ціаксат - жоспарлы нетиже.
^әселе - шешім қажет ететін жене оған арнаііы ғылы-
төясірибе жүргізбеіі дүрыс жауап беру мүмкін емес дзекті жене өмірлік сүрақ.
ЗІәселені нақтылау - тежірибенің табысты аяқталуы үдін оның барлық мақсаттары мен міндеттерін анықтал-{■ан және анық түрде құрастыру қажет. Егер де бүл орын-далмаса, тежірибенің түпкі мақсатқа жеткенін жөне бас-қа да жоспарланған нәтиженің алынғанын анықтау қиынға соғады.
Қарама-қаіішылық - дамудың қозғаушы күші, зерт-теу нысанындағы қарама-қарсы тараптардың қатысы.
Медиана - берілген белгі керсеткіші боііынша таңда-маны тең белетін зерттеу құбылысының маңызы.
Мода - таңдауда жиі кездесетін зерттеу белгілерінің сандық мөні.
Монографиялық бақылау - өзара баііланысқан құбы-льістардың өр түрлі өлшемдегі бірталаіі санын қамти-Ды, олардың дамуын, езара ықпалын, ерекшеліктері мен ^Рақатынасын қарастырады.
Міндеттер - зерттеу жүргізудің жене ұйымдастыру-^ьіҢ басынан аяғына деііінгі дейекті кезеңдері.
Нақтылығы мен негізделгендігі - жүмыстың теория-'''^ІҢ Жене тежірибелік маңыздылығын анықтаіітын та-^ацтар.
Орталанған бақылау - зат немесе үрдіс бақыл ды, тек оның нөтижесі бақыланады.
Өз-өзін бақылау - өз-өзіне бақылау жүргізу.
Педагогикалық зерттеулер әдістері - педагогиқ қүбылыстарды оқу тәсілдері, олар женінде ғылымң а ^**^ рат алудың заңды баііланыстарын белгілеу мақса"* ғылыми-теориялық қатынастары мен қүрылымы. ^^^'
Педагогикалық жағдаіілар - белгілі бір жардай дүрыс шешім қабылдау арқылы адамның қабілет^* анықтау едісі. *
Педагогикалық бақылау - бүл педагогикалық үрді^ тану едісі, ол үзақ мақсатты түрде бағытталған ясеве жоспарлы қабылдау.
Педагогикалық оқулар мүғалімдерден жоғары жи-нақтау деңгеііін, эмпириялық тежірибені мүқият және терең зерттеуді талап етеді.
Педагогикалық тәжірибе - кеіібір едістердің арнаііы үііымдастырылған тексеруі оның педагогикалық тиімді-лігін анықтау үшін жүмыстар қабылдау.
Педагогикалық экспедициялар - белгілі бір меселе боііынша нақты материалдар алу үшін кең мелшерде мектептерді немесе басқа да тәрбие мекемелерін зерттеуді қысқа мерзім ішінде қамтуды алдына мақсат етеді.
Психологиялық диагностика үдерісі өдісін тандаУ ' зерттеудің мақсатынан, міндетінен, ғылыми болжамЫ нан меселенің хал-жайын, күйін оқып білетін арнайы едістер кешені паііда болады.
Реіітинг - білікті адамдар кемегі арқылы жеке түлғ* ның қасиеттерін бағалаіітын сызба. Белгіленген сЫЗ боііынша кез келген қүбылысты субъективті бағалаУ болады.
оиссивті талдау - математикалық статистика • көптеген жеке басыбаіілықты жеке мендер арасын-«''^^^'байланысты реттеуге көмектеседі.
үалД^Р - толтыратын адам туралы кеіібір мелімет-ді алуга арналған сүрақ парағы.
(^ауалнама - сауал арқылы кепшілік материал жинас-,,дрУ«Д^"-
Сұхбат - ауызша сүрау арқылы ақпарат алу тесілі.
Сұхбаттасу - өңгіменің бір түрі; зерттеуші белгілі гөртіппен берілетін, алдын ала дайындалған сүрақтарға сүйенеді.
Төжірибелік маңыздылығы - тежірибелік қызметке арналған, алынған нетижелер қорытындысы, үсыныс-тар; оқу-тәрбие үрдісіне табысты есер ететін дөрежелер.
Төжірибелік психологиялық-педагогикалық зерттеу -
бұл теориялық болжамдар мен тежірибелік ұсыныстар-дың толықтылығына қатысты нақты білім алуға мүм-кіндік беретін психология мен педагогика саласындағы зерттеулер.
Тәжірибелік деректерді алғашқы статистикалық вВДеу әдісі - бұл тежірибеде жүзеге асырылатын өлшем-Дер нәтижелерін тікелей аііқындайтын керсеткіштер ^ға кемектесетін өдістер.
Тәжірибелік деректерді екінші статистикалық өңдеу ^Дісі - бүл алғашқы деректер базасында оларда жасы-Рьілғаң статистикалық заңдылықтарды айқындауға '^өмектесетін статистикалық еңдеу едісі.
"^әуелсіз мінездемелерді жинақтау әдісі - зерттелетін ^Лғаға түрлі адамдар баға бере алатын тиімді едіс. Мінез-^^Мелерді талдап қорыту - өр түрлі мінездемелерді талдап, жинақтауда кездейсоң жөне мардымсыз тү^қ даралыныптасталады. Р*>і»(.
Теориялық зерттеулер - өдебиетке шолу аде^ берілген мәселені шешуде, автордың теориялың бо^^*' мын бағыттайтын зерттеулер. '"^^-
Тест жүргізу - жеке түлғаның салыстырмалы V сеткіште психологиялық ңасиеттерін, сонымен бі ^ білімін, дағды іскерлігін елшеуге арналған стандарт ^ тапсырмалар едісі.
Түзете сәіікестендіру талдауы - түзету коэффициент-терін аныңтаумен зерттеуге негізделген математика-лық-статистикалың талдау өдісі.
Тікелеіі бақылау - зерттелуші баңылау барысында тікелеіі керген деректерді тіркеііді.
Уақыты озған бақылау - белгілі бір уаңыт арасында баңылау. Сонымен ңатар педагогикалық үрдістің қоры-тындысын ңашыңтан баңылау.
