Традыцыйныя беларускія транспартныя сродкі сувязі

Шляхі і сродкі зносін з’яўляюцца неад’емнай часткай народнай жыццядзейнасці і хар-ць узровень гаспадаркі ў цэлым. Паступова, у паўсядзеннай гаспадарчай дзейнасці, складвалася сетка праселачных шляхоў, якія з цягам часу мянялі свае аблічча і тапаграфію. Звычайна яны пракладваліся па больш даступнай мясцовасці і ўтваралі складаны контурны малюнак, пралягаючы паміж балот, каля берага ракі, па ўскраіне лесу. Нярэдка яны ўяўлялі вузкія просекі ў лясных масівах.

Тэрмін “дарога” - ў ХІІ ст. і першапачаткова азначаў шлях, пракладзены праз лес (“прадзірацца праз лес”), звязана з перамяшчэннем войска.

У Х – ХІІ стст. павіннасць мясцовага насельніцтва – забяспечваць праезджых княжацкіх ганцоў, пастаўляючы для іх коней і вазніцу. На тэрыторыі Беларусі такімі “гасцінцамі” былі перш за ўсе ўчасткі старажытных волакаў на шляху “з вараг у грэкі”, якія мелі не толькі мясцовае, але і міжнароднае значэнне. Гэтыя шырокія, нярэдка з драўляным насцілам дарогі вялі праз водападзелы басейнаў Дняпра і Заходняй Дзвіны.

Прамаезджых дарог, што пралягалі на вялікія адлегласці праз лясы і балоты, - мала. Яны ўзнікалі як стратэгічныя, у сувязі са значнымі ваеннымі падзеямі, аб чым сведчаць і іх назвы: “Вітаўтаў шлях”, “Баторыевы дарогі” і інш.

старыя гасцінцы, прыходзілі ў заняпад: паступова заціхаў на іх рух купецкіх караванаў і экіпажаў, некаторыя з іх рабіліся звычайнымі праселкамі, а на асобных участках станавіліся зусім непраезджымі, зарасталі хмызняком і лесам. Аднак некаторыя гасцінцы, нягледзячы на, здавалася, другараднае значэнне, прадаўжалі адыгрываць важную ролю ў мясцовым гандлі. Па іх у абход застаў і мытняў накіроўваўся вялізны паток кантрабандных грузаў, што абумовіла росквіт кірмашовага гандлю ў такіх цэнтрах, як Шклоў, Зэльва, Свіслач.

Далучэнне Беларусі да Расійскай імперыі ў к. ХVІІІ ст. мяняла арыентацыю культурна-экан-х сувязей і з цягам часу вызывала змены ў геаграфіі шляхоў зносін. Паабапал дарогі былі пасаджаны дрэвы, што служылі добрымі арыенцірамі, асабліва ў зімовую непагадзь, і стваралі характэрныя прыдарожныя краявіды. У к. ХVІІІ ст. былі пабудаваны шырокія шляхі з Віцебска на Смаленск. У пер. Пал. ХІХ ст. пракладзены буйнейшыя магістралі – Маскоўска-Варшаўская шаша (праз Крычаў, Рагачоў, Бабруйск, Слуцк, Кобрын, Брэст) і шаша Пецярбург – Кіеў, -Беларускі тракт (прайшоў праз Віцебск, Оршу, магілеў, Гомель). - тракты Вільня – Гродна – Беласток, Вільня – Мінск – Бабруйск, Віцебск – Рыга.

У залежнасці ад напружанасці руху, упарадкаванасці і спец. прызначэння сухапутныя шляхі падзяляліся на паштовыя, гандлевыя і праселачныя. Паштовыя дарогі мелі рэгулярную пасажырскую сувязь. Уздоўж іх на адлегласці 17 – 22 вярсты размяшчаліся станцыі з пастоем для гасцей і экіпажаў; тут жа была і карчма. Побач знаходзіўся цэлы комплекс гаспадарчых і прамысловых памяшканняў – стайня для коней, адрыны для сена і экіпажаў, свірны, кузня са стальмашняй і інш. Многа пастаялых двароў з карчмамі ўзнікла і на гандлевых трактам, якія рэгулярная паштовай службы не мелі.

