Темекілік ауыспалы егістері. 3 страница

Негізгі өндеудің екінші шарасы - терең қопсыту. Жыртуға қарағанда терең өңдеу жасалғанда топырақ аударылмайды, соның әсерінен өсімдік қалдықтарының негізгі бөлігі (80% дейін) топырақ бетінде қалады да, оны эрозиядан сақтайды. Одан басқа өсімдіктердің қалдықтары танаптарда қысқы уақытта қардың тоқтатылуына өсер етеді. Терең қопсытқанда арамшөптер тамырынан кесіледі де, жер қопсытьшады. Терең қопсыту үішін терең қопсытатын жазықтілгіштер КПГ-250, ПГ-3-5 жөне басқа қолданылады.

Топырақтың бетін өндеу және таяз өңдеу. Топырақтың бетін өңдеу 10 см тереңдікте, таяз-10-20 см дейін өнделеді. Оларға қопсытатын және араластыратын, тығыздайтын және тегістейтін шаралар жатады. Бірінпгі топқа жататын шаралар — дискілеу, қопсыту және тырмалау.

Сыдыра жырту. Ол дискілі және түренді сыдыра жыртқыштармен жасалынады. Ең кеп тарағаны сфералық, және жалпақ дискілері бар, дискілі сыдыра жыртқыштар болады.

Сфералы дискілі сыдыра жыртқыштармен өңдегенде қопсыту, уату, аудару және арамшөптерді кесу жасалынади, жзлпақ дискілі сыдыра жыртқыштармен топырақты өңдегенде топырақ аударылмайды. Сыдыра жыртуды топырақты күзде өндегенде және себу алдында қолданады. Ылғал жеткілікті жағдайларда сьщыра жыртқыштарды сүрі танабын өндегенде де қолданады. Солтүстік Қазақстанда сыдыра жырту ылғал жылдары тиімді болуы мүмкін. Сыдыра жыртқыштармен құрғақ топырақты өндеу оның құрғауы мен қолдануына әкеледі. Сонымен қатар сыдыра жыртқыш топырақ бетіндегі өсімдік қалдықтарын құртады. Сыдыра жырту үшін РГ-10, ЛДГ-15 және ЛДГ-20 сыдыра жыртқыштарын қолданады.

Культивация. Бұл шара қопсытуды, аударуды және арамшөптерді астынан кесуді қамтамасыз етеді. Жағдаймен шешілетін міндетке байланысты пружиналы, пышақты, штангалы, инелі, қашау тәрізді, сыдыра жыртқышты, жебе тәрізді культиваторларды қолданады: КПЭ-3,8А, КТС-10-1, ОП-8, ОП-1•2 және басқалар.

Топырақ қорғау егіншілік жүйесінде топырақты 16 см дейін . өңдей алатын жазықтілгіш культиваторлер кең қолданылады. КШШ-5, КПШ-9, КШП-11.

Жер бетін өндеу үшін сымды, штангалы және инелі дискісі бар кулътиваторлер қолданылады.

Картопты күту үшін топырақты өсімдіктерге үйіл қоятын Итүптеуші культиваторлер қолданылады.

Тырмалау - топырақтың бетін қопсытуды, араластыруды және тегістеуді, сонымен қатар арамшөптердің өскіндерін •құртуды қамтамасыз етеді. Ол топырақтың бетін өндеу шараларына жатады және тісті, торлы, дисюлі және шлейф тырмалармен жасалынады: БЗТС, БСО-4, БДН-3, БДТ-7, ШБ-2,5.

Тісті тырмалар бір тіске 1,5 кг (1,47х10⁵Па) қысымы бар •руыр, 1 кг дейін ((0,491-1,47)х10⁴Па) болуы мүмкін. Ауыр тырмаларды қолданып өңдегендегі теренділік 5-8 см, орташанікі I 4-6 см және жеңілдердікі 2-3 см болады.

Торлы тырма БСО-4 бір тіске қысымы 1 кг (0,96) сепкеннен кейін топырақты өндеуге, өскін шыққанға дейін және өскін I шыққаннан кейін пайдалы.

Шымды кесу үшін және тоң кесекті топырақты өңдеу үшін жиі ауыр дискілі тегіс және кескінді дискілері бар тырмалар пайдалк.

