Норадреналин Адренолин

Адреналин(лат. adrenalinum; лат. ad - маңында, қасында; лат. ren — бүйрек) — бүйрекүсті безінің бозғылт затын құрайтын хромаффинді жасушалар тобының адреноциттері (адренонефроциттер) бөлетін гормон; бүйрек үсті бездерінің қабатында болатын ми тәрізді заттан түзілетін гормон.

Адреналин негізгі зат алмасу процесін күшейтеді: көмірсулар–майлар алмасуын жүрек қан тамырлары және бұлшық еттер жұмысын реттейді. Оқыс түскен үлкен физикалық немесе психологиялық ауыртпалықтар жағдайында ағзаның оларды тез жеңуіне көмектеседі. Адреналиннің өте аз мөлшерінің өзі жүрек жұмысын күшейтеді сүтқоректілердің бас миының кейбір нейрондары синтездейтін катехаломин тобына кіретін медиатор. Адреналиннің секрециясы ағзаның жаңа жағдайларға бейімделуге байланысты өзгерістерге ұшырауы кезінде күшейіп тыныс алуды шапшаңдатады қандағы глюкоза мен бұлшық еттердегі сүт қышқылын көбейтеді.[1]

Адреноциттер түрі өзгерген симпатикалық жүйке жүйесінің нейроциттері болғандықтан, адреналинді қозу кезіндегі постганглионды симпатикалык жүйке талшықтарының үштары да бөледі. Адреналин катехоламиндерге жатады. Адреналиннің әсерінен құрсақ қуысындағы қан тамырларының арнасы тарылып, көкбауыр мен бауыр қан тамырларындағы қанның қоры қан тамырларына шығарылады да, қан айналымындагы қанның мөлшері көбейеді; жүрек пен ми қан тамырларының арналары кеңейеді; жүректің жұмысын күшейтеді; көмірсудың организмдегі алмасуын реттеуге қатысады (бауыр жасушалары мен бұлшықеттер талшықтарында қорланған гликогеннің глюкозаға айналуын қамтамасыз етеді).[2]

Инсулин (лат. insulinum insula — арал) — эндокринді эпителиоциттерден құралған ұйқы безі аралшықтарының бета-жасушалары (В- инсулоциттері) бөліп, қанға шығаратын гормон. В- инсулоциттер ұйқы безі аралшықтарының орталықтарында орналасады. Олардың цитоплазмасында инсулин гормонын түзуге маманданған, безді жасушаларға тән барлық органеллалар жақ-сы жетілген. Бета—безді жасушалар цитоплазмасындағы түзілген инсулин дәншелері суда ерімейді, спиртте ериді. Инсулин — қандағы глюкозаның мөлшерін азайтып, оны адам мен жануарлар бауыры мен бұлшықеттерінде қорланатын күрделі көмірсу — гликогенге айналдырады.

Инсулин гормонын алғаш рет канада ғалымдары Бантинг және Бест анықтаған. Инсулин торша мембранасының глюкозаға деген өтімділігін жоғарылатады, глюкозаның торшаға өтуін жандандырады, гликогеннің түзілуін күшейтіп, оның бауырда ыдырауын бәсеңдетеді, май қышқылдарының тотығуын, кетонды денелердің түзілуін тежейді майдың қорға жиналуын жақсартады, ақуыз биосинтезін арттырады.

Бета-торшалар қызметі күшейіп, инсулин көп бөлінсе қан құрамында глюкозаның мөлшері азаяды. Гипогликемия жағдайында тыныс жиілеп, ОНЖ-ның қозғыш тығы жоғарылайды, дене дірілдеп, оны тер басады, бұлшық ет босаңсып, температура төмендейді, инсулиндік немесе гапогликемиялық шок (талықсу) байқалады.

Инсулин жетіспеген жағдайда гипергликемия, глюкозурия орын алып, қан құрамында кетоңды заттар мөлшері артады, организм диабет ауруына шалдығады. Диабет ауруы зәрдің көп бөлінуімен (полиурия), судың көп ішілуімен (сусамыр — полидипсия) сипатталады.

Инсулин қарапайым ақуыздарға жатады. Мономерлік құрылымының суббөлшегінің массасы 6000-ға тең. Судағы ертіндісінде молекулалық салмағы екі, үш, төрт есеге және одан да көп есеге (48 000 молекула салмағы) дейін өседі. Инсулиннің кіші субқұрылымы ақуыздарың екі тізбегінен құралады.

Гормондық реттеу – адам мен жануарлар организміндегі тіршілік әрекетінің қандағы гормондар әсерімен реттелуі. Гормондар тиісті бір органға (мысалы, тиротроптық, адренокортикотроптық гормондар т.б.) немесе организмнің барлық тканіне түгел әсер етеді (өсу немесе соматроптық гормондар т.б.). Бұл гормондардың химиялық құрамының әр түрлі болуына байланысты. Гормондық реттеу организмдегі ақуыз биосинтезіне, зат алмасу, өсу және жыныстық жетілу процестеріне де әсерін тигізеді. Гормондық реттеу организмде нерв гуморальдық реттеумен және гормондар түзілуімен байланысты жүріп отырады.

Гормондар (гормоны); (гр. hormao — қоздырамын, қозғаймын) — эндокринді бездер немесе эндокриндік қызметке қабілетті жекеленген жасушалар бөлетін тым белсенді органикалық биологиялық заттар. Аталмыш бездер мен жасушалардың шығару өзектері болмағандықтан, олар өздері бөлетін гормондарын организмнің ішкі сұйық ортасына (ұлпа сұйығы, қан, лимфа) бөліп шығарады. Гормондар — өзінің химиялық табиғатына байланысты: стероидты гормондарға (жыныс гормондары, бұйрекұсті безі қыртысты заты гормоны), протеиндік және пептидтік гормондарға (гипофиз, қалқанша без, қалқаншамаңы безі, ұйқы безі, бұйрекүсті безінің бозғылт затының гормондары), ал нысандарға әсер ету қызметіне қарай: бірыңғай салалы ет құрылымдары мен бездерге салыстырмалы қысқа мерзім ішінде әсер ететін кинетикалық гормондарға (окситоцин, вазопрессин, адреналин, норадреналин), организмдегі зат алмасу процестерін реттейтін метабоддық гормондарға (тироксин,кальцитонин, паратгормон, инсулин, глюкагон) және жасушалар, ұлпалар мен мүшелердің өсуі мен жетілуін бақылайтын морфогенетикалық гормондарға (соматроптыгормон, фолликулды жандандырушы гормон, эстрогендер, тестостерон) бөлінеді.