Яны аб’ядноўвалі вытворчыя сілы і наяўныя рэсурсы краю ў адзіны функцыянальна зладжаны арганізм. Вялізная маса с/г тавараў – хлеб, лен, пянька, сала, мед і інш. – накіроўвалася па іх на мясцовы рынак; з др. боку, розныя прамысловыя вырабы паступалі ў веску. Частка с/г прадукцыі і мясцовая сыравіна дастаўляліся да рачных прыстаней, адкуль ішлі на экспарт у прыбалтыйскія порты або па Дняпры на поўдзень да Чарнаморскага ўзбярэжжа.

Да паштовых шляхоў і гандлевых трактаў дапасавалася мноства праселачных дарог. Усе дарогі, падзяляліся на класы. Клас дарогі адпавядаў той ролі, якую яна выконвала ў культурна-эканамічных сувязях п/ж рэгіенамі, яе стратэгічнаму значэнню, напружанасці руху і ўладкаванасці. дарогай першага класа - брукаваная шаша Масква – Варшава (праз Бабруйск, Слуцк). У др. Пал. ХІХ ст. цвердае пакрыцце мелі і буйныя магістралі, што звязвалі Пецярбург з Кіевам (п/з Віцебск, Магілеў, Гомель), Брэст з Кіевам, Віцебск са Смаленскам.

Становішча шляхоў зносін адлюстроўвала яшчэ недастатковы тэхнічны ўзровень тагачаснага дарожнага будаўніцтва. Тым больш заслугоўваюць увагі матэрыялізаваныя тут рэальныя здабыткі народа-працаўніка. Многія дарожныя збудаванні арыгінальнай канструкцыі, зробленыя з дрэва, адпавядалі лепшым узорам дойлідства і трымаліся многа дзесяткаў гадоў, здзіўляючы нашых сучаснікаў.

Транспартныя срокдіНа працягу многіх стагоддзяў гужавыя транспартныя сродкі былі асн. ў народнай гаспадарцы і паўсядзенным побыце. Яны дасягнулі свайго росквіту ў др. Пал. ХІХ ст., калі паступова сталі зазнаваць канкурэнцыю машын. У працэсе шматвяковай гаспадарчай дзейнасці ў асяроддзі бел. майстроў склаліся багатыя вытворчыя традыцыі, якія адпавядалі тагачаснаму ўкладу грамадскага жыцця, зладжанай рабоце паштовай і гандлева-транспартнай службы.Паводле канструкцыі і функц-х асаблівасцей прызначэння ўсе гужавыя транспартныя сродкі падзяляюцца на дзве групы – палазныя (зімнія) і колавыя (летнія). - маюць мноства тыпалагічных варыянтаў у залежнасці ад канкрэтнага прызначэння, стану шляхоў, мясцовых вытворчых традыцый і сац. прыналежнасці іх уладальнікаў. % на рабочыя і выязныя, з кузавам і без кузава. Сярод колавых прыкметнымі канструкцыйнымі асаблівасцямі вызначаліся чатырохколавыя і двухколавыя павозкі. Выязныя павозкі, у сваю чаргу, падзяляліся на мноства канструкцыйных тыпаў – ад раскошных дыліжансаў і фаэтонаў да паштовых фурманак і немудрагелістых калымажак. У шырокім бытавым ужытку сялян і гарадскіх абывацеляў былі санкі і невялікія павозкі для ручной цягі – цялежкі, тачкі, каляскі і інш.

^{сельскогов}17.Вусная народная творчасць

Фольклор — один из самых богатых по содержанию и худ-й форме разделов народного тв-ва. Он отражает взгляды народа на окружающую действи­тельность, выражает его чувства, чаяния и надежды, оценку разл-х явлений и событий. Фольклор в поэти­ческой форме отражает всю жизнь народа на разл-х этапах истории. Наиболее распространенными жанрами бел. фольклора - песни, сказки, за­гадки, пословицы и поговорки.

Часть народных песен связана с традиц-й обряд­ностью. - обрядовыми. Остальные песни составляют группу необрядовых. Обря­довые % на календарно-обрядовые и семейно-обрядовые. Очень древними являются песни, исполняв­шиеся во время традиц-х календарных праздни­ков,— коляд, великодня, купалы, зажинок и дожинок. Некоторые имели маги­ческое значение.

Христианская церковь приурочила к колядам церковный праздник Рождества. - «христианские» колядки — песни с элементами библейских сюжетов. Но даже в этих песнях присутствовали черты мифологических об­разов традиционной христианской религии. Христиан­ские мифологические персонажи (христианские святые, бог) были наделены некоторыми функциями дохристи­анских божеств: они пашут, стерегут скот и т. п.