Үлгілеу - педагогикалың үдеріс туралы теориялық керініс. Үлгі тараптар элементтері жүііесін, педагоги-калық үрдістің баііланыстарын, ңызметін шарттарын аііқындаііды.
Үздіксіз бақылау мүмкін - егер педагогикалың құбЫ' лыс түтас ағымда жене уақыттың қысқа мелшеріяе сеіікес болса.
Шолу - сын зерттеулер. Бүл зерттеуде меселе бойыЯ' ша жасалған, ңажетті қорытындылар шығарылған тйЯ нақты жөне аргументті сын үсынады.
Шолу талдамалы зерттеулер - тақырып боііыніо* өдебиетті таңдау мен оқу, одан ері материалдың маз**^ нына жүііелі талдау жасау. _ . сұхбат адамдардың кез келген қүбылысңа ңаты-анықтауға бағытталған.
аоифметикалық тавдау - кейбір керсеткіштердің ^''^а мөні, оның тең мәніндегі таңдаумен анықталған.
иг
03ІЯ-ӨЗІ бағалау әдісі - жеке түлғаға езі баға беруде, У^мкіндіктерін, қасиеттері мен басқа адамдар ара-^^вдагы орнын аныңтауға көмектесетін едіс.
Өзара әрекет талдау - баңылаудың бір түрі, оның кемегі арқылы адам мінез-ңүлңының ішкі керінісі, коммуни-кадиясын, аңпарат алмасуын, келісу мен келіспеушілік, ұгкымдар мен жеке түлғаға қатынасы зерттеледі.
Шығармашылық семинарлар - алдыңғы ңатарлы озық педагогикалың тежірибелер талқыланатын педа-гогикалық тәжірибені зерттеу түрі.
Эмпириялық суреттемені зерттеу. Бүл зерттеуде аз зерттелген нысандар немесе қүбылыстарға қатысты кейбір жаңа деректер тежірибелік жолмен алынады жөне суреттеледі.
Эмпириялық түсіндірмелі зерттеу - жинаңтау мен талдау ғана емес, алынған деректерге түсіндірме беру.
Зерттеудің диагностикалық қосым
Сауалнама
Педагогикалық іс-тәжірибе мәселелерің зерттейтін эдістеме
Мақсаты: Мүғалімнің өзіндік жүмыс істеуін дамы^ Мына сүрақтарға жауап беріп, төмендегідеіі балдар і/?' ыңыздар. ^**'
5 - егер берілген жауап шындыққа сәіікес болса-
4 - сөіікес келеді;
3 - кеііде келеді, кеііде келмеііді;
2 - келіспеуі мүмкін;
1 - келіспеііді.
Мен езімді тануға тырысамын.
Мен жүмыстан жене үй шаруасынан бос болмасам да ойлануға уақыт қалдырамын.
Алдымда түрған кедергілер менің күш-қуатымды туғызады.
Мен қандаіі жағдаііда да жол табуға тырысамын, себебі ол маған езімді жақсы білуге жене өзімді бағалай білуіме кемектеседі.
Мен белсенділігімді бір бағытқа қоямын, осыған уақыт бөлемін.
Мен ез білімім мен тежірибемді талдаіімын.
Мен көп оқимын.
Мен өзімді қызықтырған сүрақ боііынша көп ізденемін.
Мен өз мүмкіндігіме сенемін.
Мен ашық жарқын болуға тырысамын.
Мен аііналамдағы адамдардың ықпалын қабьіЛ" даіімын.
Мен кесіби біліктілігімді көтеруге талаптанамыВ және одан жақсы нетиже аламын.
Мен жаңа білім игерген саііын, қызыға түсем.
Жауапкершіліктердің кебеіігенінен қашпаіімЫв'
Мен жүмыстағы ілгері қадамыма марқаямын- ^ ^^рльік балдарыңызды есептеңіз. ^5-55 - белсенді даму.
54-36 - өз бетімен дамуы жоқ, белсенді болуы жагдайға .ланысты.
35-15 - тежелген даму.
Тест
Ңцгалімнің жеке басының кэсіби багытының багасы
Нұсқау: "Берілген сүрауда сізге қатысты болуы ^кін сапалар керсетілген. Осыған байланысты 2 түрлі і^ауап беруге болады."
а) дүрыс, керсетілген сапа менің іс-ерекетіме сай
келеді;
б) дүрыс емес, көрсетілген сапа менің іс-ерекетіме саіі
емес.
Бекітілгенді оқып, жауаптардың бірін таңдап, оны бір қағазға жазып отыру керек.
Мен басқа адамдардан езім жалғыз белек емір сүре
аларедім (а, б).
Мен басқаларды езіме сенушілігіммен жиі жеңіп
отырамын(а, б).
Менің пәнім боііынша қатаң білім, адамның емір
"^ҮРУін жеңілдетеді (а, б).
Адамдар қазіргіге қарағанда моральдік заңдарға көц ұстану керек (а, б).
Мен өр кітапты кітапханашыға қаіітармаіі түрып, '''втамен оқимын (а, б).
6. Менің жүмыс орным - жүмыс үстелі бар тыныш
^«Дме(а, б).
7. Адамдар менің езіндік бірегеіі тесіл боііынша
'''Ұмыс істеуді үнататынымды айтады (а, б).
Менің мұрағаттарымның ішінде өз пөнін игеруге ^^Кеа үлес қосқан ғалымдар кернекі орын алады (а, б).
9. Достарымменідөрекіліккемүлдебараалм ойлайды (а, б). ^^*"';!?
10. Кейде таңертең ешкіммен де сөйлескіад ке кездерім болады (а, б). '^'^
Әрқашан өзімнің қалаіі киінгеніме көніл я мын (а, б).
Маған мені қоршаған ортада төртіпсіздік бо ғаны қажет (а, б).
Кәптеген достарым менің көсібіме ортақ ңңз, шылықтарыбарадамдар(а, б).
Мен өзімнің іс-өрекеттерімді ұзақ уақыт талдд^ мын (а, б).
Үііде ұстел басында езімді ресторанда отырғанда^ ұстаіімын (а, б).