Гормондар - ішкі секреция бездерінен бөлінетін ұлпалар мен мүшелерге әсер ететін биологиялык белсенді заттар. Гормондардың барлығы ағзалық заттар, себебі, олардың біреуі нәруыздан, екіншісі аминқышкылдарынан, үшіншісі майтектес заттардан құралған. Гормондар ішкі секреция бездерінен бөлініп, қан, лимфа, ұлпа сұйықтығы арқылы басқа мүшелерге жеткізіледі. Ішкі секреция бездерінің қызметін реттейтін орталық - аралық мидағы гипоталамус. Оны көру төмпешікасты бөлімі деп те атайды. Гипоталамус пен гипофиздің қызметі бірімен-бірі тығыз байланысып, гипоталамустен гипофиздік жүйе құралады. Жүйке ұлпасынан бөлінетін гормондар - нейрогормондар деп аталады. Олар қан құрамының тұрақтылығын және зат алмасудың қажетті деңгейін қамтамасыз етеді. Осы арқылы ағза қызметінің әрі рефлекстік, әрі гуморальдық реттелуі жүзеге асады.

 

Бақылау сұрақтар:

1. Гормондар ілімі даму тарихы.

2. Стероидты гормондар, олардың құрылымы және әсер ету механизмі

3. Пептидті гормондар, олардың құрылымы және әсер ету механизмі

 

Дәріс №30

Тақырып : Биохимияның квантомеханикалық аспектілері

Жоспар:

1. Биохимияның квантомеханикалық аспектілеріне жалпы сипаттама

2. Тіршілік потенциалдарды

Дәріс мақсаты:Квантомеханикалық механизмдермен танысу.

Дәріс мәтіні (қысқаша)

1.Барлық жануарлар клеткаларының сыртқы қабығы,сондай-ақ олардың ішіндегі толып жатқан органеллалардың қабықтары биологиялық мембраналардан (жарғақшадан) құралады.Осы жарғақша деңгейінде іске асатын көптеген физикалық,физика-химиялық,биохимиялық,электрлік т.б.өзгерістер жиынтығы бүкіл организм атқаратын іс-әрекеттер сипаты мен ерекшеліктерін анықтауда шешуші рөлге ие.Демек,адам мен жануарлардың жалпы физиологиясы туралы әңгіме клетка туралы,оның басты құрылымдарында жүретін процестер туралы баяндаудан бастап алғаны жөн.

Клетка (жасуша)мембранасы қалыңдығы 4-5 нм-дей липидті қосқабаттан тұрады.Онда гликолипидтер,холестерол және фосфолипидтер боладыли. Гликолипидтердің гидрофильді (сулы ортаға бағытталған)бөлімі олто сахоридтерден түзілген. .Гликолипидтер әр уақытта плазмалық мембрананың сыртқы беткейінде орналасады:Холестерол молекулалары сан жағынан фосфолипидтерге тең келеді және соңғылардыңарасында жатады,мембрана тұрақтылығын қамтамасыз етеді.Мембрананың ішкі және сырт қы қабаттарында липидтер біркелкі орналаспаған.Тіпті бір қабаттыңөзінде липидтердің бір түрі ғана шоғырланған учаскелер болады.Мембраналарды жалпы алғанда инертті деп саналатын липидті матриксінің ең басты функционалдық элементтері-ақуыздар.Әр түрлі мембранадағы олардың үлесі 25-75% арасында.Кейбір ақуыздар мембраналарының сыртқы және ішкі қабаттарын тұтастай бойлап орналасса,басқалары тек бір қабатта ғана жатады.Ақуыздың молекулаларының гидрофойты топтары әдетте липидті мембранаға батырылған түрінде,ал оның полярлы гидрофильді топтары мембрана беткейінде сулы фазаға батырылған күйде болады.Клетка көлемінің шамамен алғанда жаршысын органеллалар алып жатады.Олар цитозольден (цитоплазмадан)мембраналар арқылы бөлінген. Клетка ішіндегі органеллалар мембраналардың аумағы плазмалық мембраналардан ең кемі 10 есе артық:Бұл мембраналар жүйесін құрайтындар: эндоплазмалық ретикулум,рибосомалар, Гольджи апараты лизосомалар, терокси сомалар, ядро және митохондриялар Клеткалық мембраналар атқаратын қызметтерді былайша топтауға болады.

1. Тосқауылдық қызмет. Мұның мәнісі мемрана арнайы механизимдердің көмегімен еркін диддузияға кездегі келтіре отырып, концентрациялық градиенттер тудыруға қатысады. Ал бұл электрогенез де электр тогын тудыруда (тыныштық потенциалы, әрекет потенциалы, биоэлектрлік толқындарды тарату механизмдерінде) үлкен рөл атқарады.

2. Реттеуші қызмет клетка сыртындағы биологиялық белсенді заттар әсерін сезу арқылы клетка ішіндегі орта құрамы мен ондағы рекцияларды нәзік реттеуді іске асыру.Бұдан мембранадағы ферменттік жүйелер белсенділігі өзгереді және соңғы аралық заттар (мессенджерлер) механизмі іске қосылады.

3. Мембранадағы рецепторлар табиғаты электрлік емес сыртқы әсерлерді электр сигналдарына (қозу толқындарына) айналдырады.

4. Синапостық соңғы тармақтар ұщындағы нейромедиаторларды босатады (өткізеді)

Мембраналардың электірлік сипаттамаларының ішінен оның сиымдылығы (см) мен өткізгіштігін ерекше атау керек.

Сыйымдылық (см) қасиеттерді негізінен фосфолипидті қосқабат анықтайды.Ол гидратталған иондарды өткізбейді, бірақ сөйте тұра өте жұқа (5нм шамасында) болғандықтан,зарядтардың бөлініп орналасуы мен қорлануына және катиондар мен аниондардың электростатикалық өзара әрекеттесуіне жағдай жасайды.Мұнымен қатар, клетка мембранасының сымдылық қасиеттері оның өзінде жүретін электірлік процестердің уақыттық сипаттамаларын айқындаушы себептердің бірі деп есептеледі.

