Догамы? Сабырлыкмы? 2 страница

 

Догабызның кабул булуын белә алабызмы?

Дога эшләгән гөнаһларыбыз өчен Аллаһы Тәгаләдән гафу үтенмәк яки дөньяви тормышыбыз өчен бер нәрсә теләмәк, яисә Аның безгә биргән чиксез нигъмәтләренә шөкер итмәк максаты белән кылыныр. Аллаһы Тәгалә тарафыннан иң кабул булган дога — Аллаһы Тәгаләнең биргән нигъмәтләре өчен кылынган догадыр.

Бәндә, әгәр Аллаһы Тәгаләдән дөньяда булган берәр нәрсә теләсә, догасы кабул булгач, сораганын кулга алачак. Шулай итеп, догасы кабул булуын беләчәк.

Ләкин биредә шуңа да басым ясап китү урынлы булыр. Аллаһы Тәгалә галәмдә һәр нәрсәне дә бер тәртипкә, бер канунга бәйләгән. Моңа "сүннәтүллаһ" диләр. "Фатыр" сүрәсенең 43 нче аятендә бу түбәндәгечә аңлатыла:

"...Син Аллаһының кануннарында бер үзгәреш тә таба алмассың. Син Аллаһының кануннарында бер үзгәлек та күрмәссең." Аллаһының кануннары беркайчан да үзгәрмәс. Пәйгамбәребезнең (с.г.в.) улы Ибраһим вафат булганда кояш тотылган булган. Халык моны Ибраһимның үлеменә бәйле дип уйлаган. Моны ишеткән Пәйгамбәребез (с.г.в.):

"Кояш һәм ай Аллаһының аятьләреннән берәр аятьтер. Бер кешенең ни үлеме, ни тууы өчен тотылмаслар", — дигән. Ягъни кояш һәм ай Аллаһ куйган кануннарга буйсынып хәрәкәт кылырлар. Аның кануннары буенча тоты­лырлар. Пәйгамбәрнең улы үлде дип, кояш тотыл­мас" дигән.

Аллаһы Тәгалә галәмдә бөтен нәрсәне бер тәртипкә салган. Аллаһыдан дөньялык мәнфәгате өчен нәрсә дә булса теләгән кеше догасы кабул булган тәкъдирдә дога иясе теләгән нәрсә сәбәпсез генә бирелмәс. Аллаһ аны бирү өчен, һичшиксез, бер сәбәп яратыр һәм ул шул сәбәп юлы белән бирелер.

"Ул һәрнәрсәне бер сәбәпкә бәйләгән." Моны бер мисал белән ачыклап китик. Эшләре уңмаган бер сәүдәгәр, бурычларын түләү һәм эшенең җайга салынуын теләп, Аллаһыга ялвара. Аллаһы Тәгалә аның бу догасын кабул иткәндә аңа бер сәбәпсез генә теләгәне кадәр акча җибәрмәс, ул акчаны өенең бусагасы аша гына ташламас. Бер сәбәп яратыр, бәлкем, икенче бер сатып алучы сәүдәгәр аның малын яратыр, ул моны бер форсат дип кенә уйлап куяр, әмма Аллаһы Тәгалә аның кайбер кешеләр белән танышуын насыйп итәр. Шулай итеп, яңа алучылар, яңа дуслар табар һәм әкрен генә хәле төзәлер. Инде бу сәүдәгәр бу уңышның кылган догалары хөрмәтенә килүен белергә һәм Аллаһы Тәгаләгә шөкрана кылырга тиеш. Әгәр бу турыда дөрес фикер йөртмәсә, боларның барысына да үзем ирештем дип уйлап, рәхәткә кавышкач, шөкер һәм дога итүне онытыр. Адәм баласы нигъмәткә көфран кылучы бер барлык түгелме? Тыңлагыз, Коръәни Кәрим бу турыда нәрсә ди: "Диңгездә бер афәткә очраган кеше өчен Аллаһыдан башка ялваручы табылмас. Фәкать Ул сезне коры җиргә чыгаручы. Аллаһы Тәгаләдән йөзегезне бор­сагыз, чыннан да сез көфрана кылучы инсандыр". ("Исра" сүрәсе, аять 67.)