Топта мен басқаларға қалжыңдауға жене өр түрді еңгіме аіітуға мұмкіндік беремін (а, б).
Мені жылдам шешім қабылдаіі алмаіітын адам-дар ашуландырады (а, б).
Егер менің біраз бос уақытым болса, мен өзімнің тертібіме саіі бірдеңені оқығанды ұнатамын (а, б).
Маған топта басқалар жынданды екен деп қоса қайталау ыңғаіісыз (а, б). ''і
Кейде мен қасымда жоқ адамдарды сыртынанжа-мандауды ұнатамын (а, б).
Маған қонақ шақырып, оларды кеңілдендіру үнаі-ды (а, б).
Мен топтың пікіріне кейде ғана қарсы шығамыя (а,б).
Маған өз мамандықтарын жақсы білетін адамдар бас-тарының ерекшеліктеріне қарамастан ете ұнайды (а, б).
Мен басқалардың меселесіне көңіл белмеіі кете ал маіімын (а, б).
Мен ерқашан ез қателіктерімді ез еркіммен мо» ындаіімын (а, б).
Мен үшін ең қатал жаза - жалғыз қалу (а, б)-
Жоспар қүруға кеткен күш бүған тұрмаііды (а, ^
Мектеп жылдарында мен ез білімімді арнаііы вД^ биеттер оқу арқылы толтырдым (а, б).
Мен адамдардың езін-езі алдағанын аііыптамаіі-
4^ . Менен көмек сұраған кезде, менде іштеіі қарсы-
^өрсету болмаііды (а, б). '"^оі Кейбір адамдар мүмкін мені ете көп сеіілеііді деп ^ ^ы^а.б).
д2. Мен әлеуметтік жүмыстан жене соған баііланыс-^ауапкершіліктен қашамын (а, б). "^ЗЗ- Ғылым - бүл өмірде мені қызықтыратын ең үлкен ^эрсе(а, б).
Қоршаған ортам менің отбасымды зиялы деп са-^айды (а, б).
Алыс сапарға шықпас бұрын мен өзіммен бірге не ^латынымды тиянақты оіілаіімын (а, б).
36. Мен бүгінгі күннен басқалар үшін де емір сүремін
(а,б).
Егер таңдау болса, мен оқушыларға пен боііынша оны-мүны аіітқаннан гері, кластан тыс мерекелер үііым-дастырғанды қалаіімын (а, б).
Мүғалімнің міндеті - оқушыларға пөн бойынша білімберу (а, б).
Мен адамгершілік, мораль, этика жайлы кітаптар-мен мақалаларды оқығанды ұнатамьш (а, б).
Кеііде мені маған сұрақпен келген адамдар ашу-
ландырады (а, б).
Мен сабақ беретін топтардың кепшілігі мені көргендеріне қуанышты болады (а, б).
Маған жауапты іс-ерекет жасау ұнар еді (а, б).
Мен өз демалысымды білімді тереңдету курста-Рьінда оқуда өткізсем ренжімес едім (а,б).
Менің кішіпеііілділігім көптеген адамдарға ұна-''аііды (а,б).
Менің басқалардың сеттіліктеріне қызғанған ■^ездерім болды (а,б).
Егер маған біреу дөрекілік көрсетсе, мен оны жыл-''^М үмытып кетемін (а,б).
47. Қоршаған орта менің оііыма қүлақ асады (а,б).
Егер мен болашаққа қысқа уақытқа барыц мен ез пенім боііынша кептеген кітаптар алып ^'^Ч едім (а,б). Ч
Мен басқалардың еміріне үлкен Қызығущ білдіремін (а,б). ^ІЦці
Мен ешқашан күлкімен жағымсыз нөрсеці » пас едім (а,б). ^
Қарым-қатынасқатүсуі- 16,66,116,166,2іа,2§
31а,36а,41а,46а; ' *'
Үйымдастыруы - 2а, 7а, 12а, 17а, 226,276,32б, 37« 42а,47а;
Пөнге бағыты - За, 8а, ІЗа 18а 23а, 28а, ЗЗа, 38а, 43а, 48а;
Зиялылығы - 4а, 9а, 14а, 19а, 24а, 296, 34а, 39а, 44а, 49а;
Келісушілігі - 5а, Юа, 15а, 206, 25а, ЗОа, 35а, 406, 456,506.
р туғанымнан ешкімге сенбеіімін, мен ерқашан ■ясізбін- Өмірді мен қара көзілдіріктен қараған төрізді ч^^ддаймын: емір маған менсіз, барлығынан кеңілсіз-' • ісөрсмін- Мен ерқашан бір жамандың бола ма деп оіі-'''^^н, осы бір жаман сезімнен арыла алмаіі жүрмін. яіЯ оііымша мен бір нерсеге кінелімін жене ңоршаған яМ маған дүрыс кеңіл аудармайды, олар маған ерқашан ■'^діідарлықпен ңарайтын сияқты. Мен түііықпын жөне олығына риза емеспін. Барлығын асықпаіі аңырын 'і^ймін. Менің достарым сенің бет елпетіңнен тек ңана ^дділсіздікті керуге болады деііді. Мен езбетіммен жүмыс (.^й алмаіімын, қиындықтан қиналып етемін. Таңертең !үрғанда өзімді жаман сезінемін жене шаршап түрамын. \1еяін; денсаулығымда да кілтипан бар. Менің емірім ете ауыр, басымнан кеп қиыншылыңтар етті, кеіі кезде осы-іая кеііін басыма ер түрлі оіілар келеді.
^ Сейкес келген жауалта 1 балл Сейкес емес жауапта 0 балл
Қай бөлімде жауап басым болса.
сол ңасиет жеңеді.
