Бекітемін

Тәрбие және әлеуметтік

құқықтық жұмыс жөніндегі бастығы
подполковник Б.Каиров

201 жылғы «» ___________

(800100-ӘЕМ)«Мотоатқыштар құрамаларында тәрбие және әлеуметтік- құқықтық жұмыстарын ұйымдастыру» мамандығы бойынша оқып жатқан студенттерүшін

ТӘРБИЕ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК- ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖҰМЫСТАР ӘДІСТЕМЕСІбойынша

ӘДІСТЕМЕЛІК ШЫҒАРЫЛЫМ

2011 жылғы бағдарлама

№3. «Қазақстан Республикасынның Қарулы Күштеріндегі тәрбиелік және әлеуметтік – құқықтық жұмыстар жөніндегі ұйымы»

Оқу сабағы №2. Бөлімшедегі тәрбиелік және әлеуметтік – құқықтық жұмыстар жөніндегі ұйымы.

Оқу және тәрбие мақсаты:

1. Студенттерді Қазақстан Республикасынның Қарулы Күштеріндегі тәрбиелік және әлеуметтік – құқықтар жүйесі;

2. Студенттерді тәрбиелік әдістерімен таныстыру;

3. Студенттердің бойында патриотизм сезімін қалыптасырып, оларды ҚР Қарулы Күштерін құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың мазмұны мен түрлері бойынша уақытты бөлу

р/к №	Сабақтардың атауы	Сабақ түрлері	Уақыты (сағ)
	Рота командирі орынбасарының тәрбиелік және әлеуметтік – құқықтық жұмыстары жөніндегі формасы мен әдісі.	дәріс сабағы
	Бөлімшедегі тәрбиелік және әлеуметтік – құқықтық жұмыстар жөніндегі ұйымы. Әдістемелік іске асуы	топтық жаттығу

Оқу сабағы №2. Бөлімшедегі тәрбиелік және әлеуметтік – құқықтық жұмыстар жөніндегі ұйымы.

Бірінші оқу сұрағы:Рота командирі орынбасарының тәрбиелік және әлеуметтік – құқықтық жұмыстары жөніндегі формасы мен әдісі.

Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің тәрбиелік жұмыстар жалпы адамзаттық құндылық тұрғыдан, әлемдік және ұлттық мәдениет, әскери мәдениет, халқына және мемлекетіне деген патриотизмі тұрғысынан жүргізіледі.

Тәрбиелік формасы мен құралдарына сонымен қатар ерекшелігі, оның экономикалық инфраструктурасындағы, тарихы, мәдениеті, ұлттық және халықтың діни тұрғысынан дислокациялық өзгешелігі және әскери құрамның ерекшелігі кіреді.

Жалпы білімді және арнайы гуманитарлық бағытын, әскери қызметшілердің білімі, олардың ұмтылысы, моральдық – психологиялық күйі, жан – жақты қызығушылығы, бос уақыт аралығын пайдаға жұмсауы үшін, яғни келесі тәрбиелік әдістері қолданылады:

- Ұрыстық және командирлік дайындық сабақтары;

- Жарлықтық ұйымдағы әскери өміршендік;

- Жеке – тәрбиелік жұмыс;

- Мемлекттік – құқықтық жұмыс;

- Әскери қызметтішілерді мақсатты ақпараттандыру;

- Жеке құрамның, сонымен қатар әр категориядағы әскери қызметшілердің жиналысы;

- Мәдениеттік – бос уақыттық жұмыс;

- Қазақстанның Ұлттық символдарын әсемдеу, сонымен қатар шығармашылық – эстетикалық тұрғыда шекара мен қалашықтарды әдемілеу;

- Әскери және ұлттық рәсімдердің орындалуы;

- Өзіңдік тәрбиені толықтыру;

Сонымен қатар басқа да тәрбиелік маңызы бар кең тұрғыда әдістер мен формалар қолданыла отырып, ақпараттандыру мен шығармашылық өмірін толықтыруға бағытталады.

