БЕКІТЕМІН
Гуманитарлык факультет
Филология және журналистика кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Бірінші проректор – оқу-әдістемелік жұмыстар жөніндегі проректор
_________________ Еркінбаева Л.Қ.
«_____»__________________2014 ж.
Стилистика және редакциялау пәнінің
ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
| Мамандық: Оқу түрі: | 5В050400 – Журналистика Күндізгі |
Талдықорған - 2014
Оқу - әдістемелік кешенді типтік оқу бағдарламасына сәйкес және МЖМБС негізінде 5В050400 - Журналистика мамандығына аға оқытушы Кәрім Тұрлыхан құрастырған.
____________________________
(оқытушының қолы)
Филология ж2не журналистика кафедрасының отырысында қарастырылды
«____ »________ 2014 ж. №_______ хаттама
Кафедра меңгерушісі___________ ф.ғ.к., доцент С.Қ. Қожағұлов
«_____»__________ ___2014 жыл. №______ хаттама
Гуманитарлық факультетінің әдістемелік бюросы мақұлдаған
Әдістемелік бюроның төрайымы Ш.С.Жаукумова
| І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті | СМЖ ЖМУ Е/ОӘК.09-2012 2 басылым |
| САПА МЕНЕДЖМЕНТ ЖҮЙЕСІ | ||
| Оқу-жұмыс бағдарламасы | Ф.4.09-41 | |
| 01.09 .2012 ж. |
Гуманитарлық факультет
Филология және журналистика кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Бірінші проректор – оқу-әдістемелік жұмыстар жөніндегі проректор
________________ Еркінбаева Л.Қ.
«_____»__________________2014 ж.
Стилистика және редакциялау пәнінің
ОҚУ – ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
| Мамандық: Оқу түрі: | 5В050400 - Журналистика Күндізгі |
Талдықорған - 2014
Оқу-жұмыс бағдарламасын 5В050400-Журналистика мамандығына аға оқытушы Кәрім Тұрлыхан кұрастырған.
(оқытушының қолы)
Филология және журналистика кафедрасының отырысында қарастырылды
« » 2014 ж. № хаттама
Кафедра меңгерушісі ф.ғ.к., доцент С.Қ. Қожағұлов
« » 2014 ж.№ хаттама
 |  |  |
Гуманитарлық факультетінің әдістемелік бюросы мақұлдаған
Әдістемелік бюроның төрайымы Ш.С.Жаукумова
Түсінік хат
Шығармашылық ізденістер журналист кәсібінің негізі болып табылады. Шеберлік мәселесінің, қоғамның барлық саласын қамтитын журналистикадағы алар орны ерекше. Заман өскен сайын, біліміміз де байып, өзгеріп, өрлеп, жаңарып, жасарып келеміз. Жаңалық жаршысы – журналистика өзгеден оқ бойы озық тұруды, болашақты болжап, қоғамдық пікірді дұрыс қалыптастыруды көздейді.
Бүгінгі кәсіби журналист дегеніміз – қажетті, маңызды ақпаратты дәл уақытында ала білген, көкейкесті проблемаларды дер кезінде жедел көтеріп, шешілу жолдарын көресететін, экономикалық, қоғамдық, әлеумметтік мәселелерге қатысты татымды ой, пірік айта лаатын журналист. Мұның бәрі тек журналистік шеберліктің қыр-сырын меңгергенде ғана жүзеге асырылатын шаралар болып табылады. Ақпарат жинаудың түрлі әдіс-тәсілдері болады. Журналистикада небір жақын үлгілері бар қарапайым әрі тиімді әдіс сұқбаттан бастап, сауалнамалық сұрақ-жауап, бақылау, тәжірибе, психологиялық тест тағы басқа әдістерді журналист сауатты пайдалана білуі тиіс.