Э.Г.Эйденмиллердің акцентуациялық ерекшеліктегі аутоидентификациялық әдістемесі
Зерттеуге тусушіге нцсқау:
Сізге үсынылған мінездемелермен танысып шығу ңажет жене сіздің түсінігіңіз бойынша ең толың ж^яе сіздің мінезіңізге үқсас берілген бір немесе бірнеше кар" точканы таңдап алыңыз. Егер сіз бірнеше карточка таЯ' дап алсаңыз, онда оларды маңыздылығы жағынан 9^ теп қоііыңыз. Зерттеу еткізу үшін мінездемелік скл&'^ суреттелген 13 карточка қажет: "Б" карточкасы
Менде ерңашан жаңсы кеңіл-күіі. Маған қарап менің иінезім жаңсы, ашық деп айтуға болады. Менің ойым-ша мен ақкеңілмін, менің достарым ете кеп, барлық жағдаііда олардың тағдырына араласа аламын. Мен үндемеіітін адам емеспін, әңгімелесуге сезсіз келісемін. Мен кеп адамдарға кемектесемін, олармен сырласамын мрақ барлығын ішімде саңтаіі алмаіімын. Қызыңсыз, иыдамдылыңты керек ететін жүмыстарды үнатпаіімын. '^енің жүмыс орнымда шаруалар ете кеп, кеіі кездерде '^ьіларды уақытында істеп үлгермеіімін. Менің баііқа-''*8ым жанымдағылардың барлығы мені тыңдап, еткір "^^здерімді каііталаііды. Маған езімнің ңарсыластарым-''^ Жамандаған түкке түрмаііды, маған әрқашан ориги-^^ды оіілар келеді, біраң оларды емірге енгізумен аіі-^алысуды үнатпаіімын. Мен қанша адам кездестірсем ''^ олардың ішінен біразын ғана езімнен жоғары ңоіідым ''вц аііта аламын.
Ең бастысы менің мінезім, көңіл-күйім тез өзгеп-береді. Әдеттегідеіі мен өзімді жаңсы сезінемін. 5Күл, жақсы жүреді, тыныш үііыңтаймын, төбетім жақсь^к^'*'' ды. Достарыммен жиі кездесемін, олармен киноға, бил?^' рамын. Егер келеңсіз жағдаяттар бола ңалса, сонща^^' ңиналмаіімын. Біраң та, кеңілім езгеріп сала бере^Цр' сағаттан бастап, кеп уаңытңа деііін - апталап, кейде ай болады, маған "бөрібір" болып кетеді, осы уаңытта науқас сезінемін, езіме сенбеіімін. Кеіі кезде "маған неь!* ды, елдебір нерсе бола ма" деп боііымды ңорңьшыщ сезі " билеііді. Қиыншылықтардан ңалың оііға беріліп кетеміц Нашар үііыңтап, ауыр оіімен оянамын, женді тамақ ішпеймін. Адамдармен араласқым келмеііді, олармеа қарым-қатынаста болғым келмеііді. Тесекке жатьш, бөріа үмытқым келеді. Менің баііңауымша, кеңілімнің кетерілуі жене бұзылуы кебінесе кектем мен күз мезгілінде болады.
"Г" карточкасы
Менің мінезім негізінен кеңілді, ашық, ақкөңілмін, біраң болымсыз кемшілігіме қынжыламын. Қандаіі да болсын ңызыңты жаңалың, жылы сезімді қатынастар менің қалпыма келуге көмектеседі. Менің мінезім бір күнде өр түрлі себептерден езгеруі мүмкін. Неліктен ішім пысьш кетті, бағанадан езімді жақсы сезініп, ке-ңілді болып отырғаным қаііда, ез-өзіме түсінікті болмай қалды.
Мен ете сезімталмын жөне жасқаншақпын. Аздағав
балалық мінезім бар жөне тым "жүмсаңпын". Әр түрл^'
тіпті ұсақ меселелерді ете ауыр ңабылдаіімын.
"Д"карточкасы
Мен жиі езімнің шаршағанымды сезінемін. Меяій кеңіл-күйім ереже сияқты, езімді емірден түңілгендей .^еМІН- Кеіібір адамдарға бағынамын, ал кейбіреуіне бүйР"^ беремін. Маған жұмыс істеу ете ңиын, өз оіі-^ хүйіндеуден, үзақ уаңыттық тығыз байланыстан ісүШ түседі. Сол сәттерде менде шаршағандық сезім '^'і^ддады. Мені өзімнің денсаулығым мазалаііды. Менде ' і сескену паііда болады, мен езімді ауыратындаіі * іяемін. Кеііде менің жүрегім қатты ауырады, кейде ба-^ м ауырад ьі. Тамаңңа тебетім болмаііды. Дұрыс ұііықтаіі яііаймын, кеіі кезде дәрі ішкім келеді, жиі қорңыныш-^Гі^ керемін. Таңертеңгі кезде меңгіріп езер жүремін, .лдке жаңын бері жазылып, мен езімді жақсы сезінемін. |,^дертеңгі кез маған ете ңиын. Кішкентаіі нерселерден лодаып дірілдеіімін, аііғаіілаіімын, кеііде жылаіімын. ^дбекпен жаңа ортаға ңалыптасуға тырысамын. Мені уцьшты деуге болмаііды, маған жиі ескерту жасалады, дйткені менің киімдерім шашылып жатады.
"Е" карточкасы
Мен езімді ұялшаң, қорқақ, сезімтал адаммын деп айтсам дұрыс болады. Мен қатты қаііғырамын, адамдар-дың ортасында шаршаіімын да, езім жалғыз болғанды жен керемін. Егер де менімен біреу қатты сейлессе, ренжітсе, мен оған қарсы шығып, езімді қорғаіі алмаіі-мын. Қараңғыдан қорқамын, кішкене тықырдан шоши-мын.
Қанды көрсем шыдаіі алмаіімын, таза емес жерде Құсқым келеді. Үрысқанды жек керемін, үрыстан қаш-Қақтап жүремін, ұрысып, таласқаннан гері жеңіле салсам сол дұрыс деп оіілаіімын. Мен ңаіі жерде болсын өз Кемшіліктерімді үмыта алмаіімын. Менің аііналамда үнемі ^амандар жүретін сияңты. Менің кеңілім міндетті түрде Иөс түсіп жүреді. Мен езімнің басңа адамдар сияқты іпешімге келе алмаіітындығыма, езімнің сенімсіздігіме, *Рік-жігерімнің әлсіздігіне қаііғырамын. Кепшілік ^інде езімді дүрыс үстаіі алмаіімын, қызарып кетемін,
болмаса ықылың тиіп ңалады. Түсім де жақсы емес, ңор-•^Ынышты түстер керемін.
