Кесте 2
| Мамандан- дырылған топтар | Маман-дан-дырылған топтар бойынша еңбек ақының үлес салмағы (коэф-фициент) | Жұ-мыс-керлер саны | Кесімді бағала-ма бойын-ша еңбек-ақы | Еңбек ақы қорынан сыйақы қоры | Еңбек ақы қоры мен сыйақы-ның жиыны | Орта-ша айлық еңбек ақы |
| Күнделікті қызмет | 0,17 | 199806,75 | ||||
| №1техникалық қызмет | 0,21 | 240347,25 | ||||
| №2техникалық қызмет | 0,06 | |||||
| Ағымдағы жөндеу | 0,35 | 200289,37 | ||||
| Көмекші жұмыскерлер | 0,10 | 114864,75 | ||||
| Инженер-техник қызметкерлер | 0,104 | 118725,75 | ||||
| Барлығы: |
4.7 Қосымша төлемдер есебі
Қосымша төлемдер түнгі уақыттағы жұмыс үшін, жұмыс уақытынан артық жұмыс жасағаны үшін, бригадаға жекешілік жасағаны үшін және мереке және демалыс күндері жұмыс жасағаны үшін төленеді. Мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді атқарғаны үшін төлемдер жалпы еңбек ақы қорына қосылмайды.
4.7.1 Кешкі және түнгі аусым жұмысы үшін қосымша төлемдер
Қкеш=П%кеш * ТМортсағ * Ткеш. * Ккеш. * Nкеш. Теңге
Кқ. Қкеш= 20%*609*2*297*1=72349,2
Ттқ-1. Қкеш= 20%*3112*2*297*1=369705,6
Ттқ-2. Қкеш= 20%*879,2*2*297*1=106587,4
АЖ. Қкеш= 20%*712,3*2*297*2= 169242,5
мұндағы:
Ткеш,түн - аусымдағы кешкі және түнгі жұмыстар сағаты, сағат
ТМорт сағ -жұмыскердің орташа сағаттық тарифтік мөлшерлемесі, теңге
Nкеш,түн - түнгі және кешкі аусымда жұмыс жасайтын жұмыскерлер саны (өз қалауы бойынша алуға болады)
Ккеш.түн. - түнгі және кешкі жұмыстар бойынша күндер саны.
П%кеш - кешкі және түнгі аусым жұмыстары үшін қосымшаның пайызы, %
Кешкі аусымдағы жұмыс үшін қосымша төлем сағаттық тарифтік мөлшерлеменің 20%-і, түнгі аусымдағы жұмыс үшін сағаттық тарифтік мөлшерлеменің 40% -і мөлшерінде аусымдағы әрбір жұмыс сағаты үшін төленеді.
Қосымша төлем әрбір жөндеу жұмыскерлері үшін бөлек есептеліп, нәтижелері қосылады. Осы жағдайда жөндеу жұмыскерлерінің сағаттық мөлшерлемесі зиянды жұмыс жағдайы үшін қосымшаны ескере отырып алдым:
М'ортсағ=ТМортсағ.тар. * ЕАҚжж.тар. * Қзиян / ЕАҚжж.тар. теңге
Кқ. М'ортсағ=600*(7865135,1+118742,4)/7865135,1=609
Ттқ-1. М'ортсағ=3062*(7865135,1+128637,6)/7865135,1=3112
Ттқ-2. М'ортсағ=882,3*(7865135,1+132595,2)/7865135,1=897,2
АЖ. М'ортсағ=700*(7865135,1+138532,8)/7865135,1=712,3
4.7.2 Бригада жетешісіне жетекшілік үшін қосымша
Бригадаға жетекшілік ету автокәсіпорындағы шеберхана бастықтарына, ол болмаған кезде басқа лауазымды адамға жүктеледі.
Курстық 
жобада бригада жетекшілігі үшін қосымша есептелінбейді. Топтарды басқару үшін қосымша белгіленді.