Журналистің жазу шеберлігі теледидардағы өзін-өзі ұстауы, радиодағы сөз саптауы қашанда жоғары талап үрдісінен көріне білуі тиіс. Осы орайда бүгінгі бұқаралық ақапарат құралдарындағы кейбір журналистік өнімдердің сын көтермеуі журналистік шеберлікті толық меңгермегендіктен. Тақырып таңдаудан бастап, оны оқырмағанға жеткізгенге дейінгі арасындағы журналист еңбегі кәсіби шеберліктің үлгісін көрсеткенде ғана ол публицистика деңгейіне көтеріліп, оқырманның жүрегіне жол табады. Көтерер жүгі ауыр тақырыптың дұрыс таңдалуы, мамұнның ашылуы, материалдың жеткілікті түрде өцңделуі, тілдік-стильдік тұрғыдан ұтымды баяндалуы журналистік шеберлікпен тікелей байланысты.
Сондықтан, болашақ журналист – бүгінгі студент осы мәселелерден жеткілікті хабардар болып, алған теориялық білімдерін тәжірибе жүзінде асыруы тиіс. Сондай-ақ журналист еңбегніің нәтижесі адамдармен өзара қарым-қатынас барысында да туындайды. Журналистік шеберлік пәнінің студенттердің жан-жақты кәсіби журналист болып шығуындағы маңызы зор.
Курстың мақсаты – аға ұрпақтың іс-тәжірибелері негізінде қалыптасқан журналистік шеберліктің негіздерін үйрету. Кәсіби шеберліктерін шыңдау мақсатында студенттерге тәжірибелік тұрғыдан білім беру, теорияны мен тәжірибені ұштастыра отырып, журналистік шеберліктің қыр-сырына баулу.
Журналистік шеберлік қырларын үйрену барысында студенттер:
- ақпарат жинаудың әдіс-тәсілдерін;
- тақырыпты дұрыс таңдау;
- журналистік зерттеуді жүргізе білу;
- шығарманың мазмұнын ашу;
- ақпаратты жедел әрі толық алу;
- шоғамдық маңызды проблемаларды танып, көтеру;
- шығарманы өңдеу, сапалы мәтін жазу;
- тілдік, стильдік тұрғыдан сауаттылық;
- журналистика этика мәселелерін меңгереді.
Курстың пререквизиттері:«Қазақ әдебиетінің тарихы», «Қазақ әдебиетінің теориясы», “Журналистикаға кіріспе”.
Курстың постреквизиті:Пәнді меңгеруге төмендегідей қосымша білім көздері көмектеседі: «Ғылыми-танымдық журналистика», «Баспасөз және әдеби сын».
Қазіргі журналистика қызметінің жанрлық түрлері курсы бойынша кәсіби шеберлікті қалыптастыруды қамтамасыз ететін білім мазмұны
Негізгі бөлім. Журналистік шеберлік қырлары.Журналистік туындыға қойылатын талаптар: маңызды проблема, тілдік, стильдік нормалар, құрылым, дизайн. Ой анықтығы, мазмұн дәлдігі. Дерек және публицистика.
Журналистік әдеп.Журналистік жауапкершілік. Журналистік әлемдік этика талаптары. Тілдік этикет. Журналистік моральдық-этикалық ерекешеліктері. Журналистің құқықтары, міндеттері. Сұқбат алу барасындағы журналистің өзін-өзі ұстауы. Сөз сөйлеу мәнері. Ақиқат ақпарат, шындықты бұрмаламау. Сенімділік. Объективтілік. Заңдылықтың сақталуы. Жеделдік. Мәдени, діни, ерекшеліктерге құрмет.
Журналистік зерттеу.Журналистік зерттеудің ерекшеліктері. Алғашқы зерттеу. Екінші ретті зерттеуге қойылатын талаптар. Құпия ақпарат. Заңдылықтрады білу,байланыстар. Компьютермен жұмыс істей білу. Интернет – зерттеудің жаңа құралы. Құжаттарды табу және сақтау. Ескі ақпарат көздерімен жұмыс. Тұжырым жасау. Сараптау, талдау.