Менің мінезімнің негізі - тез шешім қабылдай а шылың, үнемі күдікпен қарау, аііналаға дегең ^^^^-ңүраіілылық. Маған ең қиын соғатыны - шешііуі как^''' дау. Мен бір шешім қабылдасам да үнемі өз-с, . күдіктенемін: "Мен дүрыс істеп түрмын ба, ду^^''* шештім бе, осы керек пе" деп түрамын. Осындай ой жүмысты ақырын істеуге, қиналуға әкеп соғады. басқа біреу ңолдап түрғанды жаңсы кәремің, біреу^^ достық кәмегінсіз түра алмаіімын. Өзімнің денсаудр^ ғыма алаңдаіімын, жаңындарымның тағдыры да меніой лантады. Менің мінез-ңүлқым үнемі алаңдаушылңң ңорңыныш, үреііден түрады. Кәп уаңыт шешім ңабыл-дай алмаймын, ал ңабылдасам, қашан сол жүмыс біткенше тыным таба алмаіімын, басңаларға да маза бермеймін. Мен барлығы ез уаңытымен болғанды қалай-тын адаммын. Егерде мен қүрған тертіппен іс болмай ңалса, ол мені алаңдатады, мен оған ренжимін. Маған кеңіл белінген кезде ңатты үялап ез-езіме келе алмай қаламын. Мен езімнің үялшаңтығымнан істегім келген істі жасауға қорқамын. Мысалы: маған жақсылық жа-саса, соған алғыс аіітуға бара алмаіімын, ал жамандьщ жасаса, одан бас тартуға шешім ңабылдаіі алмаймын. Жүмыс істегенді үнатпаіімын, еііткені езімді икемсіз, ңолымнан түк келмеііді деп есептеіімін. Жаратылысқа ңарсы түруға икемсізбін. Өзім талдау жасауға тырыса-мын. Маған тура ңатысы жоң ортаң меселені шешкенді, талдағанды жаңсы керемін.
"3" карточкасы
Мен ете түйық адаммын. Менің жолдастарым аз-Кептің арасында езімді жалғыз сезінемін. Мен түйыК адам болғанымды кейде езім білмеіімін, ез мөселелеріі*'^^ басқа адаммен белісемін және езім білмеіі ңалам. езімнің туған-туысңандарымның кеңіл-күііін түсіЯ® алмаіімын. Ал олардың мені түсінуі де қиынға түсеД*'
^ыстарым маған ылғи да "сен жатбауырсың" деііді, '^^імен араласу өте қиын" дейді. Кеііде менің жасаған "^^(дктарым қызық керінеді, адамдар таңғалады. Әр КіЛ^ нөрселер жаііында ез пікірім бар. Өз аіітңанымды '^^геНДІ жақсы көрем, маған аңыл бергенді үнатпаіі-, өз айтңанымды істеіімін. Мені ылғи "еділетсізсің, ддды білмеіісің" деііді. Менің ішкі дүнием ешкімге !лівыксыз. Менің істеген ңылығым адамның күлкісін ^іреді бірақ, маған бүл өсер етпеііді. Мен езімді он-^ ясағдайдан алып шыға аламын.
"И" карточкасы
Мен - оіішыл адаммын, ерңашан жаңа бір идеяларды вмірге енгізуге тырысып жүремін. Басңа адамдарды ба-цылаймын, кеіібір адамдармен келіспеіі қаламын, мен олардан езімді жоғары санаіімын. Менің ортам менің көзқарасыммен санасатын өз таныстарымнан түрады. Мен адамдардың ер нерсеге немқүраіілы қараіітынын не яенімен келіспеулерін кешірмеіімін. Мен "кім менімен емес - сол маған ңарсы" деген ңағиданы үстанамын. Иенде езіме ңанағаттанбауға себеп жоң: езімді жақсы сезінем, ерңашан белсенді, сергек сезінемін. Егер мен взіме ңандаіі да бір маңсат ңоіісам, әрқашан соған жетемін, егер өз кемшіліктерімді баііңасам, онда сол кемшіліктерді өз қағидама сәіікес жоюға бар күшімді саламын. Өзімнің айтқанымды орындау үшін ербір істерді қолданам: газетке жазамын, жиналыстарда сөз ілеіімін. Менің таныстарым "сен оларға ңаііғы өке-ің" деп аіітады, бірақта ол дүрыс емес, шындығында »іне кінелі - олардың өздері.
"К" карточкасы
Мен үшін жүмыс - басты орында. Мені ете ашулан-••іаң адам деп санаііды. Дегенмен мен ез-езімді бекем ^стап жүремін, бірақ мені ашуландырса, мені тоқтатыл-^-190 113 мас ашу кернеп кетеді. Өкпешілмін, өкпемді
дейін саңтаймын, сәті келген кезде ол үшін сана "'''''«е
Мынаған көзім ерте жетті: егер жүмысшылардь^^^^ЬіЦ,
үстап, талап ңоймаса, ешкім жүмыс істегісі т,^ ' ^^^ал
" - _ "^■^Мей.;
Маңайдың барлығы астан-кестен, ңоңсың шащь^^^^^і^ мүның барлығын ретке келтіру маңсатына жетем''г дыңтан мен басңаларға үлкен талап ңоямын - "
болсын десек, жаман ңылыңтың барлығынан арыла^^*^ Мен жүмыс жағынан мүңият және үңыптымын, сонд. тан басңалардан да соны сүраіімын, баіісалды, салмаи ты, жинаңы болуды талап етемін. Басңаларға аңьц, бергенді 63 міндетім деп керем, біраң үстімнен ңараған-ды үнатпаіімын. Кеііде мен себепсіз көңілсіз боламыв осы кезде мен ашуланшаң, үрысңаң боламын. Жүмыста мені маңтаііды, үлгі түтады.