Қзв = Қос.мөлшері * Nзв* 12 теңге
Қзв = 5000*1*12=60000
Мұндағы:
Қосымша мөлшері – 5000 теңге
Nзв – топтар(звено) саны
12-жылдағы айлар саны
4.7.3 Іріленген бригада жұмыскерлерінің еңбекақы қоры
ЕАҚнег= ЕАҚкес + Сыйақы еАҚ + Ккеш + Ктүн+ Кзв теңге
Кқ. ЕАҚнег= 1844370+553311+72349,2+60000=2530030,2
Ттқ-1. ЕАҚнег= 2218590+665577+369705,6+60000=331387,6
Ттқ-2. ЕАҚнег= 641520+192456+106587,4+60000=1000563,4
АЖ. ЕАҚнег= 3697650+110929+169242,5+60000=4037821,5
4.7.4 Қосымшалар
ЕАҚқос= ЕАҚнег * П%ЕАҚ қос теңге
Кқ. ЕАҚқос= 2530030,2*5,5%=139151,7
Ттқ-1. ЕАҚқос= 3313872,6*5,5%=182263
Ттқ-2. ЕАҚқос= 1000563,4*5,5%=55031
АЖ. ЕАҚқос= 4037821,5*5,5%=222080,2
П%ЕАҚ қос= (Кнегдем + Кқос дем)100 / (Кк – Кдем+Кмер+Кнегдем+Кқосдем
П%ЕАҚ қос= (12+8)*100/(365-44+24+12+8)=5,5
мұндағы:
Кнег д – 12 күн
Кқос дем – 6-8 күн
Кк – күнтізбелік күндер саны (365 күн)
Кдем – күнтізбе бойынша демалыс күндер саны
Кмер – күнтізбе бойынша мереке күндер саны
4.7.5 Іріленген бригаданың жалпы еңбек ақы қоры
ЕАҚжалпы = ЕАҚнег+ЕАҚқос теңге
Кқ. ЕАҚжалпы = 2530030,2+139151,7=2669182
Ттқ-1. ЕАҚжалпы = 3313872,6+182263=3496135,6
Ттқ-2. ЕАҚжалпы = 1000563,4+55031=1055594,4
АЖ. ЕАҚжалпы = 4037821,5+222080,2=4259901,7
4.7.6 Әлеуметтік салық аударымдары
Аәс = ЕАҚжалпы *А әсмөл теңге
Кқ. Аәс = 2669182*11%=293610
Ттқ-1. Аәс = 3496135,6*11%=384575
Ттқ-2. Аәс = 1055594,4*11%=116115,4
АЖ. Аәс = 4259901,7*11%=468589,2
4.7.7 Аударымдық қосқаны еңбек ақы қорының жиыны
ЕАҚбар.ауд.қосқ. = ЕАҚ жалпы +Аәс теңге
Кқ. ЕАҚбар.ауд.қосқ. = 2669182+293610=2962792
Ттқ-1. ЕАҚбар.ауд.қосқ. = 3496135,6+384575=3880710,6
Ттқ-2. ЕАҚбар.ауд.қосқ. = 1055594,4+116115,4=1171709,8
АЖ. ЕАҚбар.ауд.қосқ. = 4259901,7+468589,2=4728491
4.7.8 Қосымша коэффициент есебі
Кқос= Ккеш + Ктүн + Кзв / ЕАҚкес
Кқ. Кқос= 72349,2+60000/1844370=0,07
Ттқ-1. Кқос= 369705,6+60000/2218590=0,20
Ттқ-2. Кқос= 106587,4+60000/641520=0,25
АЖ. Кқос= 169242,5+60000/3697650=0,06
4.8 Материал шығындары:
4.8.1 Күнделікті қызмет
Мкқ= НМкқ * Nкқ теңге
Мкқ= 435*1136=494160
мұндағы:
НМкқ – маусымдық қызмет үшін материалдар нормативі, теңге
4.8.2 Бірінші техникалық қызмет
Мтқ-1 = НМтқ-1 * Nтқ-1 теңге
Мтқ-1 = 460*1136=522560
мұндағы:
НМтқ-1 – 1-техникалық қызмет үшін материалдар нормативі,теңге
4.8.3 Екінші техникалық қызмет
Мтқ-2 = НМтқ-2 * Nтқ-2 теңге
Мтқ-2 = 495*1136=562320
мұндағы:
НМтқ-2 – 2-техникалық қызмет үшін материалдар нормативі,теңге
4.8.4 Ағымдағы жөндеу
Маж=НМаж * Lж / 1000 теңге
Маж= 11889*1136025/1000=13506201
мұндағы:
НМаж – 1000 км жүрістегі ағымдағы жөндеу үшін материалдар нормативі,теңге
4.8.5 Техникалық қызмет көрсету мен техникалық жөндеуге жұмсалатын материалдар шығыны
Мтқ,аж=Мкқ+Мтқ-1+Мтқ-2+Маж теңге
Мтқ,аж= 494160+522560+562320+13506201=15085241
4.9 Қосалқы бөлшектер шығыны.