Кәсіби журналист және қарымды қабілет.Сауатты жаза білу – журналист еңбегінің бір бөлігі ғана. Ақиқатқа жету. Техникалық біліктілік. Рухани мәдениет. Қойын кітапшасы. Диктофон. Стенография. Рухани принциптер. Ақпарат көздерімен жұмыс істеу. Іскерлік, білгірлік, байқағыштық, сезімталдық, төзімділік, еңбекқорлық, жеделдік.
Сұқбат.Жанр ретіндегі сұқбат және ақпарат алу әдісі ретіндегі сұқбат. Сұрақ қою өнері. Сұқбатқа дейінгі ақпарат жинау. Қарапайым сұрақтар, жалпыдан жалқыға принципі. Кім? Не? Қайда? Қашан? Қалай? Неге? Не үшін? Сұқбат барысындағы алынған ақпаратты нақтылау.
Тақырып.Тақырыпты дұрыс таңдау – журналистің тиімді еңбегі. Алғашқы және екінші ақпарат көздері. Журналистің тақырыпты жан-жақты меңгеруі. Тақырыптың өзектілігі. Тақырып таңдау – ақпарат жинау – деректерді тексеру – таллдау – жазу – өңдеу – көркемдеу. Проблема және оның шешілу жолдары. Журналистің қоғамдық рөлі. Қысқалық, өткірлік.
Журналист өнімінің түрі мен мазмұны.Ақпараттты жинау және оны тарату технологиясы. Мазмұндық элементтері. Ішкі сәйкестік. Журналистің өзіндік қолтаңбасы. Автормен жұмыс істеу. Мазмұн байлығы, жаңа мазмұн. Тұшымды мақаланың алғы шарттары.
Тіл және стиль.Тіл және оның құрылымы. Тіл мәдениеті. Тілдік және стильдік сауаттылық. Бұқаралық ақапарат құралдарының тілдік, стильдік ерекшеліктері. Шешендік өнер. Қанатты сөздер, мақал-мәтелдерді пайдалану. Көпсөзділікке ұрынбау. Тартымды стиль, көркем тіл. Терминология. Тіл мен стильдің жанрлық қолданыстары. Ауызекі сөйлеу стильі, ғылыми стиль, көркем әдеби стиль. Пікірдің түсінікті болуы. Тартымдылық, әсерлік. Қысқалық, ықшамдылық.
Фотожурналистика.Фото- жанр. Фотоның рөлі мен қызметі. Сәтті фотосуреттің маңызы. Фотоматериалдың мәтіні. Фотосурет түсіру мәдениеті. Фотосурет жанрының ерекшеліктері, түрлері. Оған қойылатын талаптар. Фотожурналистке қойылатын талаптар. Сәтті тақырыпты таңдай білу. Бейнелеудің ең тиімді жолын іздеу. Мерзімді басылымдағы фотосурет – дәлелді дерек.Фотопортрет, фотоочерк, фотоплакат, фоторепортаж, фотомонтаж, фотохабар. Фотожанрлар, ерекшеліктері. Фотожурналистиканың кәсіби проблемалары.
Композиция.Анықтық, тиімділік, ықшамдылық, қарапайымдылық. Лид- фактологиялық негіз. Оқиғаны хронологиялық тіркеу. Композиция- ақпараттың орналасуы, материалдың көлемі және түрі. Мақала бөліктерінің арасындағы табиғи байланыс. Сілтемелерді пайдалану.
Тележурналист және оған қойылатын талаптар.Теледидар мүмкіндігі. Тележурналистің рөлі. Тележурналистің құралы. Құжаттарды талдау. Қазіргі ақпараттық технологиялар. Дыбыс, бейне бірлігі. Тележурналист этикасы. Теледидар хабарларын жоспарлау. Тележурналистиеаның жанрлары, қолдану ерекшеліктері. Теледидардың қоғам мен БАҚ жүйесіндегі орны. Тікелей репортаж жүргізудегі шеберлік сырлары.
