Тапсырмалар

Он алтылық санау жүйесіндегі сандарды ондық санау жүйесіне ауыстырыңыз

1. A87E₁₆ 7. BE,741₁₆

2. 23DF₁₆ 8. F11,567₁₆

3. EA12₁₆ 9. 981,DA₁₆

4. 1A22₁₆ 10. 23,3B₁₆

5. 91₁₆ 11. F54,47₁₆

6. 7C31₁₆ 12. 235,F₁₆

Он алтылық санау жүйесіндегі сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыру

Практикада екілік санау жүйесін пайдалану қолайсыз, сол себепті көбіне он алтылық және он алтылық санау жүйелері қолданылады.

2⁴=16 екенін пайдаланып төменде келтірілген сәйкестікті табамыз: он алтылық санау жүйесіндегі әрбір санға екілік санақ жүйесіндегі төрт орынды сан сәйкес келеді.

Екілік санау жүйесі
Он алтылық санау жүйесі

 

Екілік санау жүйесі
Он алтылық санау жүйесі			A	B	C	D	E	F

Енді осы кестені пайдалана отырып он алтылық санау жүйесіндегі санды екілік санау жүйесіне ауыстырамыз:

1) 28A3E₁₆= 0010 1000 1010 0011 1110₂= 101000101000111110₂;

2) DE7,9C₁₆=1101 1110 0111, 1001 1100₂=110111100111,10011100₂;

Тапсырма:

6. 10D7F₁₆ 6. D44,1F₁₆

7. 238D₁₆ 7. 1FA,18₁₆

8. 89A1₁₆ 8. 53,FF1₁₆

9. FA88₁₆ 9. 28C,71₁₆

10. D37EF₁₆ 10. 10C,AD6₁₆

Он алтылық санау жүйесіндегі сандарды сегіздік санау жүйесіне ауыстыру

Он алтылық санау жүйесіндегі сандарды сегіздік санау жүйесіне ауыстыруды екі әдіспен ауыстыруға болады:

1) 16 Þ 10 Þ 8 бұл ұзақ әрі қолайсыз әдіс.

2) 16 Þ 2 Þ 8.

Осы екінші әдісті пайдаланып 4С1,2F4₁₆ санын сегіздік санау жүйесіне ауыстырайық:

а) 4С1,2F4₁₆ = 0100 1100 0001, 0010 1111 0100₂;

б) Енді екілік санау жүйесіндегі санды үтірден оңға қарай және үтірден солға қарай бағытта үш разрядтан жіктеп бөліп алып, кестені пайдаланып сегіздік санау жүйесіне ауыстырамыз:

010 011 000 001, 001 011 110 100₂= 2301,1364₈;

Тапсырмалар:

Кестені пайдаланып он алтылық сандарды сегіздік санау жүйесіне аударыңдар.

1. А36₁₆ 6. 102,9E₁₆

2. В7С₁₆ 7. 456,EA₁₆

3. 2Е1₁₆ 8. B03,DF₁₆

4. 8DF4₁₆ 9. EA2,E3₁₆

5. AB47₁₆ 10. ED7,87₁₆

Студенттің өзіндік жұмыстары

Он алтылық санау жүйесіндегі сандарды ондық санау жүйесіне ауыстырыңыз:

1) 18D₁₆; 6) 9A07₁₆; 11) 1A5,6F₁₆;

2) 35E9₁₆; 7) 38EE₁₆; 12) 21C,D₁₆;

3) 73AD₁₆; 8) D798₁₆; 13) C54,F8₁₆;

4) 23E₁₆; 9) 3F91₁₆; 14) A2,B1₁₆;

5) 9A3₁₆; 10) 5FF9₁₆; 15) 3D,65A₁₆;

Он алтылық санау жүйесіндегі сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыру

1) 9C₁₆; 6) 36D₁₆; 11) 16,57₁₆; 16) 7D1,21₁₆;

2) 7B₁₆; 7) 3E81₁₆; 12) 25D,6₁₆; 17) 2E6,7E₁₆;

3) D8₁₆; 8) 257E₁₆; 13) BB,69₁₆; 18) 65B,B1₁₆;

4) 9E1₁₆; 9) 6B58₁₆; 14) 74E,5₁₆; 19) A57,E6₁₆;

5) 7B2₁₆; 10) 2D34₁₆; 15) 3,F14₁₆; 20) 7D1,F2₁₆;

Студенттің өзіндік оқытушымен жұмысының тапсырмалары

Тапсырма. Кестені толтырыңыз.

	Ондық с.ж.	Екілік с.ж.	Сегіздік с.ж.	Оналтылық с.ж.
I-нұсқа	358,95
			164А
I I –нұсқа	634,67
			7АС
I I I –нұсқа	582,02
			1Ғ6Е
IV-нұсқа	369,025
			4D61
V-нұсқа	468.15
			2D4A
VI-нұсқа	654.27
			5AD
VII-нұсқа	286.52
			1D8E
VIII-нұсқа	492.025
			4C61
IX-нұсқа	417.75
			952F
			4D67

Бақылау сұрақтары:

1. Информатика неге күнбе-күн дамып отыратын ғылым?