Ағымдағы жөндеуге қосалқы бөлшектер үшін шығындар.
ҚБаж= Нқб,аж * Lж / 1000 теңге
ҚБаж= 6026*1136=6845536
мұндағы:
Нқб,аж -1000 км жүрістегі ағымдағы жөндеуге қосалқы бөлшектер нормативі
4.10 Автомобильдерге техникалық қызмет пен техникалық жөндеуге жұмсалатын шығындар
Штқ,аж = ЕАКбарауд.қосқ. +Мтқ,аж + ҚБаж теңге
Кқ. Штқ,аж = 2962792+15085241+6845536=24893569
Ттқ-1. Штқ,аж = 3880710,6+15085241+6845536=25811487,6
Ттқ-2. Штқ,аж = 1171709,8+15085241+6845536=23102486,8
АЖ. Штқ,аж = 4728491+15085241+6845536=26659268
5 бөлім. Бірінші және екінші техникалық қызмет көрсету бойынша өзіндік құнның жоспарлы калькуляциясы
5.1 Еңбекақы шығындары
5.1.1 Кесімді бағалама бойынша еңбекақы қоры теңге
Ттқ-1. ЕАҚкес=2218590
Ттқ-2. ЕАҚкес=641520
5.1.2 Еңбекақы қорынан сыйақы қоры теңге
Ттқ-1. Сыйақыеақ=665577
Ттқ-2. Сыйақыеақ=192456
5.1.3 Қосымшалар сомасы
Ктқ-1= ЕАҚкес,тқ-1 * Кқос теңге
Ктқ-1= 2218590*0,20=443718
Ктқ-2= ЕАҚкес,тқ-2 * Кқос теңге
Ктқ-2= 641520*0,25=160380
5.1.4 Негізгі еңбекақы қоры
ЕАҚнеег,тқ-1 = ЕАҚкес,тқ-1 + Сыйақытқ-1 + Ктқ-1 теңге
ЕАҚнеег,тқ-1 = 2218590+665577+443718=3327885
ЕАҚнеег,тқ-2 = ЕАҚкес,тқ-2 + Сыйақытқ-2 + Ктқ-2 теңге
ЕАҚнеег,тқ-2 = 641520+192456+160380=994356
5.1.5 Қосымша еңбекақы қоры
ҚосЕАҚтқ-1= ЕАҚнег тқ-1 * П%қос теңге
ҚосЕАҚтқ-1= 3327885*5,5%=183033,7
ҚосЕАҚтқ-2= ЕАҚнег,тқ-2 * П%қос теңге
ҚосЕАҚтқ-2= 994356*5,5%=54689,6
5.1.6 Жалпы еңбекақы қоры
ЕАҚжалпы,тқ-1=ЕАҚнег,тқ-1+Кеақ,тқ-1 теңге
ЕАҚжалпы,тқ-1=3327885+183033,7=3510918,7
ЕАҚжалпы,тқ-2=ЕАҚнег,тқ-2+Кеақ,тқ-2 теңге
ЕАҚжалпы,тқ-2= 994356+54689,6=1049045,6
5.1.7 Әлеуметтік салық аударымы
Аә.с тқ-1 = ЕАҚжал,тқ-1 * СМ теңге
Аә.с тқ-1 = 3510918,7*11%=386201,1
Аә.с тқ-2 = ЕАҚжал,тқ-2 * СМ теңге
Аә.с тқ-2 = 1049045,6*11%=115395
5.1.8 Аударымды қосқандағы барлық еңбекақы қоры
ЕАҚбарл тқ-1 = ЕАҚжал,тқ-1 + Аәстқ-1 теңге
ЕАҚбарл тқ-1 = 3510918,7+386201,1=3897120
ЕАҚбарл,тқ-2 = ЕАҚжал,тқ-2 + Аәстқ-2 теңге
ЕАҚбарл,тқ-2 = 1049045,6+115395=1164440,6
5.2 Материал шығындары
1- техникалық қызмет үшін материал шығындары (б.4.8.2.) теңге
Мтқ-1 = 522560 теңге
2- техникалық қызмет үшін материал шығындары (б.4.8.3.) теңге
Мтқ-2 = 562320 теңге
5.3 1- техникалық қызмет үшін барлық шығындар.