Аңызды ортаны өндеуде тісті тырмалар өсімдік Қалдықтарымен тығылып, жаман істесе, дискілі тырмалар I топырақты қатты құрғататып жіберегік болса, мұндай жағдайда инелі тырмалар БИГ-3, мотыға-тырма БМШ-15 және БМШ-20 пайдалану ете тиімді. Инелі дискілері бар бұл құралдар топырақты 8 см дейін жақсы қопсытып уатады, өндегең топырақ бетінде 80% өсімдік қалдықтары сақталады. Оның олардың жұмыс органдарының орны белсенді (дискінің жағы) және пассивті (дискінің томпақ жағы) болуы мүмкің Инелі дискілердің белсенді күйінде аңыздар жақсы сақталады пассивті күйінде арамшөптер тұқымдарының оларды өсуге арандату үшін тиімді жерге енгізуге әсер етеді.

Топырақ бетін өндеу шараларының екінші тобына (тығыздайтын және тегістейтін) тығыздау, шлейфтеу және малалау жатады.

Тығыздау. Дақылдарды себер аддывда, егер сол кезеңге дейін топырақ оңтайлы тығыздыққа дейін отырып үлгермесе, артық үгілмелікті кетіру үшін қажет. Тығыздау мен топырақты артық құрғаудан сақтау үшін тшыздалған қабат құрылады. Сепкеннен кейінгі тығыздаудың негізгі мақсаты - себілген тұқым мен топырақ бөлшектерінің арасындағы байланысты жақсы қамтамасыз ету. Тығыздаудың күшімен үлкен кесектер уатылады, топырақ қабыршағы жойылады және топырақ беті тегістелінеді.

Тығыздаудың тиімділігі топырақтың механикалық құрамына, оның құрылымдық күйі мен ылғалдылығына, топырақ сіңіру кешеніндегі тұздар концентрациясына және топырақтағы органикалық заттардың мөлшеріне байланысты болады. Басқа бірдей жағдайларда о тепе-тендікті тығыздық оңтайльщан төмен болған топырақтарда жоғары болады.

4-8 см терендікте топырақты тығыздап отырып, оның бетін үгілмелі түрде қалдыратын ЗККІП-6, ККН-2,8 шығыршықты және шығыршықты тісті катоктарын қолданғанда жақсы өңцеу сапасына жетеміз. Егіншілік тәжірибесінде топырақтың тығыздалуы көбінесе басқа шаралармен қабысып жасалады: жырту, тырмалау, себу, қопсыту ж.б.

Артық ылғалды, кебірленген және құрғап кеткен топырақты тығыздаса теріс әсер етуі мүмкін.

Шлейфтеу. Топырақтың бетін өндеу мен таяз өңдеулерден кейін топырақ бетін тегістеу үшін және сепкеннен кейін шлейфтермен волокушалармен жасалынады. Құрылымды топырақтарда шлейфтеу тырмалаудың орньша жасалынуы

Малалау. Танапты суаруға дайындағанда топырақтың бетін тегістеуді және жоғарғы қабатын тығыздауды қамтамасыз ететія шара. Ол темірмен шындалған ағат берекемек жасалынады.

Топыракты арнайы өндеу шаралары. Оған фрезерлеу, үңги және қабаттап жырту, топырақты тілу, шұңқырлау, тышқаншылап қазу жатады.

Фрезерлеу. Топырақты қопсыту, уату және араластыруды жақсы қамтамасыз ететін шара. Фрезерлегенде аэрация жақсарып Микробиологаялық процесстер артады. Бірақ фреза топырақты вте қатты тозандатады және өнімділік төмен болады. Олар шымдалған топырақтарды, шымтезектерді өңдегенде кең колданылады. Фрезаны пішендік жер мен жайылымдықтарды түбегейлі жақсарту үшін кең қолданады. Өндірісте ФБН-1,5, БК-2, МТП-42А фрезалар және арнайы қопсытқыштар КФГ-В,6, КФ-5,4, КФГ-3,6-0,1 шығарылады.

Үңги жырту. Ол үңги соқамен топырақты 40 см (кейде 70 см) терендікке өндеу. Оны жүзімдер, бақшалы дақылдар мен орманды екпе ағаштар үшін жасайды. Қарашірікті қабат қарқынды уатылып, салдың астына түсіріліп, төмен құнарлы астыңғы жағы үстіне шығарылып одан сайын мәдениеттендіріледі. Мұндай өңдеу үшін ППН-50 және ППУ-5а соқаларды қолданады.

