Аналитические глаголы

3) выражают завершение действия:

-ып/-еп/-п + бетер-

-ып/-еп/-п + ќит-

-ып/-еп/-п + чык-

-ып/-еп/-п + кайт-

-ып/-еп/-п + кер-

-ып/-еп/-п + кил-

яз-ып бетер-де	дописал
укы-п бетер-де	прочитал
сљйлђ-п бетер-де	рассказал
аша-п бетер-де	доел
кил-еп ќит-те	пришел
кайт-ып ќит-те	вернулся
љйрђн-еп ќит-те	научился
бар-ып ќит-те	дошел
ал-ып кайт-ты	принес; привез
йљр-еп кайт-ты	прогулялся
кара-п кайт-ты	посмотрел; осмотрел
сора-п кайт-ты	отпросился

 

Без бу китапны укып бетердек.

Алсу хатны язып бетергђн.

Дания апа авылга кайтып ќитте.

Поезд Мђскђњгђ килеп ќитте.

Без кибеттђн суыткыч алып кайттык.

Абдулла абыйлар татар спектаклен карап кайттылар.

Сђгать ќидедђ Азат абый килеп керде.

ђнђс абый соћ гына кайтып керде.

Кунакларыбыз Казанны йљреп чыктылар.

Кич белђн Айратларга кереп чыктык.

Ул тиз генђ кафега барып килде.

Алар ресторанда ашап килделђр.

 

а) — Марат, теге романны укып бетердећме?

— ђйе, кичђ укып бетердем.

 

ђ) — Кунакларыгыз килеп ќиттеме?

— Килеп ќиттелђр.

 

б) — ђни, кибеттђн нђрсђ алып кайттыћ?

— Банан, ананас, киви.

 

в) — Рљстђм ник иртђ кайткан?

— Ул эштђн сорап кайткан.

 

г) — Профессор Закиров китабын язып бетергђнме?

— ђйе, язып бетергђн.

 

д) — Кичђ кая бардыгыз?

— "Зђћгђр шђл" спектаклен карап кайттык.

 

е) — ђни, гљбђдия бармы?

— Юк, ашап бетердек.

 

ж) — Сез кая бардыгыз?

— Тиз генђ китапханђгђ барып килдек.

 

ќ) — Син кайда ашап килдећ?

— Мин љйдђ ашап килдем.

 

з) — Кем бар анда?

— ђти кайтып ќитте.

 

и) — Сез бу китап белђн танышмы?

— ђйе, без аны карап чыктык.

IV. Савыт-саба	посуда
Тђлинкђ	тарелка
Чынаяк	чашка
Кашык	столовая ложка
Калак	чайная ложка
Чђнечке	вилка
Пычак Чњмеч Табак	нож половник миска
Таба	сковорода
Чђйнек	чайник
Май савыты	масленка
Шикђр савыты	сахарница

 

а) — Улым, чђйнекне плитђгђ куй ђле.

— Ярый, ђни.

 

ђ) — Май савыты кайда ул?

— Суыткычта.

 

б) — Шикђр савытында шикђр беткђн, ђни.

— њзећ сал, кызым!

 

в) — Хђзер безгђ кунаклар килђ. љстђлгђ пычаклар, кашыклар, чђнечкелђр куярга кирђк.

— Ничек куярга?

— Пычакны тђлинкђнећ ућ ягына, ђ кашык белђн чђнечкене сул якка куй.

 

г) — Чынаяклар чистамы?

— ђйе, ђни, юдым.

 

д) — Апа, теге зур табакны бир ђле.

— Нигђ ул?

— Алма салырга.

 

е) — Кунаклар килњгђ нђрсђ пешерђбез?

— Зур табага бђлеш салабыз, кечкенђ табада кыстыбый пешерербез.

Савыт-саба бњлегендђ

1. Гњзђл белђн Айратка яћа фатир биргђннђр. Галия ханым белђн Салих ђфђнде љй туена барырга телилђр. Нђрсђ алырга? Алар савыт-саба алырга уйладылар џђм њзђк универмагка киттелђр.

 

— Гафу итегез, безгђ бик матур сервиз кирђк иде.

— Нинди сервиз? Чђй сервизымы, аш сервизымы?

— Чђй сервизы књрсђтегез ђле.

— Менђ карагыз: бу сервиз 6 кеше љчен, 6 чынаяк, 6 тђлинкђ, бер чђйнек, шикђр савыты џђм сљт савыты.

— Май савыты юкмы?

— Май савыты бу сервизда юк. Бђлки, икенче сервизны карарсыз.

— Мљмкинме?

— ђлбђттђ. Рђхим итегез!