Өткізгіштік (д- проводимость)-электірлік кедергіге кері шама және ол белгілі бір ион үшін жалпы трансмембраналық ток шамасының оның трансмембраналық патенциал айырымын қамтамассыз ететін шамасына қатынасына тең болады.

Фосфолипидті қосқабат (бислой) арқылы әртүрлі заттар диффуздана алады,әрі сүзіп өткізушілік (Р- проницаемость) яғни клетка мембранасының бұл заттарды өткізіп жіберуі қабілеті диффузданатын заттың екі жағындағы концентрацияларының (мөлшерлерінің) айырымына,оның липидтерде ерігіштігіне және клетка мембранасының қасиеттеріне байланысты.

Клетка мембранасы клетка ішіндегі сұйықтықты оның сыртындағыдан (интерстициалдық сұйықтықтан)бөліп тұратындығы белгілі.Ал қан плазмасын бадан капиллярлар қабырғасы бөліп тұрады.Интерстициалдық (клеткааралық) сұйықтық клетка сыртындағы сұйықтықтың бір бөлігі (қалғаны тамырларда болады).Клетка сыртындағы сұйықтықта денедегі барлық судың үштен бірі болады,ал қалған үштен екісі клетка ішіндегі сұйықтықта.Аталған сұйықтықтардағы электролиттердің және коллоидты заттардың концентрациаларында айтарлықтай айырмашылықтар бар.Мәселен,интерстициалдық сұйықтықта клетка ішіндегімен және плазмамен салыстырғанда ақуыздар,аниондар аз болады да,натрий және хлор иондары артық болады;калий керісінше,клетка ішінде көп.Бұл тайырмашылықтарсол сұйық орталарды бір-бірінен бөліп тұрғантосқауылдар-клетка мембраналарының қасиеттеріне байланысты.Осыған орай түрлі заттардың бір ортадан екінші ортаға өтуі(тасмалы)түсіндіріледі.

Тосқауылдың заттарды өткізуі пассивті және белсендімеханизмдерге негізделген.Пассивті механизмге диффузия,сүзілу (фильтрация) жәнеосмосжатады.Бұлар орындалу үшін әдетте энергия шығындалмайды (жұмсалмайды).Белсенді тасымал жүру үшін арнайы энергия көздері қызмет етюді,яғни энергия жұмсалады.

Сұйықтықтағы иондар мен малекулалардың бір ортадан екінші ортаға диффузия арқылы өтуі олаодың сол орталардағы концентрація айырмашылықтарына (градиентеріне) байланысты болады.Мембрана арқылы бұлар концентрациясы көп жақтан олардың концентрациясы аз жағына қарай өтеді.Клетка мембранасы арқылы суда жақсыеритіндер (гидрофильділер)де және онда еруі қиын немесе ерімейтіндер (гидрофобтылар) заттар да өте алады.Гидрофобты,бірақ майда еритін заттар мембрана липидтерінде ері ген күйде диффузданады.Су және онда жақсы еритін заттар мембрананың көмірсутекті облысындағы кинкалар деп аталатын уақытша “жыртықтар” арқылы және гидрофильді учаскілерде тұрақты болатын саңылаулар арқылы өтеді.

Иондар диффузиясы мембранадағы иондық канал- дар деп аталатын маманданған ақуызды құрылымдар арқылы іске асады.Натрий,калий,калций,хлор,натрий-калций каналдары болады.Жоғарыда сөз еткен жай (қарапайым) диффузияға қарағанда иондардың каналдар арқылы тасымалдануының өз ерекшеліктері бар.Каналдарда арнайы”қақпалар”болатындықтан,олар ашық, жабық және инактивтелген күйлерде бола алады.Каналдардың бір күйден екінші күйге ауысуы мембранағы электрлік потенциалдар айырымының өзгерістерімен немесе физиологиялық белсенді заттардың рецепторлармен өзара әрекеттесуі арқылы басқарылады.Осыған орай иондық каналдарды потенціал-тәелділер және рецептор басқаратындар деп бөледі.Каналдың ион өткізетін селективтік(іріктеуші) сүзгісінің диаметрі тиісті ион үлкендігіне сай келеді.

Біраз заттар (моносахаридтер,амин қышқылдарды) клеткалардың биологиялық мембраналары арқылы жай диффузия көмегімен өте алмайды.Олардың тасылуы жеңілденген диффузия арқылы іске асады.Жеңілденген болатын себебі,ондай заттардың концентрациялық градіент бойынша диффуздануы ерекше ақуызды молекулалар –тасымалдаушылар қатысуында орындалады.

Na+, K+, CI-, Li+, Ca2+,және Н+ иондарының тасылуын специфкалық тасымалдаушылар атқара алады.Мембраналық тасымалдаудың бұл түріне тән болатын ерекшеліктер : жай диффузияға қарағанда заттар тасылуының тез жүретіндігі,ақуызды молекуланың құрылысына байланыстылығы,молекулалар санының аз көптігі (қанығу деңгейі),конкуренція (бәсеке),спецификалық ингибиторларға (жеңілденген диффузияны басып әлсірететін қосылыстарға)сезгіштігі.Бұлардың бәрі ақуыздар –тасымалдаушылар ерекшеліктеріне және олардың мембранадағы санының шектелуі екеніне байланысты.Тасымалданатын заттардың мөлшері белгілі бір шамаға жеткенде мембранадабос тасмалдаушы болмай қалады, яғни олардың бәріне тасмалданатын ион немесе молекула жайғасады да, сод себептен заттар мөлшерінің бадан әрі көбеюі олардың өтетін санының көбеюін тудырмайды.Мұны қанығу құбылысы деп атайды. Кейбір молекулалық құбылыстары ұқсас заттар тасылуы үшін тасмалдаушылардың бір Турін пайдаланады. Мұндайда ол заттар тасмалдаушы үшін “күреседі”.мұны бәсеке (конкуренция) құбылысы дейді.

Жеңілденген диффузияның бірнеше түрі бар.Мембрана арқылы иондардың немесе молекулалардың (мыс глюкоза, амин қышқылдарының немесе молекулалардың эпителиоциттердің базальдық мембранасы арқылы өтуі) тасмалы ол жерде басқа құбылыстардың бар-жоқтығына немесе тасылып –тасылмайтынына қарамай орындала алады.Мұны уницорт деп атайды.