Радиожурналистика.Радиожурналистің жұмыс істеу кезеңдері. Радиохабар, жасалу ерекшеліктері. Сценарий, маңызы. Тікелей эфир. Этика. Сөйлеу мәдениеті. Радиохабардың өзіндік табиғаты. Саз – бейнелеудің тиімді құралы. Радиожурналистиканың тілдік, стильдік ерекшеліктері. Радиожурналистиканың жанрлары мен пішіндері. Мерзімді басылым, Радио, теледидар жанрларының ұқсастықтары мен ерекшеліктері.
Жарнама.Жарнаманың ақпаратты беру құралы ретіндегі қызметі және қоғамдағы рөлі. Эфир жарнамасының ерекшеліктері. Шығармашылық процесс. Жарнамаға қоғамдық сын. Тілдік қалыптан ауытқушылықтар. БАҚ және жарнама. Жарнаманың балаларға әсері. Жарнама агенттіктерінің рөлі. Журналистік менеджменттің қалыптасуы мен дамуы. Редакция қызметіндегі экономикалық принциптер. Журналистиканың экономиканың дамуындағы рөлі. Жарнаманың басқару жүйесі. БАҚ және нарық.
ОСӨЖ тақырыптары
Ақпараттық жанр түрлері
Журналистік әдеп. Ақпарат жинау
Журналистік зерттеу
Компьютермен жұмыс істей білу. Интернетпен жұмыс
Кәсіби журналист және қарымды қабілет
Ұсынылған тақырыптар бойынша мақала жазу
Сұқбат. Ақпарат жинау
Фото-жанр. Фотожурналистикаға байланысты терминдермен жұмыс
Тележурналист және оған қойылатын талаптар.
Теледидар хабарларын жоспарлау
Жарнама. Эфир жарнамасының ерекшеліктері
Ақпарат жинау
Аудитория және оны зерттеу
Зерттеу жұмыстарын жүргізу
СӨЖ тақырыптары
| 1. Сөз – бейнелеудің тиімді құралы 2. Журналист және кәсіби шеберлік 3. Ресми, оппозициялық, шоу-бизнес басылымдарынан салыстырмалы түрде бір-бір мақалаға талдау жасау |
| 4. Журналистің негізгі құралы - тіл 5. Мақала бөліктерінің арасындағы табиғи байланыс 6. «Ғаламтор және жастар» тақырыбында кафедра оқытушыларынан интервью алу |
| 7. Тек тұрақты сөздерді қатыстырып шағын мақала жазу 8. Баспасөз беттерінен шағын мақаланың көшірмесін жасап, стилін ажыратыңыз 9. Шоу-бизнес басылымдарына сипаттама беру |
Ұсынылатын оқулықтар мен оқу құралдары
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1. Қазақ журналистикасы 3 томдық 1 том 2007ж.
2. Бекхожин Қ. Қазақ баспасөзінің даму жолдары. Алматы:- 1996ж.
3.Алдаберген Қырықбай, Нұсқабайұлы Жарылқасын Қазақ журналистикасының тарихы. Алматы.- 1996ж.
4. Шамақайұлы Қ. Журналист шеберлігінің негіздері. Қарағанды.-2001ж.
Жақып Б. Қазақ публицистикасының қалыптасу, даму жолдары. Автореферат. (ф.ғ.д.) Алматы.-2004ж.
Қосымша:
1. Еспембетов А. Сұлтанмахмұт Торайғыров А., 1992
4. Нұрғалиев Р. Ахмет Байтұрсынов А., 1991
3. Сәтбаева Ш. Шәкәрім Құдайбердиев А., 1990
4. Қамзабекұлы Д. Алаш және әдебиет. Астана: Фолиант, 2002.-474бет.