купальские песни, исполнявшиеся во время традиционного праздника. В них воспевается этот короткий (всего одна ночь с 23 на 24 июня по ст. стилю), но яркий праздник с играми, легендами и преданиями. Обычно песни были обращены к солнцу, но в них содержатся и хоз-е мотивы (забота о хорошем урожае).

return false">ссылка скрыта

К летнему циклу календарно-обрядовой поэзии отно­сятся жнивные песни, тесно связанные с обрядами, исполнявшимися во время жатвы — зажинками и дожин­ками, с трудовыми процессами в период сбора урожая. Песни, сопровождавшие обряд зажинок, содержали по­желания доброго урожая. Выражен также протест против подневольного труда жней, которых от зари до захода солнца заставляли работать на поле помещика.

Календарно-обрядовые песни, таким образом, в поэ­тической форме отражали многие стороны жизни бел. крестьянства в феод-ю эпоху.

Весьма богата по содержанию и художественной форме группа обрядовых песен, связанных с важными событиями семейного быта, отмечавшимися традицион­ными обрядами. Семейно-обрядовые песни подразделяют на свадебные, родинные и голошения (плачи).

свадебные песни, чаще звучали осенью, после уборки урожая, когда крестьяне обычно справляли свадьбы. В них описаны почти все обрядовые действия, совершаемые во время свадьбы. Возвышен­ное, торжественное, праздничное настроение создают ве­личальные песни, прославляющие жениха и невесту, а также песни свадебного застолья и каравайные.

«родинные». исполнялись во время семейного тор­жества, посвященного рождению ребенка и наречению имени. Среди них различают застольные и величальные. Застольные песни выражают чувство радости, празднич­ного настроения.. Величальные обращены к матери, отцу новорож­денного, бабке, куму и куме. Этими песнями гости выра­жали им, особенно матери новорожденного, свое уваже­ние.

голошения (плачи). связаны с похоронным обря­дом и выражали скорбь в связи с утратой близкого чело­века.

Еще в большей степени соци. мотивы хар-ны для необрядовых песен, особенно социально-бытовых и исторических.

Соц.-бытовые песни рисовали правдивые карти­ны народной жизни, описывали наиболее острые соц-е противоречия феод-й эпохи. Таковы песни о крепостном праве. Эти песни выражают накопившуюся веками ненависть крестьян к своим угнетателям.

Испытания, выпавшие на долю бел. народа в феодальную эпоху, отражены в исторических песнях. Наиболее ранние из них повествуют о набегах татар,. о событиях XVI—XVII веков — вооруж-х выступ­лениях народа п/в угнетателей, о борьбе за свободу. Они проникнуты боевым настроением, отражают героику народных восстаний. Песни рассказывают о боевых походах, острой борьбе и расправе с угнетателями.

сказки. В отличие от песен они целиком постро­ены на вымысле, но вымысле не беспочвенном. В соц.-бытовых сказках изображены представи-гсли антагонистических классов—угнетенных и угнета-гелей. Широко были распространены и социально-бытовые сказки, в которых показано отношение народа к попам и ксендзам.

В феод. эпоху были известны волшебные сказки. В отличие от соц.-бытовых в них непре­менно есть повествование о волшебных или обыкновен­ных героях, у которых есть чудесные помощники. Любимые герои волшебных сказок (Ивашка Медвежье ушко и др.) выступают бор­цами за правду, за свободу.

В бел. волшебные сказки вошли некоторые былинные элементы: эпизоды из былин об Илье Муром-, це, Добрыне (корчевание ляда, выбор коня в сказках об Илье Муромце). Чаще других былинных героев в бело­русской волшебной сказке упоминается Илья Муромец, но есть и другие образы, сходные с героями былин. В образе Сокола из сказки «Праз Ильюшку» много об­щих черт с образом Соловья-разбойника. Согласно данным письмен­ных источников, былины были хорошо известны на тер­ритории Белоруссии и в XVI веке..

В сказках о животных -осуж­дают произвол сильного над слабым («Терем-теремок), ханжество и лицемерие служителей культа («Лиса-като­личка»). Герои сказок (животные) очеловечены.

Наряду с песнями и сказками бытовали загадки, пос­ловицы и поговорки. Основной художественный прием за­гадок—иносказание, образное описание явления. За­гадки задаются как вопрос в форме метафоры. В них много фантазии, юмора. Умение отгадывать их считалось в народе проявлением ума, сообразительности.