Шымкент – 2014 ж 1 страница

3. Сабақтың түрі: түсіндірмелі аралас сабақ.

1. Сабақтың мақсаты:
• оқыту:Оқушыларды МКТ – ның қағидаларымен және молекулалардың өлшемдерімен таныстыру.Идеал газ туралы және жұлдызды газ туралы түсінік беру. МКТ-ның негізгі теңдеуін қорыту.
• тәрбиелік: өзіндік жұмыстарды жасауға дағдыландыру.
• дамыту: тақырып бойынша алған білімдерін есептер шығару кезінде қолдану.

5.Оқыту әдісі:көрме, түсіндірмелі

6. Материалды-техникалық жабдықталуы:

а) техникалық құралдар:компьютер, интерактивті тақта

ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: «Броундық қозғалыс» плакат, үлестірім кеспелер

б) оқыту орны:516 бөлме

7. Әдебиеттер:

негізгі:11 класс физика оқулығы (Мякишев Г.Я, Буховцев Б.Б);

Физикадан есептер жинағы (А.П.Рымкевич);

қосымша: 1) Ливенцев Н. М. Курс физики. – М.- 1978.- изд-е. 6.- Т. 1,2.

2) Ремизов А. Н. Медицинская и биологическая физика. –М.- 1987.

8. Ұйымдастыру кезеңі: 5 мин(5%)

• Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
• Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
• Сабақтың мақсаты мен міндеті.

9. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру. 8 мин (9%)

-макроскопиялық денелер дегеніміз не?

-микроскопиялық денелер дегеніміз не?

-жылу құбылыстары қалай жүреді?

-жылулық қозғалыс дегеніміз не?

10. Жаңа сабақты түсіндіру: 23 мин(25%)

Молекула - кинетикалық теорияның мақсаты- макроскопиялық денелердің қасиеттерін және оларда болып жататын жылулық процестерді барлық денелер жекелеген, бейберекет қозғалатын бөлшектерден тұрады деген ұғым негізінде қарастыру.

Зат құрылысының молекула – кинетикалық теориясы негізіне әрқайсысы да тәжірибелер нәтижесінде дәлелденілген үш тұжырым алынады: зат бөлшектерден тұрады; бұл бөлшектер бейберекет қозғалады; бөлшектер бір- бірімен өзара әсерлеседі.

Молекулалардың массалары өте кішкене болғандықтан, есеп қисап жасағанда массалардың абсолют мәндері емес, салыстырмалы мәндерін пайдаланған ыңғайлы.

Заттың салыстырмалы молекулалық массасы М_r дегеніміз берілген зат молекуласының m₀ массасының көміртегі атомы массасының 1/12 – не қатынасы болып табылады.

М_{r = ( 1)}

Кез келген макроскопиялық денедегі атомдар санын анықтау үшін – зат мөлшері енгізілген .

Халықаралық бірліктер жүйесінде заттың мөлшері мольмен өрнектеледі. Бір моль – бұл 0,012 кг көміртегінде қанша атом болса , сонша молекуласы бар заттың мөлшері.

Демек, кез келген заттың 1 моліндегі атомдар немесе молекулалар саны бәрінде бірдей. Бұл атомдар санын N_А деп белгілейді және оны итальян ғалымы құрметіне Авогадро тұрақтысы деп атайды.N_{A =} 6 * 10²³ моль ^-1 ( 2)

Заттың мөлшері ν берілген денедегі N молекулалар санының N_А Авогадро тұрақтысына, яғни 1 мольдегі молекулалар санына қатынасына тең:

ν = (3)

Заттың мольдік массасы деп – бір молдің мөлшерінде алынған заттың массасын айтамыз.

Осы анықтамаға орай, мольдік масса молекула массасын Авогадро тұрақтысына көбейткенге тең: М = m₀ N_A ( 4)

Заттың кез келген мөлшерінің массасы m денедегі молекулалар санын бір молекуланың массасына көбейткенге тең:

m = m₀ N (5)

Біз өткен курстарда дифузиямен – газдардың , сұйықтардың және қатты денелердің тікелей жанасқанда өзара араласуымен танысқанбыз. Бұл құбылысты молекулалардың ретсіз қозғалысымен түсіндіруге болады. Алайда молекулалар қозғалысының ең айқын дәлелін қандай болса да бір қатты заттың суда қалықтап жүрген өте ұсақ бөлшектерін микроскоппен бақылау арқылы алуға болады. Бұл бөлшектер броундық қозғалыс деп аталатын ретсіз қозғалыс жасайды.

Брооундық қозғалыс – бұл сұйықта ( немесе газда ) қалықтаған бөлшектердің жылулық қозғалысы.