"Инсанның башына берәр кайгы, борчу килүгә Безгә ялвара. Безнең тарафтан аңа бер нигъмәт бирелсә, ул, мин моны үз сәләтем белән казандым,— дип әйтер. Бу бер имтихандыр, ләкин күпләр аны белмәсләр". ("Зөмәр" сүрәсе, аять 49.)

Догасы кабул булган кеше, аятьтә күрсәтелгәнчә, күргән авырлыкларын онытыр һәм аны кайгы-хәсрәтләрдән дуслары һәм иптәшләре коткарды дип уйлар!

Дога кылган кеше дөнья мәнфәгатенә түгел, бәлки Ахирәткә юнәлгән бер теләктә булса, аңа догасының, кабул ителү-ителмәвен аңлавы бик кыен булыр. Шулай да, ул үзендә кайбер үзгәрешләр, хикмәтләр тоярга мөмкин. Гөнаһлы кеше гөнаһларыннан аерыла һәм үкенә башлаган вакыттан алып, Аллаһы Тәгаләгә гөнаһларын ярлыкау өчен ялвара башлар. Җаны тынычсыз, күңеле кайгылы булыр, үзенә урын тапмас. Төн урталарында уянып, эшләгән начарлыклары, кылган гөнаһлары исенә төшеп, йөрәге шундый янар... Бу янгынны Аллаһы Тәгаләнең рәхмәте вә багышлавыннан башка, кем сүндерә алыр? Бу күңел тынычсызлыгы һәм борчылулар эчендә дога кылуын дәвам итүче яшерен бер шатлык тоя башлар, һәр төн сөю, бәхет аның йөрәгенә кабат кайткан кебек булыр.

Озын юлдан килеп, юынып, пакьләнеп, барлык ару-талуларны оныткан кебек, җанында бер рәхәтлек, тынычлык сизәр. Йөрәгендә булган теге янгын утын сөю һәм бәхет алыштырыр. Мондый халәт кешенең догасы кабул булуына бер ишарә итеп аңлашылыр. Мондый халәттә яши башлаган кеше догасын бервакытта да ташламас, киресенчә, икеләтә арттыра төшәр.

return false">ссылка скрыта

Кайбер язучылар организмда барлыкка килгән кайбер үзгәрешләрне дога кабул булуның нәтиҗәсе дип саныйлар. Суык һавада тирләү, эссе һавада өшү, яисә елау хисләре һ.б. доганың чыннан да кабул булуына бер ишарәдер яки аларның догага бернинди мөнәсәбәте булмаска да мөмкин. Кыскача әйткәндә, доганың кабул булу-булмавын белү җиңел түгел. Шуңа күрә дә без Аллаһы Тәгаләгә хәлебез, телебез, кальбебез белән утырганда, ятканда, аякта булганда, йөргәндә... һәрвакыт дәвамлы рәвештә дога кылырга тиешбез.

Чыганаклардан күренгәнчә, доганың кабул булуын белгертә торган нәрсәләрдән берсе — төш. Ислам мәдәнияте тарихында моның бик күп үрнәкләрен очратырга мөмкин. Без сүзне озакка сузмас өчен бик күп мисаллар китереп тормыйбыз.

Пәйгамбәребез (с.г.в.) Тәбүк сәфәрендә катнашмаган кайбер сәхабәләргә тәүбәләренең, кабул булу­ын әйткән. Болар моңа көннәр буе тәүбә һәм истигъфар итүдән соң гына ирешкәннәр. Шулай итеп, аларның кайберләре, тәүбәләренең кабул булуын белгәннән соң кулларындагы бөтен малла­рын, фәкыйрьләргә өләшергә дип, Пәйгамбәребезгә тапшырганнар.

