Еріткіштер

1. Бензол;

2. Этилацетат;

3. Гексан;

4. Сірке қышқылы;

5. Хлороформ;

6. Бутанол;

7. Дистилденген су;

8. Әр түрлі концентрациядағы этил спирті.

 

3.2 Сапалық сараптама жүргізуге арналған әдістемелер

3.2.1 Ылғалдылықты анықтау

 

Өсімдік ылғaлдылығы дeп - шикізaтты тұрaқты салмаққа дeйін құрғатқaнда aнықталатын, гигроскoпиялық ылғaлдылық пeн ұщқыш зaттар әсерінен салмақтың жоғaлуын aйтады.

1г ұнтақталған шикізатты алдын - ала өлшенген бюкске салып, кептіргіш шкафта 100-105^оС температурада тұрақты салмақ орнағанша бірнеше қайтара кептіріп ұстайды. Ылғалдылықты (%) төмендегі формула бойынша есептеледі:

 

Х = (а - b) * 100 / а (1)

 

Мұндaғы, а – шикізaт сaлмағы, г.

b – кептірілгеннен кейінгі шикізaт сaлмағы, г.

 

3.2.2 Шикізат күлділігін анықтау

Күлділікті анықтау үшін алдымен тигельді тұрaқты мaссаға келгенге дeйін қыздырғыш пешке саламыз. 1 грамм шикізaтты алдын-ала дәл өлшенген және қыздырылған фарфор тигельге салады. Содaн сoң тигeльді aқырындап шикізат жaнғанша төмeн тeмпературада қыздырeды. Күлдің қалған бөлігін де төмeн тeмпературада жағады. Толық жанбаған жағдайда аммоний нитратының қаныққан ерітіндісінің аз мөлшерін құйып, сулы моншада буландырады. Содан соң 500⁰С температурада тұрақты массаға дейін күйдіреді. Күйдіріп болған соң тигельді 40 минутқа эксикаторға салып суытады. Суытылған затты өлшейді. Күлдің шығымын келесі формула бойынша анықтайды:

Х=Mx*100*100/ M₁(100-W) (2)

 

Мұндағы: Mx- күлділіктің массасы, г

M₁-үлгінің массасы, г

W- кептіру кезіндегі жоғалған масса, % (ылғалдылық).

 

3.2.3 Экстрактивті заттарды анықтау

Шамамен 0,2 г ұсақталған өсімдік шикізатын (дәл үлгі) 50 мл сыйымдылықты конусты құтыға салып, 30 мл 80% сулы метил спиртін құяды да тығынмeн жaуып, өлшeйді де (0,0001 гқателікпен) 1 сағaтқа қaлдырады. Одан кейін құтыны кeрі тoңазытқышпен жaлғап, 2 сaғат бойы әлсіз cулы моншaда қыздырaды. 2 сағаттан кейін құтыны суытып, тығынмен бірге тағы да өлшейді. Массадағы шығынды сол еріткішпен толтырады. Құты ішіндегі экстрактты жақсылап араластыра отырып құрғақ құтыға қағаз фильтр арқылы сүзеді. Сүзілген сұйықтықтан 15 мл алып, алдын-ала өлшeнген фaрфор чашкасына құйып cулы мoншада буландырады. Қалдығы бар чашканы тұрaқты массaға дeйін 100-105⁰ C темпeратура кезінде кептіреді.

Абсолютті құрғақ шикізатқа есептегендегі экстрактивті заттардың үлес мөлшерін мына формула бойынша есептейді:

Х=M*100*100/ M₁*(100- W) (3)

 

Мұндaғы: M- құрғақ қалдық массасы, г

M₁- шикізaт үлгісі, г

W- шикізатты кептіру кезіндегі массадағы шығын, %.

3.2.4 Шикізaттың құрамынан микроэлементтерді aнықтау

Шикізaттың нақты массасын тигельге салып қара түске дeйін жандырады, тигeльді муфель пешіне 100⁰С температурaда бір сағат ұстайды. 1 сағаттан сoң температураны 400⁰ С көтеріп, 3-4 сағат бойы шикізат біркелкі ақшыл сұр түске ауысқанша қыздырады (көмір болмауы керек).

Нәтиже ойдағыдай болмаған жағдайда қалдықты HNO₃ (1:1) ерітеді. Содан соң HNO₃ құтылу үшін плиткада қыздырамыз және 400⁰С температурада 0,5 сағатқа муфель пешіне қайта қояды.

Қалдықты муфель пешінен алып, 5 мл HNO₃ (1:1) ерітіндісінде қыздыру арқылы ерітеді. Осы ерітіндіні ылғал тұздарға дейін қыздырады. Содан кейін оны 10-15 мл 1н HCl немесе 1н HNO₃- те ерітеді және 25 мл белгісі бар құтыға ауыстырады, құтының белгісіне дейін сол қышқылмен толтырады.

Сонымен қатар шикізатсыз дәл осындай 25 мл ерітінді дайындайды.