Қабаттап жырту. Топырақ қабаттарын ішінара немесе түгел араластырумен өндеуді атайды. Од екі немесе үш қабатты болуы мүмкін. Екі қабатты өндеуде топырақтың үстіңгі және астыңғы қабаттары орнын ауыстырады, үш қабатты жыртқанда топырақтың үш қабаты орнын ауыстырады. Екі қабатгы жырту үшін ПҮЯ-2-50, ПД-3-35 соқаларын қолданады.

үш қабатты соқа топырақты 60 см тереңдікке 50 см кеңдікке өндейді. Бұл жағдайда аударылған (жоғарғы) қабат

орнында қалады, астынғы (үшінші) екіншінің орнына келіп, екінші үшіншінің орнына келеді. Бұл ендеу кебірлерде қолдануға ұсынылады.

Тілу — су ағьш кетпеу үшін және оның топыраққа жақсы сіңуі үшін қолданылады. Бұл шараның артықшылығы өсімдіктерді жоймауда. Оны күзгі өңдеу жүйесінде көпжыддық шөптер мен күздік дақылдар егістерінде, суарудың алдында пішендік жерлер мен жайылымдарда қолданады. Өндеуді әр түрлі конструкциялы тілгіштермен жасайды. Саңылаулардың терендігі 0,4-1.2 м дейін жетеді. Саңылаулар арасы 0.7-ден бірнеше метрі-е дейін болады. тілгішті кең қолданады, ол 50 см тереңдікке, 3-5 см кеңдікте, саңылаулар арасы 1,4 м еңцейді.

Шұңқырлау - су эрозиясымен күресу үшін және еріген суларды жақсы ұстап қалу үшік танаптарда күзде арнайы шұңқыр жасағыш ЛОД-10 құралкмек шұңқыр жасалынады.

Оське экцентрикалы түрде дискілер орнатылады, олар топыраққа кіреді де 12-15 см терендікте сопақ түрлі жасалынады. 1 гектарға 250 м³ көлемімен 13 мың шұңқыр жасалынады. Көктемде олар тырмалармен немесе себу алдындағы өңдеулермен тегістеледі.

Тышқаншылап қазу. Артық суды кетіру үшін жәңе аэрацияны арттыру үшін артық ылғалданған топырақтарда қолданады. Шараның негізінде анық терендікке тышқандң қашыртқы түрлі бос жерлер жасау жатады. Бұл мақсат үшін РК-1,2 қопсытқыш —тышқаншылаушыны қолданады, олар диаметрі 9,5-20 см қашықтықты 1,3 м тереңдікке жасайды.

3. Топырақты минималды өңдеу принциптері.

Топырақты минимадды өндеу қуаттық шығындарды төмендетуді қамтамасыз етеді. Минимализацияның қажеттілігі біріншіден, топырақты ендеуге кететін үлкен қуаттық және еңбекті шығындармен, екіншіден топырақ құнарлығын сақтау мен арттырудың қажеттілігімен түсіндіріледі (ауш шаруашылығында техниканың тығыздату әсерін кетіру, жел эрозиясын болдырмау, қарқынды механикалық өңдеулерде органикалық заттардың ыдырау екпінін төмеңцету, топырақтан қорекгік заттар мен ылғалдың жоғалуын азайту).

Оның негізі таналтың үстінен машина-тракторлы агрегаттардың өту санын ең төмен мүмкіншілікке дейін азайтумен түсіндіріледі. Топырақты минималды өндеуге мына жолмен жетеді:

Өңдеу санын азайту. Жоғары тиімді гербицидтерді қолданса сүдігермен отамалы дақылдарды өңдеп, арамшөптермен

күрескенде механикалық өндеу санын азайтуға болады.

Терең өндеулерді кең алқымды агрегаттармен жердің беткі қабатын және таяз өндеумен ауыстыру.

Бір агрегатта бірнеше технологиялық операцияны қиыстыру жөне оларды трактордың бір өткенінде орындалуы

(қиыстырылған агрегаттар).

Өңдеу алаңын азайту (тілу, дақылдарды кен қатарлы суыртпақтап егу әдісі жағдайында алқапты өндеу).

Механикалы өндеулерді өткізбеу (өнделмеген себу-нөлді өндеу).

Жазықтілгіші құралдарды қолдану.

Топырақты минималды өндеудің әдістері мен дәрежесі аймақты болып жергілікті топырақты-климатты юайланысты жасалынады. Топырақты минималды өңдеуді колдану барлық аймақтар үшін маңызды және бірдей тиімділік кағдайларына байланысты болады, олар жоғары деңгейдегі агротехника, анық технологиялық тәртіп пен техникалық •кабдықтандыруға әсер етеді.