2. Информациялық технология деген не және жаңа информациялық технологиялардан айырмашылығы неде?

3. Информациялық процестер деген не?

4. Дербес компьютер деп қандай компьютерлерді айтады?

5. Ертеңгі күннің технологияларында компьютер программаларының атқаратын рөлі

қандай?

6. Санау жүйесі дегеніміз?

7. Екілік, сегіздік, ондық санау жүйесі дегеніміз?

Зертханалық жұмыс №2.

Тақырып: Алгоритм ұғымы. Оның қасиеттері, түрлері. Компьютерде есеп шығару кезеңдері. Блок-схемалар. (4 сағат зертханалық жұмыс, 1 сағат СӨОЖ)

Мақсаты:Алгоритм ұғымын түсіне білу, қарапайым және әртүрлі қолданбалы есептерді шығару алгоритмін құра білу іскерлігі мен дағдысын қа­- лыптастыру, алгоритмнің жазылу тәсілдерін, қасиеттерін және түрлерін ажырата білуі тиіс. Қарапайым тiл құрылымының ережелерi мен арифметикалық өрнектердің Бейсик тiлiнде жазылуын оқып үйрену.

Алгоритмдiк тiл - алгоритм мен олардың орындалу жолын бiрыңғай және реттеп жазуға арналған белгiлер мен ережелер жүйесi. Бейсик бiр жағынан табиғи ағылшын тiлiне жақын, ол әдеттегi текст тәрiздi оқылады және жазылады. Екiншi жағынан, ол математикалық таңбаларды да қамтиды. Мұнда сандар, айнымалы шамалар, функциялар, оператор сияқты ұғымдар көптеп кездеседi. Бiрақ, Бейсик тiлiнде программа жасау үшiн, алгоритмнің атқарылу жолын, қандай амалдар орындау керектiгiн, берiлген мәлiметтер мен алынатын нәтижелер тiзiмiн айқын түрде жетiк бiлу қажет. Сондықтан үйрену алгоритм құрумен, есептi шығару жолын талдаумен, программаны компьютерге енгiзу, тексеру жолдарымен қатар жүргiзiлуi тиiс.

Алгоритмнің жазылуының жалпы түрі

Алгоритм тақырыбы

// алгоритм операндаларын сипаттау

Басы

// аралық айнымалылырды сипаттау

// алгоритмдегі командалар тізбегі- командалар сериясы

Соңы

Мұндағы басы және соңы қызметші сөздері алгоритмді жазудың басын және соңын көросетеді.

Алгоритмді жазу үшін алдымен оның түрлеріне тоқталайық.

Алгоритмнің сызықтық түрде сипатталуы. Командалары сызықтық түрде бірінен соң бірі бір деңгейде жазылатын алгоритмді сызықтық деп түсінеміз. Алгоримтдік тілдік жалпы жазылу түрі төмендегідей:

алг атауы ( типтері көрсетілген аргументтер мен нәтижелер тізімі)

арг аргументтер тізімі

нәт нәтижелер тізімі

басытиптері көрсетілген аралық шамалардың тізімі

серия

соңы

Алгоритмдік тілде шамалар бүт - бүтін, нақ- нақты, лит- литерлік қызметші сөздерімен белгіленеді.

1- мысал. Үшбұрыштың ауданын Герон формуласы бойынша есептеу.

S= (P*(p-a)*(p-b)*(p-c)), p=(a+b+c)/2

алг аудан ( нақ а,в,с)

арг а,в,с

нәт S

басы нақ Р

P:=(a+b+c)/2

S:= (P*(p-a)*(p-b)*(p-c))

соңы

Тармақталған алгоритмдерді программалау

Тармақталу командасы жазылған шарттың орындалуына тәуелді оған кіретін командалардың орындалуын анықтайды.

Тармақталу командасының жалпы түрі:

Егер шарт

Онда 1- серия

әйтпесе 2- серия

бітті

Қойылған шартқа тәуелді тармақталу командасына кіретін екі командалар серияысының біреуі ғана орындалады. Егер шарт сақталатын болса, онда 1- серия орындалады, ал шарт сақталмаса онда екінші шарт орындалады.

1- Мысал

Функцияның мәнін есептейтін аогоритм құру.

алг есеп(нақ х,у)

арг х

нәт у

басы

егер Х>=0.7

онда у:=sin(x)+cos(3*x)

әйтпесе Y:=cos(x)+abs(x)+1

бітті

соңы

Блок схемалар – арнайы геометриялық фигуралар арқылы орындалатын әрекеттер мен олардың орындалу ретін көрсететін графиктік схемалармен берілетін алгоритм.

Алгоритмді блок-схема түрінде жазғанда арнайы қабылдаиған мемлекеттік үлгі бойынша мына блоктарды пайдаланады алгоритм басы мен соңы элиппс, мәліметтерді енгізу мен шығару параллелограмм, ақпаратты өңдеуді есептеулерді тік төрт бұрыш шарттарды тексеру ромб фигурасының ішіне жазылады.

-басы мен соңы.

-

- енгізу мен шығару.

-

- Арифметикалық өрнекті есептеу, меншіктеу.

 

- шартты блок.

 

- бағыт бағдар фигуралары.