Штқ-1 = ЕАҚбар,тқ-1+Мтқ-1 теңге
Штқ-1 = 3897120+522560=4419680
2- техникалық қызмет үшін барлық шығындар.
Штқ-2 = ЕАҚбар,тқ-2+Мтқ-2 теңге
Штқ-2 = 1164440,6+562320=1726760,6
5.4. 1-техникалық қызметтің өзіндік құны
Sтқ-1 = Штқ-1 / Nтқ-1 теңге
Sтқ-1 = 4419680/230=19216
2-техникалық қызметтің өзіндік құны
Sтқ-2 = Штқ-2 / Nтқ-2 теңге
Sтқ-2 = 1726760,6/56,8=30401
6 бөлім. 1000 км жүрістегі ағымдағы жөндеу бойынша өзіндік құнның жоспарлы калькуляциясы
6.1 Еңбекақы шығындары:
6.1.1 Кесімді бағалама бойынша еңбекақы қоры
ЕАҚкес=3697650
6.1.2 Еңбекақы қорынан сыйақы қоры
Сыйақыеақ=1109295
6.1.3 Қосымшалар сомасы
Қаж = ЕАҚ кес,аж * К қ теңге
Қаж = 3697650*0,06=221859
6.1.4 Негізгі еңбекақы қоры
ЕАҚнег,аж = ЕАҚкес,аж+СыйақыЕАҚ,аж+Қаж теңге
ЕАҚнег,аж = 3697650+1109295+221859=5028804
6.1.5 Қосымша еңбекақы
ҚосЕАҚ,аж = ЕАҚнег,аж * П%қос теңге
ҚосЕАҚ,аж = 5028804*5,5%=276584,2
6.1.6 Жалпы еңбекақы қоры
ЕАҚжалпы,аж = ЕАҚнег,аж + Қос.еақаж теңге
ЕАҚжалпы,аж = 5028804+276584,2=5305388,2
6.1.7 Әлеуметтік салық аударымы
Аәсаж =ЕАҚжалпы,аж * СМ теңге
Аәсаж =5305388,2*11%=583592,7
6.1.8 Аударымды қосқандағы барлық еңбекақы қоры
ЕАҚбар,аж ауд.қосқ. = ЕАҚжалпы,аж + Аәс теңге
ЕАҚбар,аж ауд.қосқ. = 5305388,2+583592,7=5888981
6.2 Ағымдағы жөндеу үшін материал шығыны теңге
Маж= 13506201
6.3 Ағымдағы жөндеу үшін қосалқы бөлшектер шығыны
ҚБаж= 6845536
6.4 Ағымдағы жөндеу үшін барлық шығындар
Шаж = ЕАҚбар,аж.ауд.қосқ. + Маж + ҚБаж теңге
Шаж = 5888981+13506201+6845536=26240718
6.5 1000км жүрістегі ағымды жөндеудің өзіндік құны
Sаж = Шаж * 1000 / Lж теңге
Sаж = 26240718*1000/1136025=23098,7
7 бөлім. Экономикалық тиімділік есебі
7.1 Пайдалану шығындарынан жылдық үнемділік
Үнемж = ∆Sтқ,аж * Lж / 1000 теңге
Үнемж = 3000*1136025/1000=3408075
Мұндағы:
∆Sтқ,аж -1000 км жүрістегі автомобильдерге техникалық қызмет пен техникалық жөндеудің шығындарын төмендету,теңге
7.2 Капитал салымы
К = Үнемж * Төтеу теңге
К = 3408075*3=10224225
Мұндағы:
Төтеу- капитал салымының өтелу мерзімі
7.3. Жылдық экономикалық тиімділік
Эт = Үнемж – К * Ен теңге
Эт = 3408075-10224225*0,15=1874441,25
Мұндағы:
Ен - капитал салымының салыстырмалы тиімділігінің нормативтік коэффициенті - 0,15
Қосымша 1
Автомобильдерге техникалық қызмет пен ағымды жөндеудің жоспары
| Көрсеткіштер атауы | Көрсеткіштер саны | Өлшем бірлігі |
| Техникалық қызмет көрсетудің саны: - Күнделікті қызмет - № 1 Техникалық қызмет - №2 Техникалық қызмет - Маусымдық қызмет | 56,8 | Бірлік |
| Нормативті еңбек сиымдылығы (түзетілген:) - Күнделікті қызмет - № 1 Техникалық қызмет - №2 Техникалық қызмет - Маусымдық қызмет - Ағымды жөндеу | 0,4 3,15 10,2 - 3,4 | Адам/сағат |
| Жылдық еңбек сиымдылығы (түзетілген:) - Күнделікті қызмет - № 1 Техникалық қызмет - №2 Техникалық қызмет - Маусымдық қызмет - Ағымды жөндеу | 717,6 573,7 181,8 5339,3 | Адам/сағат |