Коръәни Кәримдә кайбер төшләр турында сөйләнә. Төшкә бәйле булган аять һәм хәдисләрдән чыгып, тәүбәләренең кабул булу-булмавын төштә күрү мөмкинчелегенә дә тукталып китик.

Кеше догасының кабул булу-булмавын иң яхшы үзе белер. Гөнаһларын ярлыкау өчен, төнне йокыдан уянып, дога кылган кеше үзендә яхшылык һәм гүзәллекләргә этәргән бер хис сизәр. Ул бу көчне көн саен арттырырга теләр. Әгәр бер кеше, кичләрен дога кылып, көндезләрен гөнаһ эшләвен дәвам итсә, аның тәүбәләре кабул булмас. Тәүбә итеп, гөнаһ эшләүне дәвам итү, Раббысын мыскыл итү кебектер. Аллаһыны мыскыл итү мөмкин булмавы турында Коръәни Кәримдә дә әйтелә.

Аллаһы Тәгаләгә теләгәнчә тәүбә итә алу өчен, һәр нәрсәдән дә элек саф күңел кирәк булган кебек, тәүбәнең кыйммәтен аңлар өчен дә пакь күңелгә ия булу кирәк. Шуңа күрә мөселман саф вә пакь күңелгә ия булу өчен көч һәм тырышлыгын сарыф итәргә һәм бу эшнең бер вазифа икәнен аңларга тиеш.

Бөек Раббыбыздан һәрнәрсәдән элек пакь күңел насыйп итүен сорап дога кылабыз.

ИҢ ГҮЗӘЛ ДОГА — " ФАТИХА" СҮРӘСЕ

بِاِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَانِ الرَّحِيمِ .

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ . الرَّحْمَانِ الرَّحِيمِ . مَالِكِ يَوْمِ

الدِّينِ . إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ . اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ .

صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلا الضَّالِّينَ .

"Бисмилләәһир-рахмәәнир-рахиим. Әл-хәмдү лилләәһи раббил-гааләмиин. Әр-рахмәәнир-рахиим. Мәәлики йәүмид-диин. Иййәәкә нәгъбүдү вә иййәәкә нәстәгыйин. Иһдинәс-сыйрааталь-мүстәкыйиим. Сыйрааталләзиинә әнгамтә галәйһим гайрил-мәгъдууби галәйһим вәләд-дааааллииин. Әәмиин".

(Рахмән һәм Рахим булган Аллаһының исеме белән башлыйм. Дан, мактау галәмнәрнең Раббысы (тәрбиячесе) булган Аллаһыга хастыр. Ул Мәрхәмәтле вә Рәхимледер. Кыямәт көненең бердәнбер хуҗасы — Улдыр. Тик Сиңа гына гыйбадәт кылабыз, Синнән генә ярдәм сорыйбыз. Безне туры юлга, үзең нигъмәтләр биргән кешеләрнең юлына күндер! Газапка дучар булганнар һәм адашканнар юлына түгел! Аллаһым, кабул ит.)

"Фатиха" сүрәсе, белгәнебезчә, Коръәни Кәримнең иң беренче сүрәсе һәм шул ук вакытта ул бер дога да. Ул Аллаһы Тәгаләнең безгә җибәргән сөекле илчесе Мөхәммәд Мостафа салләлаһү галәйһи вә сәлләм өйрәткән илаһи бер дога.

"Фатиха" сүрәсе — Коръәни Кәримнең бе­ренче сүрәсе. Күргәнебезчә, бу сүрәдә Аллаһы Тәгаләнең кайбер исемнәре, сыйфатлары телгә алы­на. Бу сүрә намазларның һәр рәкәгатендә бер мәртәбә укыла. Шулай итеп, бу сүрә бер көндә иң аз дигәндә утыз-кырык тапкыр укыла. Мөселман һәр укуында үзен яраткан Аллаһыга ялвара һәм сүз бирә.

