Тарбиелiк кенiстiктегi когамдык мадениет.

Когамдык мадениет (адамзат жинактаган мадениет мурасы) адамдардын арекетiн уйлестiру мен интеграциялау ушiн улкен манызды шара, iс-арекет, сонымен катар, тарбие максатан айкындаушы. Э.С.Маркаряннын ойынша, бул туста философияда далелденген мадениеттiн уш турiн, ягни ар адамньщ менгеруi кажет — материалдык, рухани жане социо-нормативтi немесе адамгершiлiк мадениетi. "Мадениет'' латын тiлiнен аударганда ондеу, баптау деген угымды бiлдiредi. Онын екiншi магынасы-рухты дарiптеп котеру. Рим ораторы М.Р. Цицерон озiнiн "Тускуланские диспуты" енбегiнде ен алгаш рет "мадениет" созiн теориялык тургыдан термин ретiнле колданган (45 жыл ж.л.л ) Э. Тайлер мадениетке барлык бiлiмнiн жиынтыгы ретiнде, ягни адамнын табигатпен куресiнде адамнын тарихи дамуындагы зан, дастур, коркем онер. адет-гурып, дiншiлдiк денгейiнде эерделеген.

С. Б. Малиновский мадениет теориясы адам табигатынын: биологиялык (адам оз тукымымен жалгастыру ушiн) жане алеуметтендiру жагын да ескеру кажет деп гусiндiрген.

Онын ойынша, мадениет тугас кажеттiлiк кундылыкгары, кукыктар, конституциядагыы алеуметгiк баптарда бекiтiлген идея касiп, нанымдар мен дастурдерден туратын тутастык "Мадениет" угымынын тарихына арналган арнаулы енбекте, Кребер мен Клакхон модениет табигатын талдайды, оны курап турган элементтер мен касиеттердi психолопiя, тiт, когаммен карым-кдтынасын корсете келе, мадениеттi уш кырынан карастырады: адамнын табигатпен карым-катынасы аясында, кундылыктарымен жане баска адамдармен пiкiрлесу. Кювильге мадениетке будан корi кенiрек аныктама бередi. Ол мадениетке материалдык алем заттарын жаткызады, онын iшiнде ондiрiс онiмдерiн, сонымен кзтар, мiнез-кулыкпен психология кубылыстары: бiлiм, катынас, кундылыктар. А.К. Уледов "мадениеттi когамнын рухани кдзынасы" деп багалайды. Бул жагдайда когам мен мадениет угымынын ара кдтынасы бутiн мен болшектiн ара катыасындагы сапасы ретiнде тусiнемiз. Аркашанда мадениет шыгармашылык енбекпен байланысты. Мадениеттi материалдык жане рухани кундылыктын жиынтыгы ретiнде караган абзал. Мадениеттi биологиялык тургыдан тек адамга тан iс-арекеттiн тасiлi ретiнде тусiнiп кана коймай, "онын техника-логикаiык жане заттык-онiмдiк" шектерiн, сонымен катар материалдык, рухани жане коркем мадениет сиякгы уш манiн М.С. Каган болжады. Ол материалдык мадениетгiн тожiрибеде кайта жанартуга жане онын практикалык коммуникативтiк манiнiнадам кызметiне тигiзер ыкпалына токтайды.

Материалдык мадениет адам колымен жасалган материалдык кундылык заттардын жиынтыгы материал (машина, курал-жабдык, техника, артурлi багыттагы объетiлер т.б ). Мадениетгiн бул саласы адамдардын тума касиет шеберлiгiнде еместiгi ескершедi, Рухани маденнетгi кейде интеллектуадды деп те атайды, адамдардын табигат пен алеуметгiк ортаны кабылдау мен бейнелеудiн бедгiлi бiр гылым мен искусствода айкындалган болмысы ретiнде кдбылданады. Социо-нормативпгi мадениет, когакдык омiрдi уйымдастыру (экономика, кукьiк, саясат т б.) тума кмсиет мiнез-кулыккз тауелдi еместiгiмен окшауланады

Жалпы адамдык мадениеттiн озiне тан ерскшелгi, тулганын жан-жакты дамуынын басты шарты адамшылык мадениеттiн барлык муратын игеру болып табыдады~ Екiншiден, мадениеттiн максаты арбiр адамды тарбиелеу.. Ушiншiден, мадениет мазмунынын ерекшслiктерi диалектиканын материалистiк тургыдан адамнын iс-арекетiнiн белсендi-жасампаз сапасы жеке тулпнiiц уйлесiмдi калыптасуы iс-орекет устiнде адамшылык мадениетке уйренедi.

Тарбиенiн асерi дегенiмiз-калыптасып келе жаткан тулганын ортамен (олеуметгiк кана емес, сонымсн бiрге табигат, матриалдык, рухани) максаттарга сай озара карым-катынасы болып табылады. Модениет - озiне тэн адiстера ркылы тек эстетикалык емсс, сонымен катар саяси кукыкгык идеалды кдлыптастыратын торбис кснклгiп сксшһ бугiнгi педагогтык кауым мойындауда.