Бірінші оқу сабағы бойынша қорытынды:

Тәрбиелік жұмыстың мақсаты: жоғары мамандалған әскери қызметшілерді дайындау, олардың Отанға деген сүйіспенділігі, қойылған тапсырмаларды орындауға деген беріктілігіне бағыттайды. Қойылған мақсаттың және соған қатысты әдістердің бұлжытпай іске асуы.

Екінші оқу сабағы:Бөлімшедегі тәрбиелік және әлеуметтік – құқықтық жұмыстар жөніндегі ұйымы. Әдістемелік іске асуы.

Тәрбиелік құралдарға әр түрлі жауынгерлік қызметтерді жатқызуға болады(ішкі, күзеттік әскери қызмет, әскери оқу және т.б.), ал екінші жағынан – тәрбиелік оқу сабағы барысында түрлі тәрбиелік әдістерінің қолданылуы(көрнекі мысалдар, кинофильмдер, музыкалық шығармалар –яғни техникалық, информациялық әдістердің барлығын жатқызуға болады).

Тәрбиелік әдістеме – әскери қызметшінің және жеке құрамға белгіленген педагогикалық тәлім – тәрбиелік тұрғыда әсер ете отырып, олардың жоғарғы сапалығын дамыта отырып, әскери парыздың іске асуын қарастырады. Ол өзінің бойында түрлі педагогикалық жағдайларға байланысты қосымша әдістемеліктерді қолданылады.

Негізгі тәрбиелік әдістеме жатқызатынымыз:

- Сендіру әдісі;

- Мысалдық әдіс;

- Жаттығу әдісі;

- Мадақтамалық әдіс;

- Мәжбүрлік әдісі;

Көрсетілген әдістемелер тәрбиелік жұмыстың шығармашылық тұрғысынан командирлер мен бастықтардың тәрбиелік барысында, әскери өмірдің жан – жақтылығын қарастырады. Түрлі формалар, амалдар және әдістемелер жеке құрамның қажетті әлеуметтік, сонымен қатар қызметтік тұрмыс шарттарының, жоғарғы әлеуметтік қорғанысы, әскери қызметшілердің және олардың отбасыларының әлеуметтік әл – ауқатының жақсылығы, осылардың барлығын қамти отыра іске асырылады.

Тәрбиелік жұмыс формасын екіге бөліп қарастыруға болады: қызметтік – жоспарлық және қызметтік емес.

Қызметтік – жоспарлық тәрбие жұмыс формасы жатқызамыз:

- Әр түрлі категорияларық әскери қызметшілердің жиналысы;

- Жеке құрамның түрлі ақпараттық түрлері;

- Лекциялар, сұрақ және жауап кештері;

- Қорытынды шығару;

- Жауынгерлік даңқтық және музейлік бөлмелерде оқу сабағын жүргізу;

- Дөңгелек үстелдер, тематикалық кештер викториналар өткізу;

Қызметтік емес тәрбие жұмыс формасына жатқызамыз:

- Кинофильдер мен телеарналық көрсетілім;

- Спорттық жарыстар;

- Соғыс ардагерлерімен кездесулер;

- Жауынгерлік даңқтық және музейлік орындарға экскурсия жасау;

- Шығармашылық жұмыстармен айналысу және т.б. жатқызуға болады.

Белгілі тәрбиелік форманы қолдану үшін, ол өз кезегінде түрлі формалардан, жеке құрамның жақсы мінезмелігі, қойылған жұмыстардың шешілу спецификасы, қолданылуға болатын нақты форманы немесе т.б. қарастырады.

Тәрбиелік жұмыс барысында көп көңіл бөлетін жай, ол тура немесе тікелей әскери қызметшіге әсер етуі. Тура әсер етуі тәрбиелік жұмыс барысында жеке адамның жауынгерлік әзірлеу бойынша сабақтарға, тікелей және дербес қарым-қатынастар әр түрлі қызметтік міндеттерде, мәдени жұмыстарда, спорттық іш - шаралардың және басқа формалардың орындалуынағы әсері. Ал тікелей әсері – ол әскери қызметшінің жалпы сүру барысындағы түрлі қоғамдық жағдайлардың әсер етуі.