"Иййәәкә нәгъбүдү" аяте белән Аллаһыга шулай дип мөрәҗәгать итә: Аллаһым! Сине белеп таныдым. Рахмән һәм Рахимсең. Берсең, ишең һәм уртагың юктыр. Шуның өчен дә мин тик Сиңа гына гыйбадәт кылам һәм Синнән башка беркемнән дә ярдәм көтмим. Син бар булганда башка берәүдән ничек ярдәм сорый алыйм. Син — Кыямәт көненең бердәнбер Хуҗасы. Миңа санап бетермәслек нигъмәтләр бирдең. Боларга шөкер итеп бетерүем мөмкин түгел. Шуның өчен Сиңа мактау сүзләре әйтәм, Сиңа шөкрана кылам. Макталачак бердәнбер барлык та — Син генә.

Мин шундый нык иманга иямен ки, Синнән башка беркемнең каршында бөгелмәм. Син минем Аллаһым, мине Син яраттың, Син тормыш бирдең. Мин бернәрсә дә белмим, ялган һәм ялгыш юлларга китәсем килми. Бер үзем туры юлны табарлык көч һәм куәткә дә ия түгелмен. Шуңа күрә, әй, Рахмән вә Рахим булган Аллаһым! Мине дөрес юлга бары тик Син ирештерерсең; ирештер! Юлдан язып, Синең юлыңнан башка юлларга китеп, бозыклыкка төшкән һәм дөреслектән адашканнарның юлына түгел; сөйгәннәрең һәм нигъмәтләргә туендырган сөекле колларың киткән юлга — "Сыйрааталь-мүстәкыйм"гә — туры юлга алып бар. Догамны кабул әйлә, Аллаһым!

Кечкенә яшьтән үк бу доганы һәр көн күп тапкыр укый башлаган мөселманның кешелек сый­фаты да үзгәрә башлар, билгеле тәртипкә салыныр һәм ул Аллаһыдан башка берәүнең дә алдында баш имәс, дөньяви мәнфәгатьләр аның өчен әһәмиятле булмас, ул бары тик хак һәм хакыйкать артыннан китәр.

Югарыда әйтеп узылган һәм биредә аңлатылмаган сәбәпләр буенча, "Фатиха" сүрәсе күп саваплар китерер. Шуңа күрә дә ул һәр намазда укылырга тиешле. Аны укымыйча намаз кылу мөмкин түгел. Чөнки Пәйгамбәребез салләллаһү галәйһи вә сәлләм "Фатиха"сыз кылынган намазның җиренә җитмәве һәм хаталы булуы турында кабат-кабат әйткән.

Әбү Сәгыйд бине әл-Худри бу турыда болай дигән:

Мин бервакыт мәчеттә намаз укып утыр­ганда Пәйгамбәребез салләллаһү галәйһи вә сәлләм мине үз янына чакырды. Намаз укып бетергәч, янына чыктым.

— Я, Рәсүлүллаһ, намаз укый идем, — дип гафу үтендем.

Моңа каршы ул:

— Аллаһ Коръәндә: "Әй, мөэминнәр! Сезне Рәсүлүллаһ үзегезгә тормыш бирәчәк мәсьәләләр өчен чакырганда җавап бирегез, дип боермадымы?" — диде. ("Әнфәл" сүрәсе, аять 24.) Моннан соң миңа:

— Әй, Сәгыйд, сиңа бу мәчеттән чыкканчы бер сүрә өйрәтермен, ул Коръәндәге сүрәләрнең савабы ягыннан иң бөегедер, — диде. Аннан соң кулымнан тотты, ул мәчеттән чыгарга теләгәч, мин:

— Әй, Аллаһының илчесе! Сиңа бер сүрә өйрәтермен, ул Коръәндәге сүрәләрнең иң бөеге" дидегез, — дип хәтеренә төшердем. Рәсүлүллаһ салләллаһү галәйһи вә сәлләм:

— Ул сүрә "Әл-хәмдү лилләәһи раббил гааләмиин..."дер ки, намазларда кабатланылган җиде аять һәм миңа бүләк ителгән Коръәндер, дип әйтте.