Қазақстанның далалы аймақтарында ең көп тараған өндеу •өсімдері: тодырақты жазықтілгішпен өңдеу, қиыстырған себу агрегатгарды қолдану және өңдеу саны мен өнделетін •алқаптарды гербицид пен тілгіштер қолдану арқылы азайту.

4. Топырақты күзде және себуалдында өндеуді жоспарлау.

Топырақты күзде еңдеу үшін едіс пен құралдарды таңдауда үшін мына жағдайды ескеру қажет: аймақтың табиғи ерекшелігі, топырақ типі, оның механикалық құрамы мен тығыздалу дәрежесі, ылғалдану жағдайы, жер бедері, танаптағы басым арамшөптер мен ластану дәрежесі, алғы дақыддар мен себілетін •дақылдардың ерекшеліктері.

Бұл мәліметтерді студентгер оқытушы берген шифр бойынша

31 - кестеден көшіреді.

 

Мәліметтердің шифрлері төрт мәнді сан түрінде 41 кестеде көрсетілген.

41. Топырақты күзде және себу алдында өндеу бойынша тапсырмалардын шифрлері

Шифрдың бірінші саны топырақ аймағын, топырақ типін және механикалық құрамын көрсетеді; екінші сан- топырақтын тығыздығын, ылғалдылығын және жер бедерін; үшінші сан- танаптың ластану; төртінші саны- алғы дақыл мен себілетін дақылды көрсетеді.

Мысалы: 4316 шрифы бойынша мәліметтері былай анықталады: 40 кесте бойынша төртінші жолды табамыз, шифрдың бірінші саны-4 дала, оңтүстік қара топырақ.

 

Топырақты күзде және көктемде себу алдында өнде

Күзгі өндеулердің саны орудан кейінгі уақыттың ұзақтығына және арамшөптердің өсіп-өну жағдайына байланысты болады. Біздің мақсатымыз топырақты өндеудің бірнеше варианттарынан берілген жай үшін ең қодайдысын таңдау, Сонымен қатар мына кезектілікті сақтау керек: табиғи жағдайға байланысты топырақ өндеу әдісін таңдау, аударып немесе аудармай өңдеу немесе олардың қабысуы. Эрозиялық процесстер пайда болу қауілтігі болмаған жағдайда және жаппай егілген дақылдарды орған соң суарса, аударьш жырту қажет. Далалық аймақтарда құрғақшылықтар жел эрозиясымен қабысып тұратын жағдайда жазықтілгішті аудармай өңдеуге басымдық береміз. Бірақ сол жағдайларда, егер қажетгілік туса, негізгі өндеу ретінде жыртуды қолдануға да болады. Мысалы, топыраққа органикалық тыңайтқыштарды енгізу үшін ауыр механикалық құрамды топырақтарда тығыз шымды, көп жыл өскен көпжылдық шөптердің қыртысын өңдегенде., жаңа жерлерді игергенде жыртуды тамырсабақтары терең орналасқан тамырсабақты арамшөптермен ластанған танаптарда және басқа құралдармен жойылмайтын жерлерде қажет.

Содан кейін алдын ала сыдыра жыртудың қажеттшгін анықтайды. Ол егін орғаннан кейікгі жылы күндер жағдайыныз - және тамырсабақты арамшөптермен ластанған танаптарда өткізілуі мүмкін. Егін ору кеш өтсе, жыртуды орған алдын ала сыдыра жыртаай-ақ өткізеді. Арамшөптермен астанбаған топырақтарда, өсіресе механикалық құрамы көңілдерде, отамалы дақылдардан кейін сыдыра жыртаай ақ оға болады.

Егін орғаннан кейінгі кезең ұзақ және жылы аймақтарда ерте ,құрылатын дақылдардан кейін күзгі өңдеуді жартылай парлы тип секілді өндеуге болады. Ол үшін негізгі өңдеу немесе одан кейін арамшөптер өнген сайын бірнеше рет топырақтың бетін өндеу касалады. Негізгі және беткі өндеулердің кезектестірілуі гопырақтың ластануы мен ылғалдылығына байланысты болады. Топырақ ылғалды болса және көпжылдық арамшөптермен дастанбаса оны алдын ала терең өндейді, кейін аз жылдық арамшөптерді құрту үшін таяз өндеулер жасалынады. Егер атпатамырлы және тамырсабақты арамшөптер болса алдын-ала тарайтын вегетативтік мүшелерін ұсақтау үшін таяз өндеулер жасалынады.