Құрамдың тәрбиелік жұмыстардың басқарудың және ұйымдық жауапкершілік бөліктері командирдің жауапкершілігінде, ал тікелей ұйымдар мен тәрбиелік жұмыстардың орындалуы командирдің орынбасарына Жарлықтың 75 статьясы бойынша тиесілі, яғни командир үнемі өзінің бағыныштарын тәбиелеуге міндетті:

- Әрдайым моральдық – психологиялық дайындық, Отанды қорғауға деген әзірлік, Қарулы Күшке деген абыройы мен жауапкершілігін, әскери қызметшілердің жоғарғы сапасын, үнемі әскери міндетке әзірлігін, Жарлықтарға, сонымен қатар қызметке деген адалдығын және де әскери салттардың орындалуы;

ҚР ҚМ бұйрығымен негізгі тәрбиелік жұмыстарға жатады:

- Мемлекеттік – құқықтық әзірлік;

- Жеке құрамды ақпараттандыру;

- Әскери – әлеуметтік жұмыс;

- Психологиялық жұмыс;

- Мәдениеттік – бос уақыт аралық жұмыс;

Жеке құрамның жоғарғы моральдық сапасын арттыру мақсатында Мемлекттік – Құқықтық Әзірліктің (МҚӘ) және жеке құрамды ақпараландыру маңызы зор. МҚӘ көпфункционалды болып табылады. Ол келесі ағартушылық міндеттерді қарастырады: Елдің тарихы жайлы білімді, қарулы күштердің қоғанысы және мәдениеті, елдегі, сонымен қатар сырт елдердегі болып жатқан жаңалықтармен таныс болуын қарастырады.

Егер түрлі шаралар дұрыс қойылып, орындалатын болса, МҚӘ сонымен қатар компенсаторлық функцияныда атқарады. Ол үшін тәрбиелік сабақтар келесі түрде жүргізілуі тиіс, яғни: сабақ диалог түрінде жүргізілуі, әскери қызметшілерге кішігірім болса өз ойларын айта алатындай мүмкіндік беруге, белгілі бір формадағы сабақтын таба білуі, яғни тақырыпты терең ашылуына мүмкін беретін және т.б.

Қазіргі уақыттағы қарастыратын бір жай, жауынгер әлеуметтік – ақпараттық қоғамда өмір сүреді. Соған орай қазіргі уақытта МҚӘ видиоклиптік тұрғыда тәрбиелік сабақтар жүргізіледі. Жеке құрамның тәрбиелік сапасын арттыруы әскери – әлеуметтік жұмыстардың жүргізілуі болып табылады. Ол жауынгердің моральдық – психологиялық жақтарын, өмірге деген қызығушылығын, міндетіне деген адалдығын және т.б. тұрғыда жүргізіледі.

Тәрбиелік жұмыстарға ең маңызды бағытқа қазіргі шарттарда діни біріктірулермен өзара әрекеттесу болып табылады. Ол суицид көңілдерге, ар-ұжданға, бар болмысымен тәрбиеге,жеке құрамның профилактикаға, бостандыққа, әскери қызметшілердің құқықтардың көп толық қанағаттандыруға мүмкіндік туғызып жатыр. Әскерге қазіргі әлеуметтік-тұрмыстық мәселелік жағдайларға байланысты толыққанды білімі емес және де әскери өмірге дайын емес жастар келіп жатады. Сондықтан әрбір офицер, сержанттар (старшиналар) жеке құрамның тәрбиелік жұмыстарына қатысуы тиіс. Тәрбиелік процессі барысында биік рухани мәдениеттің, бар болмысымен және эстетикалық сапалардың жоғарлауын болжайды. Ол өз бойында көркем өнерлік , мәдени іс – шаралардың өткізілуі, әр түрлі ойын-сауық орындары мен мұражайлар, көрмелер, театрларға әскери қызметшілердің баруы, шығармашылық кештерге қатысуы.

Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің тәрбиелік жұмыс ұйымында келесі қызметтік түрлері қолданылады:

- Әскери қызметшілердің әдептіліктерін бастапқы деңгейін зерттеу және есепке алу (Құжаттардың, әңгіменің, бақылаудың зерттеуі, социологиялық зерттеулер, сұраулар және т.б.);

- Оптималдық таңдаулар және мазмұндық әдістердің, формалардың, құралдардың және қабылдаулардың ұтымды таңдауы және қолдануы;

- Командирлердің, штабтардың, органдардың ТжӘҚЖ, қызметтердің және мекемелердің келісулері және үйлестірілгенған жаттығу қызметін жүргізілуі;

- Аналитикалық қызмет (әскери қызметшілердің ары қарай жан-жақты дамыту бойынша ұсыныстардың өндіруі, тәрбиелерік нәтижелердің зерттеу, жалпылауы, әскери ұжымдардың топтасуы);

Әскерлерде тәрбиелік процесс ұйым үшін лайықты құрылымдар жасалып жатыр. Тәрбиелік қызметпен ортақ ұйымдастыру-әдістемелік басқару Департамент тәрбиелік және әлеуметтік-заңға сүйенген жұмыстар ҚР ҚМ арқылы іске асып жатыр.

Оның негізгі қызметіне келесі бағыттары кіреді:

- Түпкі қорытындылық функцияларға, құқықтарға және жауапкершілікке, бағыттық дамудағы ажыратулық негізде тәрбиелік процесспен тиімді басқарулар ұйымдастыру;

- Әскери қызметшілік мәселелер және тәрбиелік шешімде командирлердің және тәрбиелік құрылымдардың дербестіктерін кеңейтуге жәрдемдесуі;

Тәрбиелік жұмыс ұйымы болжап қарастырады:

- Әр түрлі дәрежелік әскери қызметшілердің моралдіқ-психологиялық күйлерін талдау(қылықтардың және жүрiс – тұрыстың, құжаттардың, әңгіменің, сұраулар, социологиялық зерттеулерін талдануы және зерттеленуі);

- Тәрбиелік жүйелерінің барлық мүмкіндіктерін қолдану негізінде жұмыстардың жоспарлануы;

- Тәрбиелік әсерлердің ұтымды әдістердің, формалардың және құралдардың таңдауы;

- Нысананы көздейтін, командирлердің, штабтардың, тәрбиелік құрылымдардың үйлесімді және үйлестірген жаттығу жұмыстарын жүргізілуі;

- Тәрбиелік жұмыстың мазмұның өз кезегінде түзетуі, шарттардың өзгеруінде және оған жеке құрамның өзгешелік әсері;

- Дербес құрамның тәрбиесін әры қарай әбден жетілдіру бойынша (кемшіліктерін жою) ұсыныс тәрбиелік жұмыстарін және өндіру нәтижелерін талдауы және жалпылауы;

- Тәрбиелік жұмыстарын тәжірибеге негіздеп, үйрену;

Тәрбиелік жұмыстардің іске асырылуы және есептерді Қаржыландыруы ҚР ҚМ есебінен іске асырылады. Пәнмен байланыстың сыртында тәрбиелік процесс мүмкін еместігін қарау керек, тек қана талқылап оның және істеп шығарып, тек қана әлдеқандай ұйымдастыру шаралардың ; тұрақты көрсеткіштердің түбегейлі оның жақсартпау, жасамау, бұл мүмкіндік бермейді.

Күнделікті өмірді Заңдармен және жарғылармен толық сәйкестікпен өткізілуі тиіс. Дайындық ұйымдары мен тәртіптілікті, офицерлік талаптарға сай және оны құрмет ететін, жеке құрамның топтасуы сияқты ұйымдарды қатан жүргізілуі тиіс. Офицерлер өз әскери ұжымдарында әділдік, сенімдік және құрметтік атмосферасын құруға тиісті.