"Фатиха" сүрәсенең кыйммәтен аңлатып бетерү мөмкин түгел. Түбәндәге кудси хәдис (мәгънәсе Аллаһыдан, сүзләре пәйгамбәрдән булган хәдис) безгә моның әһәмиятен тагын бер кабат ачыкларга мөмкинлек бирә.

"Фатиха"ны Үзем белән колым арасында икегә бүлдем: яртысы — Минеке, яртысы — колымныкы. Колымның теләгәне — хакыдыр, үзенә биреләчәк.

Пәйгамбәребез салләллаһү галәйһи вә сәлләм дәвам итеп болай ди:

Бер кол: "Әлхәмдү лилләәһи раббил-гааләмиин", — дигәндә Аллаһ:

— Колым Миңа хәмед әйтте (Мине мактады), — дип әйтер. Кол:

— "Әр-рахмәәнир-рахиим", — дигәндә Аллаһ:

— Колым Мине гомуми һәм хосусый мәгънәдә булган мәрхәмәт белән телгә алды, Мине мактады", — дип әйтер. Кол:

— "Мәәлики йәүмиддиин", — дигәндә, Аллаһ:

— Колым Мине бөек итеп таныды, Миңа хөрмәт күрсәтте, — дип әйтер. Кол:

— "Иййәәкә... нәстәгыыйн", — дигәндә, Аллаһ:

— Бу Минем белән колым арасындадыр. (Гый­бадәт — колыма хас, ярдәм итү исә Миңа хастыр). Колымның теләгәне биреләчәктер, — дип әйтер. Кол:

"Иһдинәс-сыйрааталь-мүстәкыйим... вәләддааааллиин" дигәч исә, Аллаһ:

— Бу теләк колга хас, теләгәне би­реләчәктер,— дип боерыр.

"Фатиха" сүрәсенең өстенлеге хакында Ибне Габбастан риваять ителгән бер хәдистә болай диелә:

Җәбраил фәрештә Пәйгамбәребезнең (с.г.в.) янында утырганда югарыда ишек ачылган тавышка ошаган бер тавыш ишетте. Башын югары күтәрде: "Һичшиксез, бу һичбер вакыт ачылмаган бер ишек, — диде. Аннан бер фәрештә иңде һәм: "Бу җир йөзенә иңгән бер фәрештәдер ки, моңа кадәр аның иңгәне юк иде," — диде. Сәлам биргәч: "Бары тик сиңа гына бирелгән һәм сиңа кадәр һичбер пәйгамбәргә бирелмәгән ике нур белән шатлыклы хәбәр сиңа китердем. Бу ике нур "Фәәтихәтүл-китәәб" белән "Бәкара" сүрәсенең ахыр­ыдыр. Боларда укылачак һәрбер хәреф өчен теләгәнең һичшиксез биреләчәктер", — диде.

"Бәкара" сүрәсенең соңгы — "Әәмәнәр-расүүлү" дигән мәшһүр дога аятьләре алда китереләчәк.

"Фатиха" сүрәсе шифа бирү максаты белән дә укылыр. Бохариның Әбү Сәгыйд әл-Худридән рива­ять ителеп килгән бер хәдисендә түбәндәгеләр сөйләнә.

Гарәп кабиләләренең берсендә бер шәхесне чаян чаккан. Төрле чаралар куллануга карамастан, аны дәвалап булмаган. Бары тик, Әбү Сәгыйд әл-Худри "Фатиха" сүрәсен укыганнан соң гына, хастаның хәле яхшырган.