Сим порт кезінде бірнеше қосылыс бір мезгілде, бір бағытта тасылады (қант пен амин қышқылдарының Na+ тәуелді тасылу).

Анти порт- бір заттың бір бағытта өтуімен бір мезгілде келесі заттың кері бағытта тасмалдануы. Мысалы, бұл алмасуды былай жұптауға болады; Na+-Ca2+,Na+-H-, Cl-HCO- т.

Сим порт пен антипорт- котранспорттың түрлері.Бұларда тасмал жылдамдығы оған қатысатын барлық элементтер бақылауында болады.

Осмос- мембрана арқылы еріткіштің (судың) концентрациясы төмен ерітіндіден концентрациясы жоғары ерітіндіге қарай өтуі. Кілетканың көлемі көнесе оның ішіндегі судың шамасына байланысты болады.Кілечка еш уақытта өзін қоршаған ортамен толық теңдік күйде болмайды. Плазмалық мембрана арқылы үздіксіз қозғалыста болатын молекулалармен бондар кілечка ішіндегі заттар концентрациясын өзгертеді, ендеше ондағы осмос қысымы да өзгереді.Осыған орай кілеткадағы судың түсі немесе одан шығуы іске асып отырады. Сондықтан да ол өзінің тиісті көлемін түрақты ұстай алады. Әрине бұл үшін белгілі дәрежеде энергия жұмсалады.Сол себептен де кілечка ішінде оның сыртқы ортасымен салыстырғанда диффузияланбайтын заттар (ақуыздар, нуклеїн қышқылдар т.б) концентрациясы артық болады.

Жалпы алғанда, қабырғасы қасаң емес клетакалардың көлемін үш фактор анықтайды ;а) олардың ішіндегі мембрана арқылы өте алмайтын заттар мөлшері ә) интерстицидегі мембрана арқылы өте алатын заттар концентрациясы б) кілеткаға енетін (түсетін) және одан шығатын (шығарылатын ) заттар ағыны жылдамдықтардың арақатынасы.

Клетка мембранасының серпінділік қасиеті судың клеткаға түсуіне кедергі келтіретін гидроситатикалық қысымды тудырады. Екі ореада гидроситатикалық қысым айырымы болған жағдайда су оларды бөліп тұрған тосқауылды саңылаулары арқылы сүзіледі.Сүзілу (фильтрация) көптеген физиологиялық просестер барысында байқалады .Мәселен, бүйректегі не фронда алғашқы несеп васалу қанның сұйық бөлімінің сүзілуінен басталады , капиллярларда қан мен ұлпа сұйықтығы арасындағы су алмасу сүзілуге негізделген т.б .

Белсенді тасымал. Бұл арқылы заттар концентрациялық және электрохимиялық градиентке кері бағытта өтеді,яғни диффузиядағы да көп жақтан аз жаққа емес,аз жақтан көп жаққа тасымалданады.Бұл үшін жұмсалатын энергия АҮФ-тің гидролизінен босайды немесе басқа бір иондар концентрацияларының градиентінен (көбінесе натрийдің)пайда болады.Заттардың белсенді тасымалы үшін керек энергия көзі АҮФ гидролизі болған жағдайда тасымалды алғашқы белсенді деп атайды.Бір заттың мембрана арқылы концентрациялық градиентке кері өтуі басқа бір заттың белсенді тасылу процесінен ткған концентрациялық градиентэнергиясының есебінен жүрсе,мұны соңғы белсенді тасымал деп атайды

2.Көптеген тіршілік потенциалдарды атап айтқанда;

Тітіркендіргіш,клетка ініндегі процестердің реттелуі ,нерв жүйесінің жұмысы, бұлшық еттің жиырылуының реттелуі сияқты процестердің негізі биологиялық мембрана биопотенциалдардың түзілуі және тасымалдануы.

Биопотенциалдары заңдар үлкен практиканың мәні бар. Медицинада мүшелер мен ұлпаларға биопотенциалдар туғызған электр өрістерін зерттеугу негізделген диагноздың әдістері бар.Мысалы: электрокордиография, электроэнцмфолография, электромиография. Сонымен бірге ұлпалар мен мүшелерге сыртқы электр мен электростимуляция жасап емдеу әдісі де практикада кеңінен қалыптасады.Тіршілік әрекеті барысында клеткалар мен ұлпаларда электр потенциалдардың мынадай түрі туындауы мүмкін:

1.Тотығу тотықсыздану потенциалдары;

Потенциалдардың бұл түрі 1 молекулалардың 2- молекулаға электрон тасымалдану нәтижесінде туындайды.

2.Мембраналық потенциалдар:мембрана арқылы иондардың консентрациясын градиенті және мембрана арқылы иондар тасымалдайды нәтижесінде туындайтын потенциалдар организмде тіркеуге болатын потенциалдар негізінде мембраналық потенциалдар.

Мембрандық потенциалдар деп-мембрананың ішіндегі цитоплазмалық және сыртқы беті арасындағы потенциалдар айырмашылығын айтады.

Um = Uішкі - U сыртқы

Биопотенциалдар қазіргі жетістіктер мынадай алғы шаралар нәтижесінде мүмкін болады.

1.Клетка ішілік потенциалдар өлшемінің микроэлектрдің техникалық әдісі жетілдіруіне болады.

2.Биопотенциалдар күшейуінің жасушаларында болады.

Микропипетканың ігінде күміс мен қапталған күміс сым араласқан. Осындай жіңішке электрод клеткалардың ішіне енгізілген. 2-ші элемент клеткаларын салыстыру электроды клеткалардың сыртында орналасқан.Электроды тұрақты токты күшейтіп күші бар құралған Р жалғайды, сөйтіп мембрананың потенциалдар өлшейді.

Микроэлементтің әдіспен тек алып аксонындағы ғана емес, сонымен бірге барлық жүйке талшықтарын, бұлшық ет клеткаларындағы биопотенциалдарды өлшеуге болады. Мембрананың потенциал 2-ге бөлінеді.

1.Тыныштық потенциал.

2.Әрекет потенциалдары.