Өндеу әдісін анықтаған соң оның терендігін анықтайды. Ол жыртылатын қабаттың қалындығына, тығыздығына,

механикалық құрамына (ауыр топырақтар қатты тығыздалады), өндегендегі топырақ ылғалдылығына, еріген сулардың сіңіруін

анықтайтын жер бедеріне, ластану типі мен дәрежесіне, өңдеу тереңдігіне, дақылдардың реакциясына байланысты болады. Қар еріген кездегі еріген суларды сіңіруін қамтамасыз ететін Солтүстік Қазақстан аймағындағы негізгі топырақ өвдеудің терендігін анықтау үшін келесі тендеуді қолдануға болады

(Чмиль А.И. 1991):

Мұнда, Н - топырақты негізгі өңдеу теревдігі, см,

Т - қар қалындыга, см,

d - қар тығыздығы, г/см³,

W₀- топырақтың толық су сыйымдылығы,

W - өңдеу кезеңіндегі топырақ ылғалдылығы.

V - өңдслген топырақтын көлемдік салмағы. г/см .

Келтірілген тендеу механикалық құрамы ауыр топырақтарға жақсы келеді. Қарашірігі көп борпылдақ, аз тығыздалатын топырақтарға жәке женш құмбалшықтарға, құмдарға және құмайттарға тендеу мынадай болады:

(65)

Мұнда, - жыртылатын қабаттың сыртына еріген инфильхрациясын көрсететін коэффициент. Ол инфильтрация көлемінің қардағы жалпы су қорының санына салыстырмасьімен анықталады.

Өсімдіктерге топырақты негізгі өңдеу тереңціктері әр түрді әсер етеді. Тамыржемістілерге, түйнектілерге, жүгеріге, мақтаға жоңышқаға, бедеге, күнбағысқа, сиыржоңышқаға, атбас бұршақтарға және бақша дақылдарына терең өңдеулер жақсы әсер етеді. Күздік қара бидай мен бидайға, бұршаққа, арпаға, сұлыға, қызыл от арпабасқа орташа әсер етеді. Жаздық бидай мен зығырға сәл әсер етеді.

Көпжылдық арамшөптермен ластанған ылғалдылығы жеткілікті жағдайда (22% және одан жоғары) тығыз топырақтарды, әсіресе механикалық құрамы ауыр топырақтарды терең өңдеу керек — жыртылатын қабаттың толық тереңдігіне өнделеді. Еңкісті жерлерде таяз өндеуге қарағанда терең өңдеген дұрыс (жырту, терең қопсыту, тілу). Бұл жерлерде топырақты беткейге көлденең немесе нұсқасымен өндеу керек.

Басқа барлық жағдайларда егер ол өсімдіктер талабына қарсы келмесе, таяз өңцеумен шектеледі. Қара сұлы мен басқа азжыдцық арамшөптермен қатты ластанған танаптарда жазықтілгіш-терең қопсытқыштармен негізгі өңдегенге дейін немесе одан кейін олардың тұқымдарын арандату үшін топыраққа енгізіп тырмалаған дұрыс.

Көп жылдық Шөптер қыртысын өңдеу әдісі шымның қалындығы мен тығыздығына байланысты онда орналасатын дақылдардың ерекшелігіне және ауа-райының жағдайына байланысты қойылады. Шөптер орудың алдында тым қатты тығыздалған, топырақ құрғаған және сәл ластанған болады. Сондықтан эрозия қауіптігі жоқ жағдайда шым аударғышы бар соқамен мәдени жырту ең қолайлы болады. Ауаның еркін жетуі арқылы борпылдақ топыраққа терең енгізілген шым тез Жақсы уатылуы үшін тығыз шымды екі бағытта дискіл¹ тырмамен жырту алдында өңдейді. әсіресе ауыр топырақтағы астық тұқымдасты шөптерден сон (еркекшөп) егер өңдеу жақсы сапалы болса, ертерек дүрыс. Бірақ қатты құрғап кеткек болса топы ылғалдандыратын жауын-шашын жауғанша күте тұру қажет.

Шым аударғышы бар соқамен жоңышқадан кейінгі танапты артқанда, оның келесі жылы қайтадан өсуі мүмкін. Сондай яаптарды алдын ала түренді сыдыра жыртқышпен өндеген орыс жәнс жоңышқаның тамыр мойны кепкеннен кейін негізгі терең жыртуды жасайды.