"Л"карточкасы
Мен маған көңіл белмеіітін адамдарды жек көрем. Барша жүрттың назарында ортасында болғанды үната-мын. Басңаларды таңғалдырғанды жаңсы керем. Көңіл белмеіі, баііңамағаннан гері, оданда мені жек көрсін. Мен оңиғаларды аіітңанды жаңсы ңерем. Мені үйып тыңдаса, мен де сондаіі қызыңтап аіітамын. Менің өр-тістік қабілетім бар деііді. Мен армандағанды ете жақсы керемін, менің қиялдарымда, армандарым орындалады. Менің басқалармен қарым-қатынасым жаңсы.
"М" карточкасы
Мен қарым-ңатынасқа тез түсетін адаммын жәяе жалғыз ңалсам кеңілім қобалжып, мазасыз күіі шемін. Өзімнен, адал достарымнан үлгі аламын. Баста^ ған істерімді, егер маған көмектесіп тексермесе, аякта** алмаіі қаламын. Әрқашанда кеңілді болуды ңалаіімЫЯ' тыііым салынған нерселердің бері ұнаііды. Маға ^егілер ескерту жасап "сен жалқаусың, салаңсың", -біраң бұл ескертулерге ңүлақ аспаіімын. Есіме 1* дЫҢ бері түскен кезде барлығына екініп, сол уақыт-
ойланып, өзімнің қателігімді түсінемін. Бірақ езімді ^кінеламаіімын, ңоршаған ортам басңа болса, жағ-''^^ілм да басңа болар еді, деп ойлаіімын. Жаңсы жене ^рқашанда ңиналған кезде қол-ұшын беріп, кемектесіп ^ратын дос тапсам деп оіілаіімын, өйткені мен емірден іүділіп кетем деп оіілаіімын. Мен ез емірім жаіілы өте ^зоіілаіімын, оның езінде кеңілді жене қуанған кездер-йғана оіілаіімын.
Н" карточкасы
Мен барлың адамдармен бірге басңалардан ңалмаіі хсөне олардан озбаіі өмір сүру керек деп оіілаіімын. Мен басқаларға үқсамаіітын адам болғанды ұнатпаймын. Менде барлығы басқа жаңсы адамдағыдаіі болғанын қалаіімын: жаңсы, сенді киімдер (бірақ көшеде барлығы наған ңарайтындаіі емес киімдер), жаңсы жабдықтал-ган үіі-жаіі болғанын ңалаіімын. Менің бастықтарым, көршілерім, туыстарым мен туралы жамандық аіітпаса екен деп тырысамын. Мен ез емірімді басқа адамдар си-яңты қызықты өткізгім келеді.
Егер ішімдік ішсем, анда-санда мелшерімен ішемін. Мен жолдастарымның арасында боламын, теледидар керемін. Керемет қызыңты нәрселерді іздеіімін. Тым өзгеше, әдемі киінетін жене сен қуатын адамдарды үнат-Паіімын. Кепшіліктің аіітқан оііы ерңашанда дүрыс, Көпшілікті езіңе қарсы ңоіісаң, жаман өсерін тигізеді.
Мінездемелік сипаттардың сездік сипаттары еріптік белгілермен белгіленген: ^ А - меланхоликалың К Б - гипертимді
В - циклоидті 2 Г - эмоциалды-лабилды
Д - неврастеникалың
Е - сетизивті
Ж - психоастеникалық
3 - шизоидтік
И - параноялық
К - эпилептикалық
Л - истериялың
М - түрақсыз
Н - конформдық
Ертегілердің мазмүнына талдау беру әдістемесі
Нүсқау - бүл диагностика "кісікиік", жекеленген ба-ланың адамгершілік ңасиеттерін анықтауға, оның жал-ғыздық себептерінің мүмкін жақтарын түсінуге, қызы-ғушылығы мен адам өмір сүретін ортаны үсынуға жол ашады.
Тапсырма: Ертегі жазу. Келемі жағынан шектелген. Тақырып ңалауы боііынша.
Әр кеіііпкерге мінездеме беруге, диагностикалық тесттердің ңорытындысын шығаруға, ертегі кеіііпкерле-рінің жеке басының сапасын аныңтауға диагностикалық елшемдер дайындалады:
Агрессивтік - ертегі ңаралы түнде жазылған, сахна-да зүлымды,Чебелес, елім керсетілген.
Мүқияттылық - бас кеіііпкерлердің қимылы жүііелі ер нөрсені дел орындайды. Ертегі жүііелі, мүқиятты, та-лапңа саіі орындалған.
Белсенділікті - ертегінің ер қимылдары есіңкілікпеЯ керсетілген ыңғайсыз қимылдары, ерекеттері жоқ.
Альтуризм - бас кеіііпкер барлығына көмек көрсеткісі келеді. Барлың кемек сүраушыларға жауап бергісі ке-леді.
Болашаққа сенім - ертегінің бас кеіііпкерлері жеңіске жетуге тырысады. Тіпті ертегінің шешімі қайғылы боЛ са да, келешекте бір жақсылыққа ңараіі өзгерістер бола' тындығьш көрсетуге тырысады.
{Сөңілділік - ертегі аздау мысңыл, ажуа ңолдана жа-^дған, көңілді уаңиғалары бар жене кеіііпкерлері де ^ көңілді болып келеді.
5ірін-бірі қолдау - ертегінің аяғына деііін кеіііпкерлер ^ір-біріне көмек керсетуге тырысады, қиын жағдайлар-даВ бірін-бірі ңүтқаруға тырысады.
Суісіспеншілік - ертегіде қиялшыл көріністер мен жеңіл длрикаға толы. Бас кеіііпкерлер бір-біріне сүіііспеншілік-дев қараііды.
Сүю-жақсы көру - бас кеіііпкердің қасиеті сүюде, ^аксы көруде, ете едемі керіністер біраң сюжеті бір оциғадан екінші бір оңиғаға кешіп отырады.
Қастық - ертегі өте көп дүшпандық кеіііпкерлер бір-біріне қастық жасағысы келеді. Кеііде ертегінің аяғын-да қастықты жеңу көріністері бар.
Тәртіптілік - ертегі барлың едеби қалпында жазылған, кейіпкерлер мен көріністер анық бір белгілі мезгілде өтетіні жақсы керінеді.