Тыныштық потенциал дегеніміз не –қазбаған күйдегі мембрананың сыртқы және ішкі бетіндегі арасында тіркелген электр потенциалдардың айырмасын айтады.Тыныштық потенциал мембрананың 2жағдайда иондардың концентрациясының әрекетіне байланысты болады. Егер қандай да бір ионның клетка ішіндегі концентрациясы Сішкі осы ионның сыртқы концентрациясын Ссыртқы өзгеше болса және мембранада осы иондар үшін өнімді болса онда мембрана арқылы зарядтан бөлшектің ағыны пайда болады.Нәтижесінде жүйенің элементтер нитралдығы бұзылып клеткалардың ішімен сырттың арасында потенциалдар айырмашылығы пайда болады.

Um = Uішкі - U сыртқы

Және осы иондардың ары қарай мембрана арқылы жылжуына кедергі келтіреді,ионның концентанциясының тепе- теңдігі арнағанда электрохимиялық катиондар да теңеседі.Мембрананың тыныштық потенциалдары есептеуде Нерист теңдеуі,Гольдман теңдеуі, Гомас теңдеуі қолданады. Әрекет потенциалдары:Электр нерв импульстарға әрекет арқылы тірі организмде рецепторлардан мидың нейрондарына және мидың нейрондарынан бұлшықеттерге ақпараттар тасымалданып тұрады.Тірі организмнің толық электрленген жүйе болып тпбылады. Электрсіз өмір жоқ .Әрекет потенциалдары тарихи тұрғыдан тыныштық потенциалынан орта ашылған.Электрлі нерв импульстерін Волоня қаласының анатомия профессоры Я.Гальвани ашты.Ол 1791 ж. Бұлшық ет қозғаласы кезіндегі электрлік күштер туралы деген еңбегінде бақа препаратының бұлшық етінің жиырылуы және импулстер әсерінен болатын.

Бақылау сұрақтар:

1. Кванттық биохимия міндеттері мен әдістері.

2. Электрондар делокализациялануы және молекуланың реакциялық қабілеті.

3. Молекулалардың құрылым индексі мен биохимиялық реакциялар механизмі.

ІІІ. ЕМТИХАН ЖҮРГІЗУГЕ АРНАЛҒАН МАТЕРИАЛДАР

Тест сұрақтары



1. Тірі ағзада шамамен неше химиялық элементтер бар?

А) 70-ке жуық

В) 50-ге жуық

С) 90-ға жуық

Д) 40-қа жуық

Е) 30-ға жуық

 

2. Тірі ағзадағы макроэлементтер тобына жататын химиялық элементтерді анықтаңдар?

А) оттек, сутек, көміртек, азот

В) мыс, никель, мырыш, фтор, селен, молибден, кобальт

С) калий, натрий, магний, темір, хлор

Д) күкірт, фосфор

Е) бром, алюминий, бор, кремний

 

3. Тірі ағзадағы микроэлементтер тобына жататын химиялық элементтерді анықтаңдар?

А) калий, натрий, магний, темір, хлор

В) мыс, никель, мырыш, фтор, селен, молибден, кобальт

С) оттек, сутек, көміртек, азот

Д) күкірт, фосфор

Е) бром, алюминий, бор, кремний

 

4. Тірі ағзадағы ультрамикроэлементтер тобына жататын химиялық элементтерді анықтаңдар?

А) мыс, никель, мырыш, фтор, селен, молибден, кобальт

В) оттек, сутек, көміртек, азот

С) калий, натрий, магний, темір, хлор

Д) күкірт, фосфор

Е) бром, алюминий, бор, кремний

 

5. Тірі ағзадағы макроэлементтердің массасы нешеге тең?

А) 98%

В) 50%

С) 40%

Д) 60%

Е) 70%

 

6. Ақуыздардың және нуклеин қышқылдарының құрамына кіретін элементтер:

А), фосфор

В) натрий, темір

С) калий, натрий

Д) мыс, никель

Е) бор, кремний

 

7.Гемоглобиннің молекуласын құрайтын металды анықтаңдар?

А) темір

күкірт В) магний

С) кобальт

Д) никель

Е) мыс

 

8. Хлорофилдің молекуласын құрайтын элементті анықтаңдар?

А) магний

В) темір

С) кобальт

Д) никель

Е) мыс

 

9. Инсулин гормонының құрамына кандай ультрамикроэлемент кіреді?

А) мырыш

В) темір

С) кобальт

Д) никель

Е) мыс

 

10. В12 витаминінің құрамына қандай элемент кіреді?

А) кобальт

В) темір

С) магний

Д) никель

Е) мыс

 

11. Ақуыздардың құрамындағы көміртегінің проценті

А) 50-55 %

Б) 21-24 %

С) 15-18 %

Д) 6-7 %

Е) 0,3-2,5 %

 

12. Ақуыздардың құрамындағы оттегінің проценті

А) 21-24%

Б) 50-55%

С) 15-18%

Д) 6-7 %

Е) 0,3-2,5%


13. Ақуыздардың құрамындағы азоттың проценті

А) 15-18%

Б) 21-24 %

С) 50-55%

Д) 6-7 %

Е) 0,3-2,5 %

 

14. Ақуыздардың құрамындағы сутегінің проценті

А) 6-7%

Б) 21-24 %

С) 15-18 %

Д) 0.3-2.5%

Е) 50-55%

 

15.Молекуласының пішіндеріне карай белоктардың бөлінуі.

А) фибриллярлык және глобулярлық

Б) диализатор

С) молекулалык салмақ

Д) диализ әдісі

Е) адсорбциялау

 

16.Ферменттердің белсенді емес түрі

А) проферменттер

Б) ингибиторлар

С) активаторлар

Д) изоферменттер

Е) мультиферменттер

 

 

17. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) аланин

В) аргинин

С) валин

Д) фенилаланин

Е) метионин

 

 

18. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А)валин

В) аргинин

С) метионин

Д) фенилаланин

Е) аланин

 

19. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) серин

В) аргинин

С) метионин

Д) фенилаланин

Е) аланин

 

20. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) метионин

В) аргинин

С) цистеин

Д) фенилалани

Е) аланин

 

21. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) изолейцин

В) аргинин

С) цистеин

Д) фенилаланин

Е) аланин

 

 

22. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) серин

В) аргинин

С) цистеин

Д) фенилаланин

Е) аланин

 

23. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) треонин

В) метионин

С) цистеин

Д) фенилаланин

Е) аланин

 

24. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) цистеин

В) фенилаланин

С) аргинин

Д) метионин

Е) аланин

 

25. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) аспарагин қышқылы

В) аргинин

С) цистеин

Д) фенилаланин

 