5. Омашев Н. О. Жол үстінде -журналист. Алматы.-1992ж.
6.Жақып Б. Мұхтар Әуезов – публицист.- Алматы: Ана тілі. 1997ж
7. Қисымов С.Қазақ публицистикасының зерттелуі: ізденістер, проблемалар. Автореферат. (ф.ғ.к.) Алматы, 1998ж.
8. Байменшин С. Е. Б. Майлиннің журналистік шығармашылығы. Автореферат. (ф.ғ.к.) Алматы, 199ғж.
9. Байтұрсынов А. Шығармалары ғ томдық. А., Алаш.-2003-2006жж.
10.Дулатов М. Шығармалары ғ томдық. А., 1991ж.
11. Көпеев М. Шығармалары Көп томдық А., 1992ж.
12.Байғали Шолпан Қазақ журналистикасы тарихы пәнінен лекция курсы. Павлодар.-2008ж.
13. Кенжебеков Б., Қожекеев т. Қазақ баспасөзінің тарихынан. Алматы.-1962ж.
14. Бекхожин Қ. Қазақ баспасөзі тарихының очерктері, Алматы:- 1981ж.
15.Журналист анықтамалығы. Алматы.-1978ж.
16. Қазақ баспасөз тарихы. Алматы.-1984ж.
17. Садықұлы С. Қоғам және журналистика. Астана.-Елорда, 2000ж.
18. Амондосов Т. Журналист және өмір. Алматы.-1967ж.
19. Құдайбердиев Ш. Шығармалары А., 1991
20. Сералин М. Топжарған А., 198ғ
21. Торайғыров С. Шығармалары 2 томдық А., 1993
22. Публицистика – дәуір үні. Алматы.-1994ж.
23.Абай. Энциклопедия. - Алматы: "Қазақ энциклопедиясының" Бас редакциясы, "Атамұра", 199ғж.
24."Айқап". Құрастырушылар: Субханбердина, С.Дәуітов. Алматы, 1995ж. 25.Әбілқасымов Б. Алғашқы қазақ газеттерінің тілі. - Алматы: Ғылым, 1971ж.
26.Бөкейханов Ә. Шығармалар. 3 томдық. - Алматы: Білім, 199ғ, 1996ж.
27.."Дала уалаятыныњ газеті" (1888-1894). Құраст. Субханбердина - Алматы: Ғылым, 1989ж.
28."Дала уалаятыныњ газеті" (1895-1898). Құраст. Субханбердина. - Алматы: Ғылым, 1990ж.
29."Дала уалаятыныд газеті" (1899-1902). Құраст. Субханбердина. -Алматы: Ғылым, 1992ж.
30.Досмұхамедұлы X. Тандамалы (Избранное). — Алматьг Ана тілі 1998г.
31.Жұртбаев Т. Талқы. - Алматы: Қазақстан, 1997;
32.Жүргенов Т. Тањдамалы. Избранное. - Алматы: Арыс, 2001;
33."Қазақ" газеті. Құрастырушылар: Субханбердина, С.Дәуітов, Қ.Сақов. Алматы, 1998ж.
34.Қожакеев Т. Жыл құстары. А., 1981ж.
35.Қожакесв Т. Кексенгірлер. А., 1992ж.
36.Қозыбаев С. Аудитория весь Казахстан: Очерки истории журналистики. - Алма-Ата: Мектеп, 1984г.
37.Құл-Мұхаммед М. Алаш ардагері. Ж. Ақбаевтың саяси-құқылық көзқарастары. - Алматы: Жеті жаргы, 1996
ж.
| І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті | СМЖ ЖМУ Е/ОӘК.09-2012 2 басылым | |||
| САПА МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ ЖҮЙЕСІ | |||||
| Силлабус | Ф.4.09-42 | ||||
| 01.09.2012 ж. |
Гуманитарлық факультет
Филология және журналистика кафедрасы