| Жалпы еңбек сиымдылығы | 9841,4 | Адам/сағат |
| Көмекші қызметтің еңбек сиымдылығы | Адам/сағат |
Қосымша 2
Ірілендірілген бригада жұмыскерлерінің жоспарлы еңбек ақы қорының есебі және бір автомобиль үшін кесімді бағалау
| Көрсеткіштер атауы | Көрсеткіштер саны | Өлшем бірлігі |
| Орташа тарифтік разряд: - Күнделікті қызмет - № 1 Техникалық қызмет - №2 Техникалық қызмет - Ағымды жөндеу | разряд | |
| Орташа сағаттық мөлшерлеме: - Күнделікті қызмет - № 1 Техникалық қызмет - №2 Техникалық қызмет - Ағымды жөндеу | Теңге | |
| Техникалық жөндеу мен техникалық қызмет бойынша еңбек ақы қоры : - Күнделікті қызмет - № 1 Техникалық қызмет - №2 Техникалық қызмет - Ағымды жөндеу - Еңбек жағдайы үшін қосымша төлем | 2092663,9 482080,95 3559533,3 | Теңге |
| Көмекші жұмыскерлердің еңбек ақы қоры | Теңге | |
| Инженер-техник қызметкерлердің еңбек ақы қоры | Теңге | |
| Іріленген бригаданың жалпы еңбек ақы қоры | Теңге | |
| Автомобиль жұмыс күні | Авто/ күн | |
| Бір автомобиль жұмыс күн үшін кесімді бағалама | Теңге |
Қосымша 3
Автокөліктерді жөндеу мен техникалық қызмет көрсету жұмыстарымен айналысатын іріленген өндірістік бригада бойынша жылдық жоспар көрсеткіштері
| № | Көрсеткіштер атауы | Көрсеткіштер саны | өлшем бірлігі |
| Автокөліктің орташа тәуліктік желіске шығуы | Автомобиль | ||
| Ағымдағы жөндеу және техникалық қызметте тұрған автокөліктердің орташа күндік сны | Автомобиль | ||
| Еңбек ақы қоры, оның ішінде: - кесімді еңбек ақы қоры - еңбек ақы қорынан сыйақы - қосымша төлемдер есебі - негізгі еңбек ақы қоры - қосымша еңбек ақы қоры | 717884,7 10882287,7 598525,9 | теңге | |
| Жұмыскерлердің орташа тізімдік саны | адам | ||
| Орташа айлық еңбек ақы | теңге | ||
| Әлеуметтік салық аударымдары | 1262889,6 | теңге | |
| Материал шығындары | теңге | ||
| Қосалқы бөлшектер шығыны | теңге | ||
| Автомобильдерге техникалық қызмет пен техникалық жөндеуге жұмсалатын шығындар | 25116702,8 | теңге |
Қосымша 4
№1 техникалық қызмет көрсету бойынша өзіндік құнның жоспарлы калькуляциясы
| № | Шығындар статьясының атауы | сомасы | өлшем бірлігі |
| Жөндеу жұмыскерлердің еңбек ақысы | теңге | ||
| Әлеуметтік салық аударымы | 386201,1 | теңге | |
| Материалдар шығыны | теңге | ||
| Барлық шығындар | теңге | ||
| Қызмет көрсетудің саны | қызмет | ||
| Қызметтің өзіндік құны | теңге |
Қосымша 5
№2 техникалық қызмет көрсету бойынша өзіндік құнның жоспарлы калькуляциясы
| № | Шығындар статьясының атауы | сомасы | өлшем бірлігі |
| Жөндеу жұмыскерлердің еңбек ақысы | теңге | ||
| Әлеуметтік салық аударымы | теңге | ||
| Материалдар шығыны | теңге | ||
| Барлық шығындар | 1726760,6 | теңге | |
| Қызмет көрсетудің саны | 56,8 | қызмет | |
| Қызметтің өзіндік құны | теңге |
Қосымша 6
Ағымдағы жөндеу бойынша өзіндік құнның жоспарлы калькуляциясы
| № | Шығындар статьясының атауы | сомасы | өлшем бірлігі |