26.Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) глутамин қышқылы

В) аспарагин қышқылы

С) аргинин

Д) цистеин

Е) цистеин

 

 

27.Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) лизин

В) аспарагин қышқылы

С) аргинин

Д) цистеин

Е) фенилалани

 

 

28.Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) аргинин

В) цистеин

С) лизин

Д) фенилаланин

Е) серин

 

29. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) триптофан

В) треонин

С) метионин

Д) цистеин

Е) серин

 

30. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) тирозин

В) треонин

С) метионин

Д) цистеин

Е) аланин

 

31. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) гистидин

В) метионин

С) цистеин

Д) фенилаланин

Е) аланин

 

32.Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) пролин

В) треонин

С) метионин

Д) цистеин

Е) аланин

 

33. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) изолейцин

В) аспарагиновая кислота

С) аргинин

Д) цистеин

Е) метионин

 

34. Келесі амин қышқылын анықтаңдар:

А) лейцин

В) треонин

С) метионин

Д) цистеин

Е) серин

 

35. Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар:

А) валин

В) аскарбиновая кислота

С) пролин

Д) аргинин

Е) тирозин

 

36. Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар:

А) фенилаланин

В) цистеин

С) глутамин

Д) гистидин

Е) тирозин

 

37.Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар:

А) метионин

В) аспарагин

С) глутамин қышқылы

Д) серин

Е) тирозин

 

38. Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар:

А) лейцин

В) аскарбин қышқылы

С) пролин

Д) аргинин гистидин

Е) тирозин

 

39. Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар:

А) изолейцин

В) треонин

С) аланин

Д) цистеин

Е) тирозин

 

40. Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар:

А) треонин

В) аспарагин

С) глутамин қышқылы

Д) серин

Е) метионин

 

41. Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар:

А) триптофан

В) треонин

С) метионин

Д) цистеин

Е) серин

 

42. Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар:

А) лизин

В) треонин

С) метионин

Д) цистеин

Е) серин

 

43. Келесі негізді анықтаңдар:

А) аденин

В) гуанин

С) тимин

Д) урацил

Е) цитозин

 

44. Келесі негізді анықтаңдар:

А) гуанин

В) адинин

С) тимин

Д) урацил

Е) цитозин

 

 

45. Келесі негізді анықтаңдар:

А) цитозин

В) адинин

С) тимин

Д) урацил

Е) гуанин

 

46. Келесі нуклеозидті анықтаңдар:

А) дезоксигуанозин

В) дезоксиаденозин

С) аденозин

Д) цитидин

Е) урацил

 

47. Организмде зат алмасу процесі қалай аталады ?

А) метаболизм

В) фотосинтез

С) гидролиз

Д) аутототығу

Е) гликолиз

 

48. Келесі витаминді анықтаңдар:

А) рибофлавин

В) пантотен қышқылы

С) аскорбин қышқылы

Д) витамин

Е) токоферол

 

49. Қандай процесс нәтижесінде организмде АТФ-тың қоры толықтырылады:

А) креатинфосфаттың қатысуымен

В) аденозиндифосфат (АДФ)

С) аденозинтрифосфат (АТФ)

Д) аденозиннуклеозид

Е) цитозинтрифосфат

 

50. Келесі витаминді анықтаңдар:

А) пантотен қышқылы

В) тиамин

С) аскорбин қышқылы

Д) витамин В2

Е) токоферол

 

51. Қандай процесс нәтижесінде организмде АТФ-тың қоры толықтырылады:

А) креатинфосфаттың қатысуымен

В) аденозиндифосфат (АДФ)

С) аденозинтрифосфат (АТФ)

Д) аденозиннуклеозид

Е) цитозинтрифосфат

 

52. Келесі витаминді анықтаңдар:

А) токоферол

В) пантотен қышқылы

С) аскарбин қышқылы

Д) тиамин

Е) пиридоксин

53. Келесі витаминді анықтаңдар:

А) рибофлавин

В) пантотен қышқылы

С) аскарбин ышқылы

Д) токоферол

Е) пиридоксин

 

54. Келесі витаминді анықтаңдар:

А) пиридоксин

В) пантотен қышқылы

С) аскарбин қышқылы

Д) токоферол

Е) рибофлавин

 

55. Май ағзада қай қосылыстарға ыдырайды?

А) карбон қышқылы және глицерин

В) амин қышқылы

С) оксиқышқылы

Д) глюкоза

Е) сахароза

 

56. Май ағзада қай қосылысқа ыдырайды:

А) глицерин

В) амин қышқылы

С) окси қышқылы

Д) α- глюкоза

Е) сахароза

57. Гликоген ағзада қай қосылысқа ыдырайды:

А) α-глюкоза

В) глицерин

С) амин қышқылы

Д) окси қышқылы

Е) β-глюкоза

 

58. ДНҚ ағзада қай сахаридке ыдырайды:

А) дезоксирибоза

В) рибоза

С) глюкоза

Д) фруктоза

Е) галактоза

 

59. РНҚ ағзада қай сахаридке ыдырайды:

А) рибоза

В) дезоксирибоза

С) глюкоза

Д) фруктоза

Е) галактоза

 

60. Аденозин ағзада қай сахаридке ыдырайды:

А) рибоза

В) дезоксирибоза

С) глюкоза

Д) фруктоза

Е) галактоза

 

61. Аденозин ағзада қай қосылысқа ыдырайды:

А) аденин

В) гуанин

С) цитозин

Д) тимин

Е) урацил

62. Дезоксигуанозин ағзада қай сахаридке ыдырайды:

А) дезоксирибоза

В) рибоза

С) глюкоза

Д) фруктоза

Е) галактоза

 

63. Дезоксигуанозин ағзада қай азотты негізге ыдырайды:

А) гуанин

В) цитозин

С) тимин

Д) аденин

Е) урацил

 

64. Кай витамин флавинадениндинуклеотид ( FAD) коферментін құрайды:

А) рибофлавин

В) пантотен қышқылы

С) аскорбин қышқылы

Д) токоферол

Е) тиомин

 

65. Кай витамин никотинамидадениндинуклеотид (NAD+) коферментін қүрайды:

А) никотинамид

В) пантотен қышқылы

С) аскорбин қышқылы

Д) токоферол

Е) тиомин

 

66. Келесі тізбек қалай аталады:

