Конференция

болады. Мысалы, оқушының мінез-қүлқындағы әзге-рістерді анықтауға және жоспарлы түрде әр қилы фак-торлардың өсерімен мінез-қүлықты тәртіптеуге әсер етеді.

Белгілі бір педагогикалық қүбылысты өр жақты түрде тиянақты анықтап білу үшін ғылыми экспериментке сүйену педагогикалық зерттеудің сенімді өдісі. 42

Ғылыми эксперимент - қолайлы жағдаііларды зерттеу әдісі. Ғылыми эксперимент нақтылы дәлелдердің үйымдас-тырылып жүргізілуі керек.

Педагогикалық ғылыми экспериментте үш кезеңді белгілеуге болады: үііымдастырылуы, мазмүндылығы, талғамдылығы.

Қысқаша осылардың өрқаіісысына тоқталаііық:

а) Үйымдастырушы - болжау кезеңі. Ол мынадаіі опе-
рациялардан түрады:

зерттеудің мақсаты мен мәселелерін анықтау;

эксперимент жүмысы жүргізілетін затты таңдау жөне теория жүзінде жүргізілетін жұмысты дәлелдеу;

ғылыми эксперимент жұмысының ғылыми болжа-уын жасау;

Ғылыми эксперимент жүмыстарын жүргізу тәсілдері мен критериіілерін анықтау.

б) Мазмүнды түрде жүргізу кезеңі. Бүл эксперимент
жұмысының кезеңі темендегідеіі жұмыстармен баііла-
нысты:

эксперимент жүмысыньш, мазмұнды жағын тандап алу;

эксперимент орындау;

мөліметтер жинау.

в) Талдап түзету кезеңі. Бүл кезең мына жүмыстарды
қамтиды:

алынған эксперименттің керсеткіштерін талдау, анализдеу;

талдаудан еткен материалдарды эксперименттің маңсатымен болжауына сеіікес келетіндігін анықтау;

түзетуден өткізілген материалдарды жинаңтау;

эңсперимент ңорытындысының есеп-ңисабын өң-Деу, графиктер, кестелер, модельдер жасау;

~ талдаудан еткен эксперимент ңорытындыларын түжырымдау.

2. Педагогикалың зерттеуде ғылыми эксперименттің бірнеше түрлері қолданылады:

~ факторларды анықтау үшін жүргізілген ғылыми экс-перимент оқыту-тербиелеу процесінің анық жағдаііын көруге көмектеседі. Оның негізгі маңсаты - педагогиқ^, лық жүйенің алғашқы басталу жағдайын анықтау;

жаңа түрге әзгерту, жаңашылдандыру үшін жүрң, зілген ғылыми эксперимент жаңа байланыстарды ащу^^ олардың қасиетін, заңдылығын, принциптерін, оқуі тәрбие жүмыстарын жетілдіру процестерін анықтау^^ көмектеседі. Оның ең негізгі мақсаты - алға қойған мәсе-ленің шешу жолдарының дүрыстығын анықтау;

тексеру, бақылау үшін жүргізілген ғылыми теория-лық түжырымдардың дүрыстығын тексеруге көмекте-седі. Оның мақсаты - теориялық қорытындылардың ег-жей-тегжейін дөлдеп анықтау.

Кез келген ғылыми эксперимент белгілі ережелерінің сөйкестілігі негізінде жүргізіледі, ^

2.5. Модельдеу әдістемесі мен техникасы

Сабац жоспары:

Модельдеу әдісінің мөні.

Модельдеу өдісінің түрлері.

1. Модельдеу - зерттеу объектісі өзімен үқсастық қаты-настағы басқа бір объектімен алмастырылатын зерттеу әдісі. Бірінші объекті түпнүсқа болады да, екінші объекті оның моделі болады. Зерттеуші модельді зерттеп, алған нөтижелерін үқсастық жөне үйлестік заңы бойынша түпнұсқаға көшіреді. Модель жөне модельдеу өдісі түпнүсқаны зерттеу қиын, мүмкін емес болғанда немесе түпнұсқаны зерттеу үлкен қаражат шығынын талап еткен жағдайда қолданылады. Модель мен түпнұсқа арасында белгілі бір ұқсастық болу керек. Мүндай ұқсастық зерттеу-шінің модельді зерттеу кезінде алған ақпараттарьін түпнұсқаға кешіруге мүмкіндік береді, ал көшіру үшін үқсастықтың, талдау мен синтездің ер түрлі формаларЫ қолданылады. Модельдің физикалық табиғаты тұпнүсқа-ның физикалық табиғаты сияқты болу керек (түпнұсқа' ның толық кешірмесі болған модель болмайды). МодельдіН

сқадан айырмашылығы - оны зерттеу оңай, алайда,
^^^бойында модельге де, түпнұсқаға да төн негізгі си-
оиЫК өлшемдері болуы қажет. Модель ұқсастық ре-

°^е түпнұсқа, оны жетілдіру, қайта қүру жене оңы бас-қарУ туралы білімді зерттеу, сақтау жене кеңейту үшін қол-даныладьі-

2 Модельдеу ауызша, логикалық, физикалық, матема-тикалық, заттық, белгілік болады. Модельдің түрін таңдау таным зерттеу объектісінің күрделілігіне байланысты.

Болжау өдісі зерттеушінің қатысынсыз педагогика-лыҚ жүйе немесе білім беру жүйесінің қозғалысын көрсету үшін қолданылады. Зерттеу нетижесінде алын-ған нақты ғылыми деректерді сандық керсеткіштерге, кестелерге, графиктерге, сызбаларға, диаграммаларға, формулаларға, түсініктер мен заңдарға айналдыру үшін зерттеушінің ойлау абстракциясының жоғары деңгейі мен дөрежесі қажет.

Математикалық жене статистикалық өдіс педагогика-лық қүбылыстар мен олардың сапалық езгерістері ара-сындағы сандық төуелділікті анықтау үшін қолданыла-ды. Бұл едіс зерттеу жиынтығын өңдеу үшін, байланыс пен ықпал ету керсеткіштерін есепке алу үшін, өзара теу-елділікті айқындау үшін, өр түрлілік көрсеткіштерін белу деңгейін анықтау үшін, орташа арифметикалық қате мен оның мөлшерін айқындап, осы мелшерді белу дере-жесін (дисперсия), орташа квадраттық ауытқуларды, өр түрлілік коэффициенттерін есептеу үшін қолданылады.

Ғылыми-педагогикалық зерттеудің жоғарыда аталып өткен өдістері таным іс-өрекеті құралдарының ішіндегі бірегейлері ғана. Зерттеудің бұл өдістері - нақты зерт-теу міндеттерін шешуде қолданылатын ең негізгілері.

ТАРАУ

ҒЫЛЫМИ ЖҮМЫСТЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІЬ РЕСІМДЕУ

3.1. Педагогикадағы әлеуметтану әдістері Сабац жоспары:

1. Әлеуметтану әдістері сипаттамасы, олардың педа-
гогикалық ғылымда қолданылу ерекшелігі.

Сүрау өдістері.