"Фатиха" сүрәсенең өстенлеге турында күп кенә чыганакларда бай мәгълүмат бирелә. Аларның барысын да монда бирү мөмкин түгел. Без бу сүрә намазларда гына түгел, бәлки һәрвакытта да укылырга тиеш дигән нәтиҗә белән чикләнергә булдык.

"Бисмилләһ" исә һәр эшне башлаганда барлык мөселманнар укырга тиешле булган бер аятьтер. Пәйгамбәребез салләллаһү галәйһи вә сәлләм хәдисләренең берсендә: "Бисмилләһ"сез башланган һәрбер эш бәрәкәтсез һәм нәтиҗәсез булуга хөкем ителгәндер", — дигән. Игътибар иткәнсездер, Аллаһ, Рахмән һәм Рахим сүзләре, ягъни Аллаһының "Фатиха" сүрәсендә китерелгән исемнәре монда да әйтеп үтелә.

Нинди генә эш эшләсәк тә, һәрбер эшебезне "Бисмилләһ" белән башларга кирәклеге турында балаларыбызга кечкенәдән үк өйрәтергә тиешбез.

Бу мәсьәләдә аналарга аеруча зур вазифа йөкләнә. Чөнки кечкенә яшьтәге балаларның тәрбиясе белән күп очракта аналар шөгыльләнә.

 

 

ИКЕНЧЕ БҮЛЕК

КОРЪӘНИ КӘРИМДӘ ҺӘМ ХӘДИСЛӘРДӘ

КИЛГӘН ДОГА ҮРНӘКЛӘРЕ

1. Адәм (г.с.) белән Һава анабызның җәннәттән чыгарылганда укыган догалары:

 

رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ

"Раббәнәә заләмнәә әңфүсәнәә вә илләм тәгъфирләнәә вә тәрхәмнәә ләнәкүүнәннәә минәл-хаасириин."

(Әй, Раббыбыз! Без үзебезгә золым кылдык, әгәр безне кичермәсәң һәм кызганмасаң, без кайгыда булырбыз.) ("Әгъраф" сүрәсе, аять 23.)

 

2. Нух галәйһиссәләмнең догасы.

Нух галәйһиссәләмнең улы аның белән бергә көймәгә утырмаган һәм Нух Аллаһыга: Йә Рабби! Әлбәттә, улым минем гаиләмнәндер. Синең вәгъдәң хактыр, аны җиренә җиткерерсең. Син хакимнәрнең Хакиме (гаиләмне коткарачагыңа сүз биргән идең, хәзер улыма нәрсә булачак?) дип дога кылган. Аңа Аллаһы Тәгалә: "Әй, Нух! Ул синең гаиләңнән түгел, чөнки ул дөрес булмаган гамәл ияседер. Белмәгән нәрсәңне миннән сорама, синең җаһилләрдән бу­луыңны теләмим",— дигән. Бу сүзләргә Нух (г.с.):

 

رَبِّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَسْئَلُكَ مَا لَيْسَ لِي بِهِ عِلْمٌ

وَإِلاَّ تَغْفِرْ لِي وَتَرْحَمْنِي أَكُنْ مِنَ الْخَاسِرِينَ

"Рабби иннии әгуузү бикә ән әс-әләкә мәә ләйсә лии биһии гыйльмүн вә илләә тәгъфир лии вә тәрхәмнии әкүм-минәл-хаасириин."

(Әй, Раббым! Белмәгән нәрсәне синнән теләүдән Сиңа сыенамын. Әгәр мине гафу итмәсәң һәм миңа мәрхәмәт кылмасаң, мин кайгыга төшкәннәрдән булырмын), — диде. ("Һүд" сүрәсе, аять 47.)

3. Лут галәйһиссәләмнең догасы.

Лут пәйгамбәр кавемен дингә өнди иде. Кавеме исә аны тыңларга теләмәде. Ниһаять аны: "Бу сөйләгәннәреңнән баш тартмасаң, илеңнән куыла­чаксың",— дип куркыттылар. Моңа Лут (г.с.):