Біз жылулық қозғалыстың болатындығына көз жеткіздік; бейберекет қозғалыстың қалай пайда болатынын көрдік. Молекулалар, броундық бөлшектерге қарағанда әлдеқайда көбірек бейберекет қозғалады.

Қарапайым ғылымда заттың төрт күйі бар екені белгілі: сұйық, қатты және газ тәрізді және плазма. Заттардың қасиеттерін зерттеуде ең қарапайым күй газ тәрізді күйлер болып табылады, сондықтан МКТ газдарға қатысты жасалған.

Идеал газ – бұл молекулалары арасындағы озара әсер елеусіз аз болатын газ. Бұл газдың молекулалары бір-бірімен әсерлеспейді, ал ыдыс қабырғасымен соқтығысқанда газ қысымы пайда болады.

P=F_дав/S ; (1) Бұл молекула кинетикалық теориянық негізгі теңдеуі болып табылады. Қысымның молекулалардың орташа кинетикалық энергиясымен байланысы мына түрде беріледі:

; (2)

мұндағы, n- молекула шоғыры: n= ;

E- молекулалардың орташа кинетикалық энергия: ;

11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы: 40 мин(45%)

№ № 450, 452, 454, 474, 476. 478 есептерді шығару түрінде өткізіледі.

А. П. Рымкевич «Физика есептерінің жинағы», «Рауан» 1998ж.

12. Жаңа тақырыпты бекіту. 10 мин(10%)

1. МКТ-ның негізгі қағидалары және олардың тәжірибелік дәлелдемелері.

2. Броундық қозғалыс дегеніміз не?

3. Молекулалардың өлшемдері қандай? .

4. Авогадро тұрақтысы неге тең?.

5. Идеал газ дегеніміз не?

6. Газдың кинетикалық теориясының негізгі теңдеуі.

13. Сабақты қорытындылау. 2 мин (2%)

Оқушылардың білімін бағалау.

14. Үйге тапсырма беру. 2 мин(2%)

§§ 1-8 ( Физика-10. Мякишев Г.Я, Буховцев Б.Б),

№ 442, 443, 457, 458. Физика есептерінің жинағы - А.П.Рымкевич, «Рауан» 1998ж.

№ 3 сабақ жоспары

1. Сабақтың тақырыбы:Температура және оны өлшеу. Термодинамикалық температура Температуралардың термодинамикалық шкаласы.. Газдың температурасы мен молекулалардың ілгерілемелі қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы арасындағы байланыс.

Клапейрон – Менделеев теңдеуі.

2. Сағат саны: 2 90 мин (100%)

3. Сабақтың түрі: түсіндірмелі аралас сабақ

4. Сабақтың мақсаты:

Оқыту: Е_к және Т-ның арасындағы байланыс теңдеуін қорыту. Клапейпрон – Менделеев теңдеуін қорыту. Газ заңдарын түсіндіру және олардың графиктерімен таныстыру.

тәрбиелік: оқушыларды ұқыптылықты, еңбек пен белгілі нәтижеге жету дағдыларын қалыптастыру.

дамыту: оқушыларға температура туралы, ол физикада қалай ғылыми қатаң анықталатыны, оның нақты физикалық мағынасы қандай екеніне түсінік беру.

5. Оқыту әдісі:Көрме, түсіндіру

6. Материалды-техникалық жабдықталуы:

а) техникалық құралдар:компьютер, интерактивті тақта

ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: «Температураның термодинамикалық шкаласы» плакат және кеспелер

б) оқыту орны:516 бөлме

7. Әдебиеттер:

негізгі:11 класс физика оқулығы (Мякишев Г.Я, Буховцев Б.Б);

Физикадан есептер жинағы (А.П.Рымкевич);

қосымша: 1) Ливенцев Н. М. Курс физики. – М.- 1978.- изд-е. 6.- Т. 1,2.

2) Ремизов А. Н. Медицинская и биологическая физика. –М.- 1987.

8. Ұйымдастыру кезеңі: 5 мин(5%)

• Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
• Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
• Сабақтың мақсаты мен міндеті.

9. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру. 8 мин (9%)

- жылу құылыстары дегеніміз не?

- жылу құбылыстарының мәні;

- температураның қасиеті;

- МКТ –ның негізгі күй теңдеуі;

- атомдық және молекулалық масса дегеніміз не?;

- Авогадро тұрақтысы неге тең?

- Броундық қозғалыс дегенімңз не?