| Жөндеу жұмыскерлердің еңбек ақысы | теңге | ||
| Әлеуметтік салық аударымы | 583592,7 | теңге | |
| Материалдар шығыны | теңге | ||
| Қосалқы бөлшек шығындары | теңге | ||
| Барлық шығын | теңге | ||
| Автомобильдердің жалпы жүрісі | км | ||
| Қызметтің өзіндік құны | 23098,7 | теңге |
Қорытынды
Курстық жұмыстың тапсырмасына байланысты Toyota Camry-35маркалы 30 автокөліктен тұратын жолаушы тасымалдау жұмыстарымен айналысатын ірілендірілген бригаданың жұмыс режимі 6 күн, желіге шығу коэффициенті- 0,85, тәулік жүрісі – 150 км. Осы көрсеткіштерге сүйене отырып есептелген есептеулердің нәтижесінде жөндеу бригадасына 7 жұмыскер қажет етілді. Жұмыскердің еңбек ақысы тарифтік мөлшерлемеге және тарифтік разрядтарға байланысты есептелінді.
Ірілендірген бригада жұмысын дұрыс ұйымдастыру, яғни жұмыскерлердің еңбек ақы қоры мен шығындарының есебі Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес есептелінді.
Іріленген бригаданың жұмыс уақыты аптасына 48 сағаттан аспайтын режимде, сағат 900-1800 дейін, аптасына алты күн жұмыс істейді. Кезекті еңбек демалысы 18 күн. Жөндеу жұмыскеріне еңбек ақыға қоса сыйақы, еңбек жағдайларына байланысты үстемелер төлеу жоспарланды.
Күнделікті қызмет атқаратын жұмыскерге- 199806,75 теңге,бірінші техникалық қызмет жұмыскеріне - 240347,25 теңге,екінші техникалық қызмет жұмыскеріне - 69498 теңге және ағымдағы жөңдеу қызметкеріне -200289,37 теңге,көмекші жұмыскерлерге - 114864,75 теңге және инженер-механик қызметкеріне - 118725,75 теңге айлық жалақы төлеу жобаланды.
Техникалық қызмет көрсету мен техникалық жөндеу жұмыстарының өзіндік құны төмендегідей болды:
Бірінші техникалық қызмет бойынша – 19216 теңге;
Екінші техникалық қызмет бойынша – 30401 теңге;
Ағымдағы жөндеу бойынша – 23098,7теңге.
Техникалық қызмет пен техникалық жөндеу жұмыстарының өзіндік құнын 3000 теңгеге төмендетсе, экономикалық тиімділік 1874441,25 теңгені құрайды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Бекенова Б.К. Курстық жұмысты орындауға әдістемелік нұсқаулық, 2012ж.
2. Қазақстан Республикасының «Еңбек кодексі», 17 ақпан 2012ж. №566-IV
3. Қазақстан Республикасының Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Салық Кодексі, 10 желтоқсан 2008ж., №100-IV.
4. Сәлімбаева Б.Қ., Д.Т.Досхожаев «Еңбекті мөлшерлеу», А., «Экономика», 2001ж.
5. Туревский И.С. «Экономика и управление автотранспортным предприятием» М.2006ж.
6. Сербинский Б.Ю., Напхоненко Н.В. «Экономика автосервиса» М-Ростов на Дону,2006ж.
7. Бычков В.П. «Экономика автотранспортного предприятия» Москва,Инфра-М, 2008ж.
8. ТОО Казахский НИИ механизации и электофикации СХ «Нормативы затрат денежных средств по ТО и ТР автомобили на 2009-2012 годы», Акколь 2009ж.
9. «ҚазТрансОйл» АҚ «Автокөлік және арнайы техника үшін отын-жағармай пайдаланымдық материалдарды жұмсауды нормалау жөніндегі» ережелер Астана, 2001ж.