Әскери өмірде кез келген әскери адаммен, оның жағдайына қарамай, тәртіпті және ұйымдастырылған жұмыстар жүргізілуі тиіс. Егер өз кезегінде офицерлер, сержанттарға немесе т.б. қатал тәртіптерді бұзатын болса, оларға ол үшін емес, біріншіден егер шамалы болса да Жарлықтан ауытқып кететін болса, міне сонда қатал ескертулер беруіміз керек. Өйткені тәбиелік – ол шығармашылық жұмыс болып табылады.

Тәбиелік жұмыстың бағалау критерилері

Тәбиелік жұмыстың бағалануы жеке құраммен жұмыс жасау барысында іске асырылады, яғни: жеке құрамның дүниеге деген көзқарасын, тәрбиелік прициптеріне сүйене отырып, еліне, мемлекетіне деген патротизімінің жоғарлығы, әлеуметтік – экономикалық тұрғысынан жақсаруы, Мемлекеттік Конституцияға және де жоғарғы басшыларға бағынуы және т.б. қарастырылады.

Тәрбиелік жұмысын бағалауда ескерілетін жай:

- Әскери қызметшілердің әскери міндетін атқаруына деген қатынасы;

- ҚР қоғаудағы әрдайым әскери қызметшілердің моральдық – психологиялық дайындығы;

- Жеке құрамды ақпараттандыру, ҚР ҚМ – лігінің алдарына қойған бағдарлар мен мақсаттарды түсіну;

- Әскери топтардың топтасуы;

- Әлуметтік, ұлттық, діни келіспеушілік сияқты мәселелерді қарастыру;

- Жеке құрамға офицердің өзін мысал ретінде көрсетуі;

- Денсаулыққа пайдалы әскери өмірді, оладың дүниеге және әскери өмірге деген қызығушылығын көрсету;

- Командирлер мен бастықтардың тәрбиелік оқу сабағын жетік жүргізе білуі;

- Жеке құрамның тәрбиелік процессі барысында моральдық – психологиялық жағдайына әсер ететін наша қорлықпен айналыну, ішімдік ішу, ішкі қарым – қатынастармен және т.б. күресу;

- Көп жағдайларға байланысты әскери бөлімдердегі өлімдер;

- Жеке құрамның тәрбиелік жұмысы ҚР ҚМ - мен берілген заң мен концепцияға сай жүргізілуі;

- Эффективтік және бағытталған әскери қызметкерлерді тәрбиелеу, қазақстандық патриотизімін ояту, отаның қорғауға әр дайым дайындығын;

- Жеке құраммен тәрбиелік оқу сабақтарын өткізу, профессиональдық дайындығын жоғарылату;

- Ұлттық санасын ояту, жеке құраммен мәдени іс – шараларын өткізі, ұлтаралық қарым – қатынасты жақсарту шараларымен таныстыру;

Тәбиелік жұмыстың бағалануы екі түрлі дәрежелік тұрғыда өткізіледі:

1. Қанағаттандырарлық (ҚР ҚМ –мен қойылған мақсаттарды іске асырылуы).

2. Қанағаттандырарлықсыз (ҚР ҚМ –мен қойылған мақсаттарды іске асырылмауы).

Оқу сабағы бойынша қорытынды:Мына тақырып бойынша әр бір офицерлер, сержанттар (старшиналар) белгілі оқу орындарында өткізілуі тиіс және де олардың қайсы бірі тәрбиелік оқу сабақтарына қатысулары міндетті. Өткені жеке құрамның тәрбиелік сапасын арттыру, әрдайым әскери құбылыстарға дайын болуын қамтамасыз етеді.

Өзіндік жұмысқа арнайы сұрақтар:

1. Тақырыпты толығымен меңгеру.

2. Тақырыппен танысып, конспектеу.

- ҚР ҚМ идеологиялық концепциясы бойынша жұмысы;

- ҚР ҚМ ТжӘҚЖ бойынша концепция;

Әдістемелік ғылыми зерттемелерді енгізген оқытушы

запастағы майор Шайкенов С.