А) полипептидтік

В) полиамидтік

С) карботізбектік

Д) полинукеотидтік

Е) гетероциклдік

 

67. Келесі витаминді анықтаңдар:

А) витамин А1

В) витамин Д2

С) витамин Е

Д) витамин С

Е) витамин В1

 

68. Келесі витаминді анықтаңдар:

А) рибофлавин

В) пантотен қышқылы

С) аскарбин қышқылы

Д) витамин С

Е) ретинол

 

69. Моносахаридтiң формуласын анықтаңдар :

А) С6H12O6

В) С12H22O11

С) (С6H10O5)n

Д) С10H32O

Е) С6H10O5

 

70. Дисахаридтiң формуласын анықтаңдар:

А) С12H22O11

В) С6H12O6

С) (С5H10O5)n

Д) С6H10O5

Е) С10H32O10

 

71. Полисахаридтiң формуласын анықтаңдар :

А) (C6H10O5)n

В) C12H22O11

С) C6H12O6

Д) C54H10O5.

Е) С6H10O5

 

72. Қай қосылыс альдогексозаға жатады :

А) манноза

В) фруктоза

С) сорбит

Д) маннит.

Е) дульцит

 

73. Қай қосылыс кетогексозаға жатады

А) фруктоза

В) глюкоза

С) манноза

Д) галактоза.

Е) альдоза

 

74. Қай қосылыс альдогексозаға жатады

А) глюкоза

В) рибоза

С) арабиноза

Д) ксилоза.

Е) дульцит

 

75. Пентозаны анықтаңдар :

А) ксилоза

В) глюкоза

С) фруктоза

Д) галактоза.

Е) манноза

 

76. Қай дисахарид ыдырағанда -глюкоза және -фруктоза түзiледi:

А) сахароза

В) мальтоза

С) лактоза

Д) целлобиоза.

Е) крахмал

 

77. Қай дисахарид ыдырағанда - глюкоза және - галактоза түзiледi :

А) лактоза

В) мальтоза

С) сахароза

Д) трегалоза.

Е) крахмал

 

78. Қай қосылыс ыдырағанда - глюкоза түзiледi :

А) мальтоза

В) лактоза

С) сахароха

Д) амилоза.

Е) крахмал

 

79. Моносахаридті анықтаңдар :

А) фруктоза

В) сахароза

С) крахмал

Д) целлюлоза.

Е) гликоген

 

80. Дисахаридті анықтаңдар :

А) лактоза

В) глюкоза

С) рибоза

Д) крахмал

Е) манноза

 

81. Қай заттар полисахаридтерге жатады :

А) целлюлоза

В) сахароза

С) ксилоза

Д) фруктоза.

Е) глюкоза

 

82. Тотықсыздандырғыш қасиетi бар дисахаридтi анықтаңдар :

А) мальтоза

В) сахароза

С) трегалоза

Д) фруктоза.

Е) глюкоза

 

83. Тотықсыздандырғыш қасиетi жоқ дисахаридтi анықтаңдар :

А) сахароза

В) мальтоза

С) лактоза

Д) целлобиоза.

Е) глюкоза

 

84. Тотықсыздандырғыш қасиетi бар дисахаридтi анықтаңдар :

А) лактоза

В) фруктоза

С) сахароза

Д) галактоза.

Е) глюкоза

 

85. Тотықсыздандырғыш қасиетi жоқ дисахаридтi анықтаңдар :

А) сахароза

В) целлобиоза

С) мальтоза

Д) лактоза.

Е) глюкоза

 

86. Мальтозаны ыдырағанда қандай моносахарид түзiледi:

А) -глюкоза

В) -глюкоза және -галактоза

С) -глюкоза және -фруктоза

Д) -галактоза және -фруктоза

Е) -галактоза және -глюкоза

 

87. Сахароза ыдырағанда қандай моносахаридтер түзiледi :

А) -глюкоза және -фруктоза

В) -глюкоза және -галактоза

С) - глюкоза

Д) -галактоза және -фруктоза.

Е) -галактоза және -глюкоза

 

88. Лактоза ыдырағанда қандай моносахаридтер түзiледi :

А) -глюкоза және -галактоза

В) -глюкоза және -фруктоза

С) -глюкоза

Д) -манноза және -галактоза.

Е) -галактоза және -глюкоза

 

89. Қосылыстардың iшiндегi қайсысы күмiс айна реакциясын түзедi:

А) мальтоза

В) сахароза

С) трегалоза

Д) амилоза.

Е) фруктоза

 

90. Қай дисахаридтер күмiс айна реакциясын түзбейдi :

А) сахароза

В) мальтоза

С) лактоза

Д) целлобиоза.

Е) глюкоза

 

91. Крахмал ыдырағанда қай дисахарид түзiледi :

А) мальтоза

В) лактоза

С) целлобиоза

Д) трегалоза

Е) глюкоза

 

92. Клетчатка ыдырағанда қай дисахарид түзiледi :

А) целлобиоза

В) мальтоза

С) лактоза

Д) трегалоза.

Е) глюкоза

 

93. Гликоген ыдырағанда дисахарид түзiледi :

А) мальтоза

В) лактоза

С) сахароза

Д) целлобиоза

Е) глюкоза

 

94. Гликоген толық ыдырағанда қандай зат түзiледi :

А) -глюкоза

В) -галактоза

С) мальтоза

Д) целлюлоза.

Е) фруктоза

 

95. Майларды ыдырататын ферменттi анықтаңдар :

А) липаза

В) фосфотаза

С) гликозидаза

Д) амидаза.

Е) сахараза

 

96. Фослипидтiң құрамына қандай спирттің қалдығы бар:

А) глицерин

В) этиленгликоль

С) пропил спиртi

Д) бутил спиртi

Е) гексанол

 

97. Келесi амин қышқылдарының қайсысы моноаминдикарбон қышқылына жатады:

А) аспарагин қышқылы

В) валин

С) треонин

Д) метионин.

Е) лизин

 

98. Диаминдикарбон қышқылын анықтаңдар :

А) лизин

В) лейцин

С) глютамин қышқылы

Д) аланин.

Е) треонин

 

99. Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар :

А) валин

В) глицин

С) цистеин

Д) пролин.

Е) аланин.

 

100. Ауыстырылмайтын амин қышқылын анықтаңдар :

А) изолейцин

В) глицин

С) аспарагин қышқылы

Д) оксипролин.