Қарапаііымдылық - жауыздықты қаііырымдылық-тың жеңуі. Бас кеіііпкерлер - жағымды кеіііпкерлер. Олар дүрыс ңаііырымды істермен көзге түседі. Кемек-теседі. Қаііыршыларға кемек береді.
Достық - ер кеіііпкерлер арасындағы жаңсы қарым-
ітынас, дос болу.
Түііықтық - ертегіде мүндаіі кеіііпкерлер аз, олар алғыздың керген. Дос-жарандары жоқ, ешкіммен ірым-қатынас жасағылары келмеіітін адамдар.
Кекшіл - ертегіде кегін алғысы келген кеіііпкерлер. р кеіііпкер екіншіге ңастың жасауы.
Ашуланшақ - бар ертегі түгелдеіі қара бояулармен өрінген. Әр жерден ашу кернеп түрады. Жағымсыз іейіпкерлердің жағымды кеіііпкерлерден көп болуы.
Кепшілдік - кейіпкерлер бір-біріне көмектеседі; бірге Кұмыс атңаруға тырысады, кейіпкерлер тату түрады.
Даушыл - жанжалшыл кеіііпкерлер бір-бірімен тіл Ябыса алмаііды. Ертегіде ңаіішылықтар кеп кездеседі.
Тіл мөдениеті - ертегінің жазылу стилі, тіл баіілығы, баяндау тесілімен анықталады.
Ойдың қисындылығы - ертегінің сюжеті өте Қисы^ ды, жеңіл оқылады, түсінікті талдауға ыңғаіілы боду' ында.
Балаларға сүіііспеншілік - кеіііпкерлердің ез бал^. лары болуы керек, ата-аналармен балалар арасындар^^^ қарым-қатынастың жақсылығы балаларға деген сүііір, пеншілігі.
Өмірге сүіііспеншілік - өлім жоқ, әрбір өлім қаупіне үшыраған жағдаіілардан кеіііпкер аман-есен шығады. Өмірдің өзі өте өдемі болып суреттеледі.
Білуге құмарлық (әуестік) - ертегіде қызықты фактілер көп. Кеіііпкер өте өуесқоіі, білгісі келіп түрады.
Татулық (беіібітшілікті сүюшілік) - ертегіде жағым-сыз кеіііпкер жоқ. Ертегі шын мәнінде үлгі боларлық-тай жазылған.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
I. Бабанскиіі Ю.К. Проблемы повышения эффектив-
и педагогических исследованиіі. - М., 1982.
. Введение в научное исследование по педагогике /
ред. В.И. Журавлева. - М., 1988.
3. Загвязинскиіі В. И. Методология и методика дидак-
еского исследования. - М., 1982.
4. Кузьмина Н.В. Методы исследования педагогичес-
деятельности. - Л., 1970.
5. Методы научно-педагогического исследования.
остов-на-Дону, 1972.
Методы педагогического исследования /Под ред. И. Журавлева. - М., 1972.
Методы педагогических исследованиіі /Под ред. И. Пискунова, Г.В. Воробьева. - М., 1979.
8. Методы системного педагогического исследования.
., 1980.
9. Педагогика: Учебное пособие / Под ред. И.П. Под-
сого. - М.: Просвеш;ение, 1996.
10. Обучение и развитие (Экспериментально-педаго-
еское исследование) / Под ред. Л.В. Занкова. - М.:
едагогика, 1975.
II. Проблемы методологии педагогики и методики
ледованиіі /Под ред. М.А. Данилова, Н.И. Болдыре-
.-М., 1971.
12. Социальная психология /Под ред. А.В. Петров-
ого. - М.: Просвеш;ение, 1987.
13. Дьяченко М.И., Кандыбович Л.А. Психология
^ысшеіі школы. - Минск, 1993.
Гамезо М.В. Курс общеіі, возрастноіі и педагоги-ескоіі психологии. - М., 1982.
Мельников В.М., Ямпольскиіі Л.Т. Введение в экс-ериментальную психологию личности. - М., 1985.
Петровскиіі А.В. Основы педагогики и психоло-гии высшей школы. - М., 1995.
Смирнов С.Д. Педагогика и психология высшего образования: от деятельности к личности. - М., 1995.
Якунин В.А. Педагогическая психология. - ». 1998.
НемовР.С. Психология. -М.: Просвещение, іэ^^
Проблемы совершенствования методов дидак.|,^^' ческих исследований. - М., 1971.
Ядов В.А. Социологические исследования. -1972.
Гмурман В.Е. Объект, предмет и структура педа-гогики. В кн.: Методологические проблемы педагогики -М.,1977.
Данилов М.А. Основные проблемы методологиии методики педагогических исследований. - Сов. педаго-гика, 1969. № 5.
Кантор И.М. Понятийно-терминологическая сис-тема педагогики. - М., 1980.
Кочетов А.И. Педагогическое исследование. - Ря-зань, 1975.
Методологические основы научного познания. -М., 1972.
Краевский В.В. Место и функции эксперимента в педагогическом исследовании. - М., 1973.
Теория и практика педагогического эксперимен-та /Под ред. А.И. Пискунова, Г.В. Воробьева. - М., 1979.
Скаткин М.Н. Изучение и обобщение опыта школ и учителей. - М., 1952.
Сухомлинский В.А. Павлышская средняя школа. -М., 1969.
Гусева Н.Д. Особенности применений методов ста-тистического анализа в педагогическом исследовании. -Л., 1974.
Дж. Гласс, Дж. Стэнли. Статистические методы в педагогике и психологии. - М.: Прогресс, 1976.
Ительсон Л.Б. Математические и кибернетичес-кие методы в педагогике. - М., 1964.
Михеев В.И. Моделирование и методы теории из- | мерения в педагогике. - М.: Высшая школа, 1987.
. Румшиский Л.З. Математическая обработка ре-,татов эксперимента. - М., 1971. 7. Статистические методы анализа йнформации в іологических исследованиях /Под ред. Г.М. Осипо-,-Наука, 1979.
38. Таланчук Н.М. Критерии оценки передового пе-
гогического опыта //Сов. педагогика, 1979. № 7.