— О-о-о, бу сервиз тагын да матуррак! Салих, сића ошыймы?

— ђйе, ошый.

— Алабызмы?

— ђлбђттђ. Ничђ сум?

— 700 мећ сум.

— Кассага тњлђргђме?

— ђйе, дњртенче кассага тњлђгез.

— Рђхмђт.

 

2. Књптђн тњгел Рљстђм белђн Гљлназныћ туйлары булды. Алар ђнилђре белђн бергђ тњгел, аерым яшилђр. Аларга яћа савыт-саба алырга кирђк. Эштђн соћ алар њзђк универмагка кереп чыктылар.

 

— Гљлназ, безгђ нђрсђлђр кирђк?

— Ой, Рљстђм, љйдђ пычак белђн кашык та юк.

— Хђзер алабыз.

— Менђ бу кашыклар сића ошыймы?

— ђйе алар бик матур, лђкин бик кыйбат. Безгђ тагын бер таба, ике чњмеч, зур табак, чђйнек, алты чђнечке кирђк.

— Књрђсећме, бу бњлектђ савыт-саба бик књп. Карап чыгабызмы?

— Ярый, яхшы.

— Бу чђйнек ничђ литрлы?

— љч.

— Кыйбатмы?

— 80 мећ.

— Рљстђм, алабызмы?

— Минемчђ, алырга кирђк.

— Алты калак, алты чђнечке, бер чђйнек, ике пычак, бер таба, ике чњмеч џђм табак љчен књпме тњлђргђ кирђк?

— љч йљз мећ сум. Кассага тњлђгез!

— Рђхмђт!

V. Парлы сњзлђр
хатын-кыз	женщины
ир-ат	мужчины
бала-чага	детвора
туган-тумача	родня
ата-ана	родители
кода-кодагый	сватья
агай-эне	старшие и младшие братья

 

а) — Галия ханым, Сезнећ туган-тумачагыз књпме?

— О-о-о! Бик књп!

— Кайларда яшилђр?

— Актанышта, Ташкентта, Мђскђњдђ...

— Чит иллђрдђ дђ бармы?

— Бар. Нью-Йоркта Салихныћ ђтисенећ энесе яши.

— Исеме ничек?

— Рђшит.

 

ђ) — Шђџђрегездђ хатын-кызлар киеме кибете бармы?

— Бар.

— Ул кайсы урамда?

— Бауман урамында.

— Анда нинди бњлеклђр бар?

— љс киемнђре бњлеге, аяк киемнђре бњлеге. тукымалар, парфюмерия џђм галантерея бњлеклђре.

— О-о-о! ђйбђт икђн.

 

б) — Гафу итегез, сездђ ир-ат љчен журналлар бармы?

— Рус телендђме?

— ђйе.

— Бар.

 

в) — Без яши торган йортта бала-чага шундый књп!

— Шулаймыни? Яхшы!

 

г) — Балалар, бњген ата-аналарыгызны мђктђпкђ чакырабыз!

— Нђрсђ була?

— Музыка мђктђбе укучыларыныћ концерты була.

 

д) — Салих, якшђмбе кљнне кода-кодагыйларны кунакка чакырырга иде!

— Бик яхшы булыр. Сђгать ничђгђ?

— Кљндезге бергђ.

 

е) — ђнђс, синећ агай-энелђрећ бармы?

— Књп. љч энем бар, бер абыем бар.

— Син бай икђн!

 

VI. бђйрђм	праздник
бњлђк	подарок
бњлђк итђргђ	дарить, подарить
бизђнњ ђйберлђре	украшения
йљзек	перстень
балдак	кольцо
белђзек	браслет
алка	серьги
муенса	бусы, колье
алтын	золотой
кљмеш	серебряный
хђзинђ	клад; богатство, сокровища
корал	оружие
энќе	жемчуг

 

а) — ђнигђ хатын-кызлар бђйрђменђ нђрсђ бњлђк итђбез?

— Бђлки алтын алка алырбыз.

— Яхшы булыр.

 

ђ) — Гафу итегез, кљмеш йљзеклђрегез кыйбатмы?

— Юк. Бик кыйбат тњгел, 100 мећ сум.

 

б) — Рљстђм, сећелећнећ туган кљненђ нинди бњлђк алдыћ?

— Бик матур белђзек бњлђк иттем.

 

в) — Галия ханым, Рљстђм белђн Гљлназныћ туйлары кайчан булды?

— Июнь аенда.

— Балдаклар кайдан алдылар?

—"Энќе" кибетеннђн.

 

г) — Дания апа, муенсагыз шундый матур! Каян алдыгыз?