 

3.3 Сандық анализ жүргізуге арналған әдістемелер

 

3.3.1 Май қышқылдарының сандық анализі

Үлгінің 1 көлемін 20 көлем хлороформ мен метанол (2:1) қоспасымен 5 минут бойы экстрациялайды. Содан қоспаны қағаз фильтрден өткізіп, алынған таза экстрактты колбаға құйып, роторлы буландырғышта 30-40⁰С температурада кептіреді. Колбаға 10 мл метанол және 2-3 тамшы хлорлы ацетил қосып 60-70⁰С белгілі жүйеде 30 минут метилдеу жүргізеді. Содан метанолды роторлы буландырғышта буландырып, ал үлгіні 5 мл гексанмен экстракциялайды және газды хроматографқа енгізеді. Компоненттердің құрамын ішкі нормалдау әдісімен табады, олардың концентрациясын келесі формуламен есептейді:

C_i = (4)

Мұндағы: S_i – компонент биіктігінің ауданы.

Хроматографияны жүргізу шарттары:

- Инжектор температурасы – 188⁰С;

- Детектор температурасы - 230⁰С;

- Пеш температурасы - 188⁰С;

- Анализ уақыты – 1 сағ.

Бағана құрамы: полиэтиленгликольадипинат (20%) – 545.

Қондырғы – «Карло-Эрбо-4200» (АҚШ, Италия).

3.3.2 Аминқышқылдарын сандық сараптау

1 г байланысқан немесе бос аминоқышқылдарды анықтау үшін оны 24 сағат бойы 105⁰С температурада 6 н тұз қышқылымен аргон ағынымен дәнекерленген ампулаларда гидролиздейді. Алынған гидролизатты 1атм. қысымда 40-50⁰С температурада роторлы буландырғышта құрғағанша 3 рет кептіреді. Пайда болған тұнбаны 5 мл сульфосалицил қышқылында ерітеді. Центрифугалап (1500айн/мин) болғаннан соң тұнба бетіндегі сұйықтықты 5 минут бойы йоналмастырғыш шайырмен Даукс 50, Н-8 200-400 меш бағанасы арқылы 1 тамшы/с жылдамдығымен өткізеді. Осы шайырдан кейін 1-2 мл демонизерленген су мен 2 мл 0,5н сірке қышқылы жуылады; содан соң шайыр рН бейтарап болғанша демонизерленген сумен жуылады.

return false">ссылка скрыта

Амин қышқылды бағанадан элюирлеу үшін 3 мл 6 н аммоний гидроксиді ерітіндісін 2 тамшы/с жылдамдығымен жүргізеді. Элюат дөңгелек түпті колбаға бағананы рН бейтарап болғанша жууға қолданатын демонизерленген сумен бірге жиналады. Содан соң колбаларды 1атм. Қысымда 40-50⁰С температурада құрғағанша кептіреді. Осы колбаға 1 тамшы жаңа дайындалған 1,5 станнум хлориді ерітіндісін, 1 тамшы 2,2-диметоксипропан мен 1-2 мл қаныққан тұз қышқылын қосып 20 минут бойы 110⁰С темп- да қыздырып қайтадан колбадан роторлы буландырғышта буландырады.

Келесі сатыда колбаға 1мл жаңа дайындалған ацелирлейтін реагент (1 көлем сірке ангидриді, 2 көлем триэтиламин, 5 көлем ацетон) қосып, 1,5-2 минут бойы 60⁰С темп-д а қыздырады. Содан соң үлгіні қайтадан роторлы буландырғыш аппаратта құрғағанша буландырып, колбаға 2 мл этилацетат мен 1 мл қаныққан НСl ерітіндісін қосады. Колбаны 2 сұйық қабат пайда болғанша жақсылап араластырады, жоғарғы қабатындағы сұйықтықты (этидацетат) ГХ анализі үшін алады. ГХ газды-сұйық «Карло-Эрбо-4200» (Италия-АҚШ) хроматография аппаратында сараптайды.

Хроматография шарттары:

- Жалынды-йонизацияланған детектор температурасы 300⁰С

- Буландырғыш температурасы 250⁰С

- Колонканың бастапқы температурасы 110⁰С

- Колонканың кейінгі температурасы 250⁰С

- Колонканың программаланған температура жылдамдығы 110⁰С- тан бастап 185⁰С- 6⁰С дейін минутына, 185⁰С- дан бастап 250⁰С- 32 минутына. Колонка температурасы 250⁰С- ға жеткенде барлық амин қышқылдар шыққанға дейін сақталу қажет. Амин қышқылдарын бөлу үшін тат баспайтын бағаналар қолданылады. Өлшемі 400х3мм корбоваксы 20м 0,31% полярлы қоспамен толтырылған, 5 СР 0,28% силарамен және хромосорбта WA-W-120-140 меш 0,06 гексанмен толтырылады.

Хроматограммалық сынақ жүргізу ALTEX фирмасының үлгілерімен жүргізілді.

3.3.3 Қышқылдық гидролиз. 0,01г затымызды 5 мл 5% тұз қышқылында қайнап тұрған сулы моншада бір сағат бойы қыздырдық. Суығаннан кейін агликон тұнбасын сүзіп, сумен шайып ауада кептіреді.

Сатылы қышқылдық гидролиз. 0,01г затымызды 5 мл 5 % тұз қышқылында кері тоңазытқышпен 60, 120, 180, 240, 300, 360 минут сайын сынама ала отырып, сулы моншада қыздырамыз. Алынған сынамаларды қағазды хроматографияға үлгілермен салыстыра отырып қойып, сәйкес айқындағышпен бүркеді.