39. Будасси С.А. Способ исследования количествен-
характеристик личности в группе //Вопросы пси-
Віогии, 1971. №3.
Г 40. Бернштейн М.С. К методике составления и про-мрки тестов //Вопросы психологии, 1968. №1.
,41. Гуревич К.М. Тесты в психологии и педагогике. івые исследования в педагогических науках. - М., ■б9.
. 42. Рогов Е.И. Настольная книга практического пси-ілога в образовании: Учебное пособие. - М., 1995.
Шмелев А.Т. и коллектив. Основы психодиагнос-
Ірси.-М., 1996.
Коломинский Я.Л. Путь изучения и формирова-[я личных взаимоотношений между учениками клас-//Вопросы психологии, 1963. № 3.
щ 45. Коломинский Я.Л., Розов А.И. Изучение взаимо-|отношений школьников социометрическими методами. ^Вопросы психологии, 1967. № 3.
Фридман Л.М., Пушкина Т.А., Каплунович И.Я. ^Лучение личности учащегося и ученических коллек-
■вов.-М.,1988.
Бернс Р. Развитие Я - концепции и воспитание.
I Пер. с англ. - М.: Прогресс, 1986.
Джемс У. Психология /Под ред. Л.А. Петровской.
М., 1991.
49. Котова М.Е. Диагностика "личностной ценности".
[атериалы симпозиума по вопросам разработки диагнос-
лческих методов определения уровня умственного раз-
іития детей. - Рига, 1970.
50. Лавриненко Н.И. К вопросу об устойчивости мо-
ральных суждений у школьников //Вопросы психоло-
гии, 1970. № 3.
Пантелеев С.Р. Самоотношение как эмоциоң^ но-оценочная система. - М., 1991.
Сафин В.Ф. Самооценка и взаимооценка старі^ классников в зависимости от их внушаемости //Воц сы психологии, 1970.
53. Здравомыслов А.Г. Методология и процедурд
циологических исследований. - М., 1969.
Кочетов А.И. Педагогическое исследование. -Рд, зань, 1975.
Кузьмина Н.В. Методы исследования педагогичес-кой деятельности. - Л., 1970.
Бейсенбаева А.А., Иванова Н.Д. Методика орга-низации научных исследований студентов при выпол-нении курсовых и дипломных работ по педагогике. - Дл-маты,1982.
57. Панкратьев Е.И. Курсовые и дипломные работы
студентов педагогического института. - Семипала-
тинск, 1989.
Береженова Е.В. Требования к курсовым и дип-ломным работам по педагогике. - Москва, 1999.
Гавриленко А.Г., Тусупова К.С., Тарасенко С.В. Оформление курсовых и дипломных работ. - Семипала-тинск, 2000.
Михеев В.И. Моделирование и методы теории из-мерения в педагогике. - М.: Высшая школа, 1987.
Румшиский Л.З. Математическая обработка ре-зультатов эксперимента. - М., 1971.
Махмутов М.Н., МихайловаЗ.Е. От идеи - до вне-дрения. - Казань, 1977.
Малинин В. Фундаментальные педагогические исследования: эффективность и ее критерии, способы внедрения //Сов. педагогика, 1972. № 11.
64. Рабочая книга школьного психолога. - М., 1991-
Мазмұны
іғысөз 3
ГАРАУ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚЗЕРТТЕУЛЕРДЕ )ЛДАНЫЛАТЫН ҒЫЛЫМИ ӘДІСТЕР (өдіснама)
Педагогикалық кәсіби даііындығы жүііесіндегі
(лыми шығармашылықтың орны 4
Педагогикалық зерттеудің әдіснамасы 9
Педагогикалықзерттеудіңмөн-жаііынталдау 16
Ғылым мен төжірибеден фактілер жинау
;істері 20
Педагогикалық зерттеулерде қолданылатын
іқылауәдісі 25
Педагогикалық зерттеулердегі негізгі
Іғымдарға талдау жасау 30
І-ТАРАУ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕ ЖӘНЕ (ІЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТ у.1. Педагогикалық тәжірибе, оны зерттеу,талдау
■сөне оған баға беру әдістері 34
2.2. Озықтөжірибегеқоііылатынталаптар 37
2.3.0зық төжірибені талдау жөне қорытындылау 39
Педагогикалық эксперименттің алдында тұрған
негізгі міндеттер. Оның түрлері жөне кезеңдері 41
Модельдеу едістемесі мен техникасы 44
3-ТАРАУ. ҒЫЛЫМИ ЖҮМЫСТЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІН РЕСІМДЕУ
Педагогикадағы елеуметтану едістері 46
Тест өткізу, тест түрлері 49
Сыныптағы жеке тұлғалар арасындағы қатынастар
диагностикасы. Социометриялықедістеме 54
Өзіндікбағалауөдісі 57
Педагогикалық мониторинг 58
Ғылыми-зерттеу жұмыстарының типтеріжене
оларға қоііылатын талаптар 61
Педагогикалық колледж студентінің
педагогикадан жүргізетін зерттеу жүмысының жүйесі
жөнеоныңкезеңдері
Зерттеу жүмысының маңсаты, міндеттері,
нысанын анықтау өдістері
Тәжірибелік деректерді статистикалық өңдеу
өдістері
3.10. Тәжірибелік үсыныстар мен оларды тарату
бағдарламалары
ТЕРМИНДЕР ГЛОСАРИЙІ ."! ^
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
"Кәсіптік білім" сериясы
а үбакирова Рахила Жүматайқызы, Нүрбекова Меруерт Амангелд.кызы
ПЕЛЛГОГИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕМЕСІ
Оқу қцралы
Редакторы Заңғар Кәрімхан Техникалық редакторы Раушан Түрлынова Көркемдеуші редакторы Жеңіс Қазанқапов
Корректоры Бақыт Мұқышева Компьютерде беттеген Динара Кенжебекова
Басуга 04.08.08. кол койылд- ^^^^^^ ЛП9.Ч Кағазы офсеттік. Офсет Шшім. 84x108^ /з.^К«^^^^^ ^^^^^^ ,,,2^
Тапсырыс № 190. Таралымы 1000 дана.