— Тљркиядђн алып кайттылар.

— Књлмђгегезгђ шундый килешеп тора!

— Рђхмђт!

 

д) — Кызлар, бизђнњ ђйберлђре бњлегенђ матур йљзеклђр кайткан. Кереп чыгабызмы?

— ђйдђгез!

 

е) — Сђнгать музеенда яћа кргђзмђ бар. Кубрат хан хђзинђсе. Петербургтан китергђннђр.

— Кайдан?

— Эрмитаждан.

— Нђрсђлђр бар?

— Алтын-кљмеш савыт-саба, бизђнњ ђйберлђре, кораллар.

VII.	Парфюмерия бњлегендђ
Сабын	мыло
Кер сабыны	хозяйственное мыло
Исле сабын	туалетное мыло
Ислемай // хушбуй	духи
Теш пастасы	зубная паста
Теш щеткасы	зубная щетка
Иннек	помада
Буярга	мазать, намазать, красить, покрасить

а) — Син нинди исле сабын яратасыћ?

— Мин "Алсу" сабынын яратам.

 

ђ) — Сездђ кер сабыны бармы?

— Юк шул.

— Ай, бик кирђк иде.

 

б) — љйдђ теш пастасы беткђн.

— Алырга кирђк.

 

в) — Син нинди щетка белђн теш чистартасыћ?

— "Колгейт" белђн.

— ђйбђтме?

— Бик яхшы чистарта.

 

г) — Туган кљнемђ француз ислемае бњлђк иттелђр. — Кем? — Дусларым.

д) — Алсу, кљзгећ бармы? — Кирђкме? — Иннек буярга кирђк иде. — Мђ, ал! — Рђхмђт!

 

Текстны укып чыгыгыз џђм сљйлђгез.

њзђк универмагта

њзђк универмаг Казанныћ Киров урамында урнашкан. Бу — ике катлы, зур матур бина. Анда тљрле бњлеклђр бар: љс киемнђре бњлеге, баш киемнђре бњлеге, аяк киемнђре бњлеге, савыт-саба бњлеге, парфюмерия џђм галантерея бњлеклђре, тукымалар бњлеге, аудио-видео техника бњлеге. Машиналар бњлеге дђ бар.

Алсу белђн Гњзђл универмагка килделђр. Беренче катта алар парфюмерия бњлегенђ кереп чыктылар. Алсу ислемай алды, ђ Гњзђл њзенђ яћа иннек алды. Аннан соћ кызлар икенче катка менеп киттелђр. Ућда — тукымалар бњлеге. Анда нинди генђ тукымалар юк! Бер туташ ефђк карый, бер ђби ситсы сорый. Алсу да љч метр бђрхет сатып алды. Ул бђрхет књлмђк тегђргђ тели.

Галантерея бњлеге шундый бай! Анда бизђнњ ђйберлђре дђ, сђгатьлђр дђ саталар. Гњзђлгђ кечкенђ генђ бер сђгать бик ошады. Ул озак кына карап торды да сђгатьне алырга булды (решила взять).

Савыт-саба бњлегендђ кызлар Галия ханымныћ туган кљненђ бњлђккђ бик матур фарфор чђйнек сатып алдылар.

њзђк универмаг кызларга бик ошады.

БИРЕМНђР

1. Сорауларга ќавап бирегез:

— Сез ничђнче њлчђм эшлђпђ киясез?

— Син кыш кљне пирчђткђ киясећме, биялђйме?

— Сез нинди тњфли кияргђ яратасыз?

— Син эштђн соћ киемнђр кибетенђ керђсећме?

— Районыгызда киемнђр кибете бармы?

— Эшкђ кия торган књлмђгегез нинди тукымадан?

— Кибетегездђ нинди тукымалар саталар?

— Бњген радио сђгать ничђдђ сљйли башлады?

— Мђскђњ поезды ничђдђ килеп ќитте?

— Сез хђзер нишлисез?

— Ул љйгђ сђгать ничђдђ кайтып ќитте?

— љегездђ савыт-саба књпме?

— Син бизђнњ ђйберлђре яратасыћмы?

 

2. Татарча языгыз:

Вам очень идет это платье.

Зимой я ношу только перчатки.

Это платье я сшила сама.

Эти кожаные сапоги мне впору.

Она начала писать письмо.

Они запели.

Она долго смотрела на золотые сережки.

Я закончила писать статью.

Я прочитала интересную книгу.

В семь вечера они доехали до деревни.

3. Мђкальлђрне тђрќемђ итегез џђм ятлагыз:

Балдак — бармакка књрђ.

њзећ нинди — кљзге шундый.