10. Жаңа сабақты түсіндіру: 23 мин(25%)

Температура – дененің жылулық дәрежесін сипаттайтын физикалық шама. Температураны өлшеу үшін термометр деп аталатын прибор қолдланылады. Оның құрылысында денелердің қыздырғанда немесе суытқанда көлемін өзгертетін қасиеті пайдаланылған. Термометр дененің температурасын еш уақытта денеге тиісімен бірден көрсетпейді. Дене мен термометр температуралары теңеліп, температура өзөгермейтін жағдайға жетіп, олардың арасында жылулық тепе-теңдік тағайындалғанша біраз уақыт қажет.

Жылулық тепе-теңдік деп барлық макроскопиялық параметрлер мейлінше ұзақ уақыт бойы өзгермей қалатын күйді айтады.

Халықаралық бірліктер жүйесінде температураның өлшем бірлігі ретінде Кельвин (К) алынған. Бір Кельвин – бұл санақ басы абсолют нольден алынған кездегі температуралық шкаланың бөлік санын береді. Абсолюттік ноль – бұл молекулалардың жылулық қозғалысы тоқтаған кездегі темперратура. Абсолюттік ноль төменгі температуралық шегі. Оның жоғарғы температуралық шегі болмайды.

Біз температураларды өлшеу үшін, басқа да температуралық шкаланы пайдаланамыз. Ол санақ басы 0⁰С-тан басталатын Цельсий шкаласы.

Цельсий және Кельвин шкалаларының арасында мынадай байланыс бар:

ТК=t⁰C+273

Егер, 0К= -273⁰С болса, онда 0⁰С=273К

Кельвин шкаласы Цельсий шкаласы

Газдың берілген массасының күйі үш макроскопиялық параметрмен сипатталады: газ қысымы Р, оның көлемі V, және температура Т. Қысымның молекулалардың орташа кинетикалық энергиясымен байланысы теңдеуіне сәйкес: ; , мұндағы газ молекулалар шоғыры: n=N/V және екенін ескерсек онда,

, мұндағы =kT, онда , газ қысымының ондағы молекулалар шоғырына және температураға тәуелділігі мына түрде жазылады:

Р=nkT (1)

Мұндағы k-1,38*10^-23Дж/К- Больцман тұрақтысы.

Ал Газ молекулаларының бейберекет қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы абсолют температураға пропорционал болады: Е= (2)

Жұлдызаралық газ ортасы мейлінше сиретілген орташа тығыздығы шамамен 1см³ болатын 1 атом. Ал ауада 1 см³-те 2,7*10¹⁹ молекула бар, ал вакуумде =10³ ат..

Барлық үш макроскопиялық парметрлерді (қысым Р, көлем V, температура Т) байланыстыратын, сиретілген газдың берілген массасының күйін сипаттайтын теңдеуді алуға болады.

n=N/V, ал және екенін ескерсек, онда , олай болса (1)теңдеу мына түрге келеді: Мұндағы Больцман тұрақтысы k мен Авогадро тұрақтысы N_A –ның көбейтіндісі универсалды газ тұрақтысын береді, және ол Rшамасымен белгіленеді, енді , бұдан - Менделеев - Клапейрон теңдеуі деп аталады.

Күй теңдеуінен идеал газдың қысымы Р, көлемі V және температурасы Т араларындағы байланыс туындайды, онда Клапейрон – Менделеев теңдеуі мына түрге келеді:

және , бұл теңдеудің оң жақтары бірдей болғандықтан сол жақтары да бірдей болуға тиіс.

=const.- Клапейрон теңдеуі.

11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы: 40 мин(45%)

№ № 488, 490, 492, 494, 496. 498 есептерді шығару түрінде өткізіледі.

А.П.Рымкевич - Физика есептерінің жинағы, «Рауан» 1998ж.

12. Жаңа тақырыпты бекіту. 10 мин(10%)

Температура және оны өлшеу қалай жүргізіледі?

Термодинамикалық температура. Температуралардың термодинамикалық шкаласы дегеніміз не?

Газдың температурасы мен молекулалардың ілгерілемелі қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы арасындағы байланыс қандай?.

Клапейрон – Менделеев теңдеуі қандай?

13. Сабақты қорытындылау. 2 мин (2%)

Оқушылардың білімін бағалау.

14. Үйге тапсырма беру. 2 мин(2%)

§§ 1-8 ( Физика-10. Мякишев Г.Я, Буховцев Б.Б),

№ 442, 443, 457, 458. Физика есептерінің жинағы - А.П.Рымкевич, «Рауан» 1998ж.

№ 4 сабақ жоспары

1. Сабақтың тақырыбы: Изопроцестер және олардың графиктері.