Ауа-райы құрғақ жағдайларда терең аударып жыртқаннан рйін шамадан тыс борпылдақ топырақтарды ылғал булануын йту үшін шығыршықты таптауыштармен тығыздау керек.

Жел эрозиясының болуы мүмкін Солтүстік Қазақстанның палалы аймақтарывда ауыр топырақтағы көпжылдық шөп кыртысын негізгі өңдеу үшін БДН-3 тырмамен 8-10 см тереңдікке дискілеу, кейін 25-27 см-ге терең қопсыту қажет. Осы жағдайда қыртысты ерте, қара немесе жартылай пар типімен өндеуге болады.

Жеңіл топырақтарда көпжылдық шөптердің шымдары тығыз болмайды. Бұл жағдайларда қыртысты дискілі тырманың

орнына ОПТ-3-5 машинасымен өндеген дұрыс, содан кейін герең өвдеу керек.

Кейін топырақты ерте көктемде және себу алдында өндеу коспарлданады. Топырақты ерте көктемде өндеудің мақсаты -ылғалды сақтау, топырақ бетін тегістеу және арамшөптерді арандату. Бұл мақсат үшін топырақтың физикалық пісіп жетілуінің алдында ерте көктемдегі тырмалауға кіріседі (ылғал тоқтатады). Аңызды жерлерде БИГ-3 немесе БМШ-15 тырмаларымен жасалынады, аударып жыртқан жерлерде Зиг-Заг тырмаларымен 3-4 см тереңдікке өндеу қажет. Танаптарда тоң кесектер болмаса, егер сол жер күзде тырмаланса, ерте көктемде тырмалаудың қажеті жоқ. Ауа-райы құрғақ болса борпылдақ топырақтарды ерте көктемде тырмалағаннан кейін 3-4 күннен соң, су буларының топырақта диффузиясын азайту үшін және арамшөп тұқымдарының топырақпен араласуы жақсы болу үшш шығыршықты таптауышпен тығыздаған дұрыс.

Топырақты себу алдывдағы өндеу дақылдардың себу кезеңімен, топырақ күйімен жене танаптың ластануымен

анықталады.

Себу алдындағы өндеулер арамшөптерді құртады, топыраққа тыңайтқыштар мен пестицидтерді енгізеді, берілген тереңдікке мәдени дақылдардың тұқымын біркелкі енгізуге жағдай туғызады.

Сәл ластанған танаптарда дәнді дақымдарды себумен себу алдындағы өндеуді қиыстырады, оған бір өткенде төрт операцияны орындайтын: кулътивация, себу_, тыңайтқыштар енгізу және топырақты таптау, СЗС-6, СЗС-8, СЗС-12 және 14 құралдарын қолданады.

Танап қатты және орташа ластанса себу культиваторлармен немесе сьщыра жыртқыштармен себ алдындағы өндеуді өткізеді. Кеш себілетін дақылдарға (арпа, сұлы, тары, қарақұмық) ерте көктемде тырмалағаннан кейін арамшөптер өнген сайын культиваторлармен немесе дискілі сьпыра жыртқыштармен 8-10 см тереңдікке аралық өңдеуді өткізу қажет. Осы өндеуден кейін құрғақ, ыстық ауа-райыңда топырақты шығыршықты таптауыштармен таптау қажет.

Қатты тығыздалған, ауыр, кебірленген топырақтарда себу алдында соңынан тығыздаумен бірге, әсіресе тамыржемістілер және түйнектілер үшін топырақты жыртуға болады. Көктгем құрғақ болғанда, тәлімі жерде егер қыртысты аударудың қажеті болмаса, жазықтілгішті қолдану қажет.

Себу алдындағы өндеуді әдетте дақылдардың себу терендігіне жасайды. Бұл жағдайда тұқымдар тығыз жерге жатады. Себу алдында терең қопсыту қажет болса, ылғал жоғалуын тоқтату үшін және берілген терендікке тұқымдарды дұрыс енгізу үшін кепкеннен кейін шығыршықты таптауымен тығыздау қажет. Суару жағдайында дақылдарды себуді көктемгі жыртудан немесе терең қопсытудан кейін өткізуге болады. Бұл жағдайда топырақ өңдегеннен соң тырмалармен немесе шлейфтермен тегістеу қажет. Төменде берілген жағдайға қарай мүмкінді топырақты көктемде және күзде өндеулер беріледі.