Белђзегећ алтын, йљрђгећ салкын.

Сабын, сары булса да, ак юа.

Туны юкныћ кљне юк.

Књлмђк эчендђ кеше бар.

Коммуникатив биремнђр.

1. Казанныћ њзђк универмагы турында сљйлђгез.

2. Казан кибетлђре турында кечкенђ диалоглар тљзегез.

3. ђниегезнећ туган кљненђ нђрсђ бњлђк итђсез? Шул турыда сљйлђгез.

4. Киемнђр кибетенђ баруыгыз турында дустыгызга сљйлђгез.

5. Дустыгызга универмагныћ машиналар бњлеге турында сораулар бирегез.

6. Азат теге китапны укый башлаганмы? Сорагыз.

7. Гљлназ Тукай томын укып бетергђнме? Сорагыз.

8. Алсу сезне кайда кљтеп торачак? Сорагыз.

Дђрес бетте. Сау булыгыз.

ЕГЕРМЕ БИШЕНЧЕ ДђРЕС

Исђнмесез! Хђерле кљн!

 

Бњген унбишенче июнь, пђнќешђмбе. Бњген — 22 градус ќылы. Кљн аяз, кояшлы, ќил юк. Яћгыр булмаячак.

I. Саен	еже-, каждый
Бирле	с
Башка	кроме, без
Каршы	перед
Аша	через
Аркылы	через
Буенча	по

1. Саен — еже-, каждый

Кљн саен — ежедневно, каждый день

Ел саен — ежегодно, каждый год

Ай саен — ежемесячно, каждый месяц

Атна саен — еженедельно, каждую неделю

ќђй саен — каждое лето

љй саен — в каждый дом

Кибет саен — в каждый магазин

 

а) — Гњзђл, син безгђ кљн саен кил ђле, яме!

— Ярар, ђбием.

 

ђ) — ђнием, Рђшит абыйлар безгђ ел саен килђчђклђрме?

— Шулай ђйттелђр, кызым.

 

б) — Кызлар, сез базарга атна саен барасызмы?

— ђйе. Атна саен! Яћа књлмђклђр, яћа тњфлилђр кирђк.

 

в) — ђнием, сабантуй ќђй саен буламы?

— ђлбђттђ, улым. Бу — бик борынгы, бик матур бђйрђм.

 

г) — Алмаз, син фотоаппарат љчен батареялар алдыћмы?

— ђни, кибет саен кердем. Безгђ кирђк батарея юк. Иртђгђ булачак.

2. Бирле — с

яздан бирле — с весны

кљздђн бирле — с осени

кыштан бирле — с осени

ќђйдђн бирле — с лета

Теге атнадан бирле — с той недели

Ике атнадан бирле — в течение двух недель

Дњшђмбедђн бирле — с понедельника

њткђн елдан бирле — с прошлого года

Январьдан бирле — с января

Сабантуйдан бирле — с сабантуя

ќидедђн бирле — с семи часов

Уннан бирле — с десяти часов

Иртђдђн бирле — с утра

Кайчаннан бирле? — С какого времени?

 

а) — Коля, сез татар телен яздан бирле љйрђнђсезме?

— Юк, ќђйдђн бирле генђ.

 

ђ) — Анна, сез бу квартирада кљздђн бирле яшисезме?

— ђйе.

 

б) — Саша, син бассейнга кыштан бирле йљрисећме?

— Юк, ике атна гына йљрим.

 

в) — Айрат, Казанда кљннђр матурмы?

— Юк! Ике атнадан бирле яћгыр ява. Салкын.

 

г) — Азат ђфђнде, Борис Ивановичны књргђнегез бармы?

— Ике айдан бирле књргђнем юк.

 

д) — Кызлар, дњшђмбедђн бирле имтиханнар бирђм.

— Яхшы бирђсезме?

— љч бишле.

 

е) — ђбиебез январьдан бирле хастаханђдђ ята.

— Ни булды?

— Ашказаны авырта.

— Дару кирђк тњгелме?

— Дарулар бар. Рђхмђт.

 

ж) — Артур, бу чибђр кызны каян белђсећ?

— Сабантуйдан бирле.

— Бик гњзђл кыз!

— ђйе. Бик яраттым!

— Аћлыйм!

 

ќ) — Сезгђ кая барырга?

— Азинога.

— Троллейбус юкмыни?

— Юк шул. ќидедђн бирле басып торам. Транспорт юк.

— Такси алабызмы?

— Акча књп кирђк бит.

— Нишлисећ, љйгђ кайтырга кирђк.

 

з) — Салих ђфђнде юкмыни?

— Юк шул.