Е) аланин

 

101. Молекула құрамында күкiртi бар амин қышқылын анықтаңдар:

А) метионин

В) треонин

С) аргинин

Д) лизин.

Е) триптофан

 

102. Ақуыз ыдырағанда қандай зат түзiледi:

А) аминқышқылдары

В) оксиқышқылдар

С) нитроқышқылдар

Д) гидроксиқышқылдар.

Е) фосфор қышқылы

 

103. Қай ақуыз тасымалдау функциясын атқарады :

А) гемоглобин

В) фиброген

С) кологен

Д) глютелин.

Е) глобулин

 

104. А-витаминінің организмде жетіспеуі салдарынан пайда болған ауру

А) зат алмасуының бұзылуына және әр түрлі ауруларға әкеледі

В) мешел (рахит) аурулары дамиды

С) бұлшық еттері мен тканьдерінде, қан тамырларында елеулі өзгерістер болады

Д) геморрагиялық ауруға ұшырайды

Е) құр-құлақ ауруға ұшырайды

 

105. Д- витаминінің организмде жетіспеуі салдарынан пайда болған ауру

А) мешел (рахит) аурулары дамиды

В) зат алмасуының бұзылуына және әр түрлі ауруларға әкеледі

С) бұлшық еттері мен тканьдерінде, қан тамырларында елеулі өзгерістер болады

Д) геморрагиялық ауруға ұшырайды

Е) құр-құлақ ауруға ұшырайды

 

106. Ақуыздарға тән қасиетiн анықтаңдар :

А) амфотерлiк қасиетi

В) қышқылдық қасиетi

С) негiздiк қасиетi

Д) ешқандай қасиетi жоқ.

Е) бейтараптық қасиет

 

107. Көрсетілген байланыстың қайсысы пептидттік байланыс

А) - СО- NH-

В) H – C – O – CH3

С) – C – O- CH2 - CH3

Д) CH3 – O – CH3

Е) CH3 – NH – CH3

 

108. Е- витаминінің организмде жетіспеуі салдарынан пайда болған ауру

А) бұлшық еттері мен тканьдерінде, қан тамырларында елеулі өзгерістер болады

В) мешел (рахит) аурулары дамиды

С зат алмасуының бұзылуына және әр түрлі ауруларға әкеледі

Д) геморрагиялық ауруға ұшырайды

Е) құр-құлақ ауруға ұшырайды

 

109. Жай ақуыздарды анықтаңдар :

А) гистондар

В) липопротеиндер

С) хромпопротеиндер

Д) глюкопротеиндер.

Е) фосфопротеиндер

 

110. Күрделi ақуыздарды анықтаңдар :

А) липопротеиндер

В) альбуминдер

С) глобулиндер

Д) проламиндер.

Е) гистондар

 

111. ДНК синтезі қандай нуклеотидтерден басталады?

А) d-АТФ, d-ГТФ, d-ЦТФ, d-ТТФ

В) АТФ, ГТФ, ЦТФ, ТТФ

С) АДФ, ГДФ, ЦДФ, ТДФ

Д) АМФ, ГДФ, ЦМФ, УМФ

Е) ГДФ, ЦДФ, УДФ, ЦМФ.

 

112. РНК синтезі қандай нуклеотидтерден басталады?

А) АТФ, ГТФ, ЦТФ, УТФ

В) d-АТФ, d-ГТФ, d-ЦТФ, d-ТТФ

С) АДФ, ГДФ, ЦДФ, ТДФ

Д) АМФ, ГМФ, ЦМФ, УМФ

Е) ГМФ, ЦМФ, УМФ, ЦДФ.

 

113. Жай ақуыздарды анықтаңдар

А) глобулиндер

В) металлопротеиндер

С) хромопротеиндер

Д) липопротеиндер.

Е) фосфопротеиндер

 

114. Күрделi ақуыздарды анықтаңдар:

А) фосфопротеиндер

В) протеиндер

С) глютаминдер

Д) гистондар.

Е) альбуминдер

 

115. Жай ақуыздарды анықтаңдар :

А) проламиндер

В) глюкопротеидтер

С) металлопротеиндер

Д) фосфопротеиндер.

Е) хромпопротеиндер

 

116. Күрделi ақуыздарды анықтаңдар :

А) хромопротеиндер

В) проламиндер

С) глобулиндер

Д) альбуминдер.

Е) гистондар

 

117. Жай ақуыздарды анықтаңдар :

А) глютаминдер

В) металлопротеиндер

С) нуклеопротеиндер

Д) липопротеиндер.

Е) хромпопротеиндер

 

118. Күрделi ақуыздарды анықтаңдар :

А) нуклеопротеиндер

В) глобулиндер

С) альбулиндер

Д) проламиндер.

Е) гистондар

 

119. Зат алмасу процесінің қандай реакциялары судың қатысуымен жүреді?

А) гидролиз, гидратация, дегидратация

В) дезаминделу, аминделу

С) декарбоксилдену, фосфоролис

Д) тотығу, тотықсыздану

Е) трансаминделу, аминделу.

С участием воды какие реакции протекают в процессе обмена веществ?

А) гидролиз, гидратация, дегидратация

В) дезаминирование

С) декарбоксилирование

Д) фосфорилирование

Е)окислительновосстановительные :

 

 

120. Күрделi ақуыздарды анықтаңдар :

А) металлопротеиндер

В) гистондар

С) глютаминдер

Д) проламиндер.

Е) альбуминдер

 

121. РНҚ-ның полинуклеотиттік тізбек құрамына қандай азотты негiз кiрмейдi :

А) тимин

В) аденин

С) гуанин

Д) урацил.

Е) цитозин

 

122. ДНҚ-ның полинуклеотиттік тізбек құрамына қандай азотты негiз кiрмейдi :

А) урацил

В) аденин

С) гуанин

Д) цитозин.

Е) тимин

 

123. РНҚ-ның полинуклеотиттік тізбегі қандай моносахаридтен құралған :

А) рибоза

В) ксилоза

С) арабиноза

Д) 2-дезоксирибоза.

Е) сахароза

 

124. ДНҚ-ның полинуклеотиттік тізбегі қандай моносахаридтен қүралған :

А) 2-D-дезоксирибоза

В) рибоза

С) ксилоза

Д) арабиноза.

Е) целлюлоза

 

125. Пурин туындысын анықтаңдар :