— Ул кайда соћ?

— Конференциядђ. Уннан бирле конференция бара.

— Кайчан бетђ?

— Икедђ.

 

и) — Кызлар, иртђдђн бирле башым авырта. Дару юкмы сездђ?

— Нинди дару кирђк?

— Цитрамон яхшы.

— Мђ!

— Рђхмђт!

 

к) — Салих ђфђнде, Сез университетта кайчаннан бирле эшлисез?

— 60 нчы елдан бирле.

3. Башка кроме, без

Синнђн башка	кроме (без) тебя
Миннђн башка	кроме (без) меня
Сездђн башка	кроме (без) Вас
Бездђн башка	кроме (без) нас
Алардан башка	кроме (без) них
Аннан башка	кроме (без) него (нее)
Айраттан башка	кроме (без) Айрата
ђлфиядђн башка	кроме (без) Альфии
Сашадан башка	кроме (без) Саши
Татарстаннан башка	кроме (без) Татарстана
Китаптан башка	кроме (без) книги
Рђхмђттђн башка	кроме спасибо
Дуслардан башка	кроме (без) друзей
Туган илдђн башка	кроме (без) родной страны (Родины)
Дарудан башка	кроме (без) лекарства

 

а) — Кадрия, синнђн башка лекциядђ кемнђр бар иде?

— Ун кеше бар иде.

 

ђ) — Миннђн башка ничек яшђрсећ инде, Лђйсђн?

— њзем дђ белмим.

 

б) — Сездђн башка авылга китмибез.

— Ярар. Без вокзалга килербез.

 

в) — Бездђн башка сабантуйга бармагыз. Бергђ барырбыз, яме?

— Ярар.

 

г) — Син бу китапны каян алдыћ?

— Мића аны Камил бирде.

— Ул каян алган?

— Белмим. Аннан башка ђйтеп булмый.

 

д) — Бу сорауга кем ђйтђ?

— Айрат ђйтђ. Айраттан башка кем белђ?

— Мин белђм.

— Ярар, ђйт.

 

е) — Салих ђфђнде, сез Тљркиядђн башка кайсы иллђрдђ булдыгыз?

— Германиядђ, Америкада, Япониядђ.

— О-о-о!

 

ж) — Айрат, дусларыћ књпме?

— Књп тњгел, лђкин бик яхшы љч дустым бар. Дуслардан башка яшђњ мљмкин тњгел.

— Дљрес.

 

ќ) — Кызлар, ђбиебез авыр хђлдђ. Дарудан башка тора алмый.

— Нинди дару кирђк?

— њзебездђ бар. Рђхмђт.

4. Каршы	напротив, навстречу
университетка каршы	напротив университета
банкка каршы	напротив банка
базарга каршы	напротив базара
вокзалга каршы	напротив вокзала
бњлмђгђ каршы	напротив комнаты
џђйкђлгђ каршы	напротив памятника
мића каршы	напротив меня; навстречу мне
сића каршы	напротив тебя; навстречу тебе
аћа каршы	напротив его (ее);навстречу ему (ей)
безгђ каршы	напротив нас; навстречу нам
сезгђ каршы	напротив вас; навстречу вам
аларга каршы	напротив их; навстречу им

 

а) — Университетка каршы нђрсђ урнашкан?

— Милли китапханђ.

 

ђ) — Кибеткђ каршы кем ул?

— Саша бит.

 

б) — Банкка каршы кибеттђ бал саталар.

— Ничђ сум?

— Егерме мећ.

— Кыйбат!

— Минемчђ, кыйбат тњгел. Бал шђп!

 

в) — Мине кљтђсећме?

— ђйе. Базарга каршы бер кибет бар. Шунда кљтђм, яме.

— Ярар. Тиз кил, яме.

— Ярый.

 

г) — Кызлар, вокзалга каршы бер зур бина бар. Ул нинди бина?

— Ул — Мода йорты.

— Синећ кергђнећ бармы?

— Кая ул! Вакыт юк! Акча юк!

 

д) — Квартирагыз зурмы?

— Зур, дњрт бњлмђле.

— Бњлмђлђре ничек урнашкан?

— Кунак бњлмђсенђ каршы ике йокы бњлмђсе бар. Аш бњлмђсе — ућда, балалар бњлмђсе — сулда.

 

е) — Муса ќђлил џђйкђлен белђсећме?

— ђйе. Књргђнем бар.

— Ул кайда?

— Дђњлђт музеена каршы.

— ђ Дђњлђт музее кайда?

— Кремльгђ каршы.

 

ж) — Син эштђ кем белђн утырасыћ?

— Гљлназ белђн. Ул мића каршы утыра.

 

ќ) — Алмазга каршы кем басып тора?

— Белмисећмени? Ул — Айратныћ кунагы. Австралиядђн.

— Татармы?

— ђйе.

 

з) — Син Гали бабайны белђсећ бит?

— Юк, белмим.

— Ничек? Белђсећ. Аларныћ ље клубка каршы.

— ђ, белђм, хђтерлим.

— Шул бабайга быел йљз яшь булачак.

 

и) — Сезгђ каршы кемнђр яши?

— Роза апа.

— ђ Роза апаларга каршы?

— Без бит инде.

— И, баш!

 

5. Аша —через

Аркылы — через

а) урам аша //урам аркылы	через улицу
Казанка аша // Казанка аркылы	через Казанку
елга аша // елга аркылы	через реку
урман аша// урман аркылы	через лес
књпер аша // књпер аркылы	через мост
мђйдан аша // мђйдан аркылы	через площадь
бакча аша // бакча аркылы	через сад
парк аша // парк аркылы	через парк
тимер юл аша// тимер юл аркылы	через железную дорогу
юл аша // юл аркылы	через дорогу

 

а) — Казанка аркылы яћа књпер бармы?

— Бар.

 

ђ) — Сез лагерьга ничек бардыгыз?

— Урман аша.

 

б) — Син мђйдан аша кил. Мин кљтђрмен.

— Кайда?

— Театрга каршы.

— Син парк аша килђсећме?

— Юк, трамвай белђн.

— Ярый.

 

в) — Балалар юл аша чыгалар. Књрђсећме?

— ђйе. Алар кая баралар икђн?

— Юл аша чыгарга љйрђнђлђр.

 

ђ) ђнием аша //ђнием аркылы	через маму
дустым аша // дустым аркылы	через друга
туганым аша // туганым аркылы	через родственника
депутат аша // депутат аркылы	через депутата

 

а) — Айрат, синећ татар теле кассетасы юкмы?

— Бар. Кемгђ кирђк?

— Мића. њземђ.

— ђниећ аша мића биреп тор ђле.

— Ярар, бирермен.

 

ђ) — Камил, сића дустым аша бер язу бирђм. Шул язуны директорга бир ђле, яме.

— Ярар.

 

б) — Гљлназ, ђбигђ дару кирђк.

— Ничек бирим?

— Туганнарым бу атнада авылга кайта. Алар аша мљмкин.

— Ярар. Эшлђрмен.

— Рђхмђт.

 

б) почта аша // почта аркылы	по почте
хат аша // хат аркылы	письмом

 

а) — Галия ханым, почта аша Сезгђ китап килгђн. Килеп алыгыз.

— Рђхмђт.

 

ђ) — Кызлар, Маргарете фото ќибђргђн.

— Хат ашамы?

— Юк, бандероль белђн.

 

б) — Азат, Кытайда яши торган татарлар турында китап бар. Шул китапны Тљркиядђн сорыйлар.

— Кем аша бирергђ?

— ђлфия кљз кљне Тљркиягђ бара. ђлфия аша бирербез.

 

6. Буенча, буйлап	по, вдоль
Шђџђр буенча	по городу
Мђктђп буенча	по школе
Авыл буйлап	по деревне
љй буенча	по дому
Ил буенча	по стране
Татарстан буенча	по Татарстану
Тљркия буйлап	по Турции
Татар теле буенча	по татарскому языку
Тарих буенча	по истории

 

а) — Шђџђр буенча конкурс була. Кем бара?

— Без бармыйбыз.

 

ђ) — Сабантуйга авыл буйлап бњлђклђр ќыеп йљрделђр. Сез нђрсђ бирдегез?

— Зур яулык бирдем.

 

б) — Икенче атнада мђктђп буенча олимпиада була.

— Нинди фђннђн?

— Татар теленнђн.

 

в) — Татарстан буенча ић популяр кеше кем?

— Президент Минтимер Шђймиев.

 

г) — Кызлар, Тљркия буйлап экскурсиягђ барырга мљмкин. Кем тели?

— Ничђ сум кирђк?

— 5 млн. кирђк.

— Экскурсия ничђ кљн була?

— Биш кљн.

— Биш кљнгђ биш миллион! Булмас! Бик кыйбат бит!

— ђ минем барасым килђ.

 

д) — Иптђшлђр, сентябрь аенда татар тарихы буенча фђнни конференция була.

— Кемнђр доклад сљйли?

— Программа буенча ун доклад бар.

— Чит иллђрдђн дђ килђлђрме?

— ђйе, ике галим килђчђк.

II. эзлђ	ищи
югалт	потеряй
тап	найди
кал	оставайся
ќибђр	посылай
тапшыр	передай, вручи
очра(т)	попадись навстречу
очраш	встречайся
тукта	остановись
туктат	останови, выключи

 

Кызлар, мин тарагымны югалттым.

Мин Азатны эзлђдем.

Ул сезне эзлђп таптымы?

Азат мине эзлђгђн икђн.

Мине кем эзли?

Алмаз сезне таптымы?

Син Алмазны эзлђп таптыћмы?

Ул батарея тапканмы?

Сез теге китапны таптыгызмы?

Укып бетергђч, мин Казанда калам.

Син университетта каласыћмы?

Класста кем калды?

Кем бњлђксез кала?

Алар авылда калдылар.

Алар чђй эчеп калдылар, мин чыгып киттем.

Без утырып калдык, Илмира чыгып китте.

Мин Берлинга хат ќибђрђм.

Син аћа телеграмма ќибђрдећме?

Авылга ђбигђ бњлђк ќибђрђсезме?

Без Венгриягђ факс ќибђрдек.

Без бу аспирантны Тљркиягђ ќибђрђчђкбез.

Бала кљлеп ќибђрде.

Мин кычкырып ќибђрдем.

Мансур тђрђзђне ачып ќибђрде.

Бу хатны Салих ђфђндегђ тапшырыгыз ђле.

Китапханђгђ китаплар тапшырасым бар.

Быел Ренат Хариска Тукай премиясе тапшырдылар.

Телевизордан матур ќыр тапшыралар.

Радиотапшыру бик кызыклы булды.

Бњлђгегезне Маргарете ханымга илтеп тапшырдым.

Сез Камил белђн очраштыгызмы?

Алар Мђскђњдђ очрашканнар.

Президент Шђймиев Россия Президенты белђн очрашты.

Алар иртђгђ очрашалар.

Син Азат белђн кайчан очрашачаксыћ?

Трамвайлар туктады, чљнки юлларда ремонт.

Яћгыр тљнлђ туктаган.

Сез ник туктадыгыз?

Туктагыз ђле, радиодан матур ќыр тапшыралар.

Машина безнећ янга туктамады.

Радионы туктат ђле!

Машина безнећ янга килеп туктады.

 

 

а) — Кызлар, теге китапны эзлим, эзлим... юк бит!

— Базарга бармадыћмы?

— Кибет саен йљрдем, базарга да кереп чыктым, тапмадым. Каян эзлђргђ инде?

— Салих абыйдан сорап кара. Бђлки, ул бирер.

— Ай, кызлар, бирмђс. Ул — бик борынгы китап.

 

ђ) — Паспортыћны таптыћмы?

— Юк ђле.

— Кая куйдыћ икђн?

— њзем дђ белмим. Кайда югалтым икђн.

— Тапмасаћ, нишлисећ?

— Милиция бњлегенђ барам.

— Штраф тњлђргђ кирђк булыр ђле.

— ђйе. Књп тњгел. Сигез мећ генђ.

 

б) — Мђктђпне бетергђч, кем авылда кала?

— Хђзер сорыйбыз. Радик, син каласыћмы?

— Юк, мин армиягђ барам.

— ђ син, Мансур?

— Мин дђ калмыйм. Мин тљзелеш академиясенђ керергђ телим.

— Кем кала соћ?

— Мин калам.

— Лилия, син балет мђктђбенђ китмисећмени?

— Юк, мин бер елга клубта эшлђргђ калам.

— Тагын кем кала?

— Менђ Милђњшђ кала. Ул беренче классларны укытачак.

 

в) — Рђшит абыйдан бандероль килде.

— Нђрсђ ќибђргђн?

— Галия ханымга ефђк яулык ќибђргђн. Мића матур калђм ќибђргђн.

— Гњзђлгђ нђрсђ ќибђргђн?

— Гњзђлгђ кул сђгате ќибђргђн.

— ђ Айратка?

— Айратка, Маратка, Рљстђмгђ калькуляторлар ќибђргђн.

— Оныкларыгызга бњлђклђр бармы?

— Аларга кулъяулык џђм карандашлар ќибђргђн. ђ Маратныћ хатынына бер матур альбом ќибђргђн.

— Рђшит абый књп бњлђклђр ќибђргђн икђн.

— ђйе. Рђхмђт инде. Ул бик юмарт кеше.

 

г) — Гафу итегез, Сез Германиягђ китђсез икђн? Бу китапны Барбара ханымга тапшырыгыз ђле.

— Адресы бармы?

— Бар. Яздым.

 

д) — Бњген иртђн радио тыћладыћмы?

— Юк. Нђрсђ бар?

— Синећ љчен бер ќыр тапшырдылар.

— Ничек!?

— Синећ иртђгђ туган кљнећ бит. Бу сића бњлђк!

— Рђхмђт.

 

е) — Без кайда очрашабыз, ђйт!

— ђйттем бит, аэропортта.

— Сђгать ничђдђ очрашабыз?

— Иртђнге тугызда.

 

ж) — Кызлар, кичђ без Туфан Мићнуллин белђн очраштык.

— Кайда?

— Мђктђптђ очраштык. Син аны белђсећ бит.

— Белђм. Ул драматург, Дђњлђт Советы депутаты. Очрашу кызык булдымы? Ошадымы?

— Бик кызык булды. Сораулар књп булды.

— Килђсе елда да шундый матур очрашулар булыр микђн?

— Булыр, булыр!

 

ќ) — Гафу итегез, уникенче трамвай кайда туктый?

— Биредђ.

— Ул кая кадђр бара?

— Кол Гали урамына кадђр.

— Ирек мђйданына туктыймы?

— ђйе, туктый.

 

з) — Сђгать ничђ?

— Хђзер ђйтђм. Ой, сђгатем туктаган бит! Тукта, хђзер бу ападан сорыйбыз. Апа, сђгать ничђ?

— Улым, сђгатем туктаган бит!

— Сезнећ сђгать тђ туктаганмыни?! Менђ хђллђр! Кызык!

 

БИРЕМНђР

1. Сорауларга ќавап бирегез:

— Кљн саен Сез кая барасыз?

— Сез авылга атна саен кайтасызмы?

— Татар теленнђн имтихан ел саен бирђсезме?

— Маратны кайчаннан бирле књргђнећ юк?

— Руслан татар телен кљздђн бирле љйрђнђме?

— Сез бу квартирагызда њткђн елдан бирле яшисезме?

— Сез Салих ђфђндене конференциядђн бирле белђсезме?

— Лекциядђ Айраттан башка кемнђр булды?

— Авылга бездђн башка кайтасызмы?

— Бу теманы Айдардан башка тагын кем белђ?

— Сез Россиядђн башка нинди иллђрдђ булдыгыз?

— Сез татар теленнђн башка нинди теллђр белђсез?

— Университетка каршы нђрсђ урнашкан?

— Почтага каршы нинди кибет бар?

— Тимер юл вокзалына каршы нинди бина урнашкан?

— Дђњлђт музеена каршы кемгђ џђйкђл бар?

— Эштђ Сез кемгђ каршы утырасыз?

— Књпер аша ничек чыгарга?

2. Татарча языгыз:

Сегодня 20 октября. День облачный, ветреный. На улице — 10 градусов мороза.

Я каждый день хожу в школу.

Она каждый год ездит отдыхать.

Каждую неделю мы ходим в лес.

Я заходил в каждый магазин.

Он его не видел с прошлого лета.

С прошлой недели идет дождь.

Без тебя в деревню не поедем.

Без вас на Сабантуй не ходили.

Напротив университета находится Национальная библиотека.

Напротив Государственного музея стоит памятник Джалилю.

Напротив меня сидит девочка.

Через улицу проходит группа студентов.

Это письмо я передала через маму.

Это письмо он послал через друга.

Эта книга пришла по почте.

В университете была конференция по истории.

Завтра пройдет олимпиада по математике.

Я потеряла свою расческу.

Они остановили машину.

Я долго искала его.

Алмаз встретился с моей младшей сестрой.

3. Мђкальлђрне тђрќемђ итегез џђм ятлагыз:

Бер сњзне кырык тапкыр сљйлђмђ.

Сњз мђкаль белђн матур.

Ай саен бђйрђм булмас, кљн саен туй булмас.

Капкан саен бал капмыйлар, кайчак кара ипи дђ ярый.

Коммуникатив биремнђр.

1. Расскажите о том, как Вы отправляли письмо своему другу.

2. Используя послелоги, которые Вы знаете, расскажите о городе Казани.

3. Представьте, что Вы потеряли книгу. Расскажите об этом своему другу.

4. Скажите, с кем Вы встречались сегодня днем. Расскажите об этой встрече.

5. Узнайте у прохожего, почему стоят трамваи.

6. Скажите, как часто Вы ездите отдыхать.

7. Скажите, как часто Вы ходите на работу.

8. Расскажите, что находится напротив Вашего дома.

9. Поинтересуйтесь, с какого времени Ваш друг находится на работе.

10. Расскажите, какая сегодня погода. С какого времени идут дожди (идет снег, стоит солнечная погода)?