Мекке аяттары ерекшеліктері

 

2.Құранның түсiрiлуi меккелiк (610-622 ж.) және мадиналық (622-632ж.) кезеңге бөлiнедi. Бұл екi кезең өздерiне тән өзгешелiктермен ерекшеленедi.

Меккелiк кезең ардақты пайғамбарымыз Мухаммадқа (солләл-лаһу ъаләйһи уә салләм) пайғамбарлық түсе бастағаннан,Ол (солләл-лаһу ъаләйһи уә салләм) Аллаһ Тағаланың бұйрығына сай Мадинаға һижрат еткен уақыт аралығына сай келедi. Меккелiк кезеңде түсiрiлген аяттар өзiне негiзiнен төмендегi мәселелердi қамтыған:

1.Таухид.Көне заманнан арабтар, соның iшiнде Мекке тұрғындары да, шексiз құдiрет Иесi ұлы Аллаһ Тағаланың барлығына сенетiн. Алайда, Аллаһ Тағалаға сыйынумен қатар басқа да жасанды тәңiрлерге құлшылық ететiн. Көп жағдайда жасанды тәңiрлерге пенде мен Аллаһ Тағаланың арасындағы делдалдық немесе Аллаһ Тағалаға тең дәреже берiлетiн. Осы себептен меккелiк дәуiрде түсiрiлген аяттарында Тәңiрдiң жалғыздығы мен жасанды, жалған тәңiрлердiң пайдасыздығы мен дәрменсiздiгi әңгiмеленетiн. Бұл айтылғанға Меккеде түсiрiлген «Кафирун» және «Ихлас» сүрелерi дәлел бола алады.

2. Аллаһ Тағаланың барлығы. Мекке тұрғындарының арасында Жаратушының барлығын жоққа шығаратындары да болатын.Аллаһ Тағала Өзiн таныту үшiн Құран арқылы оларды қоршаған әлемге, аспан мен жердегi жаратылыстарға назар салып, көңiл аударуға үндеген.

3. Қиямет күнiнен кейiнгi өмiр. Сонымен қатар меккелiк дәуiрде түсiрiлген аяттар жәннатты және жәннат ләззәтiн, тозақ пен ондағы азапты айқын баян етумен ерекшеленедi.

4. Тарихта орын алған өркениеттер. Исламға қарсы болғандарды Аллаһ Тағаланың жазасынан сақтандыру және Жаратушының ұлықтығын баян ету мақсатында меккелiк сүрелерде тарихта орын алған өркениеттер, олар Аллаһ Тағаланың талаптарына қарсы келуiнiң нәтижесi жайында айтылады.

5. Намаз. Исламның негiзiн құрайтын бес негiзi: иман, намаз, ораза, зекет және қажылық. Таухид пен намаздың арасында тығыз байланыс болу себебiнен осы айтылған бес негiздiң екеуi, яғни иман мен намаз оқу Құран аяттары арқылы Меккеде пайғамбарымыз Мухаммад (солләл-лаһу ъаләйһи уә салләм) Мадинаға һижрат етуден бiр жыл бұрын миъраж түнiнде парыз етiлген.

6. Кәпiрлердi пiкiрталасқа шақыру. Меккедегi пұтқа табынушыларға Құран Аллаһ Тағаланың сөзi екенiн дәлелдеу үшiн меккелiк аяттардың кейбiрiнде оларға Құранның бiр сүре немесе бiр аятына ұқсас нәрсенi келтiру ұсынылған.

Сонымен қатар құрамында сәжде аяттары, «муқаттаъа» әрiптерi], «كَلاَّ»(жоқ, ешқашан) харфы бар сүрелер меккелiк кезеңде түсiрiлген

 

3.Діни кітаптар: Э. Роттердамский мен М.Лютер еңбектер

 

Э. Роттердамский мен М.Лютер еңбектері орта ғасыр Еурапа мәдениетіне үлкен әсер тигізіп,антикатоликтік реформация қозғалысының басында болды.Негізінен Роттердамский Лютер идеяларын жалғастырушы,бірақ екеуінің арасында адам бостандығымен құдай еркі сияқты мәселлелерге байланысты қызу полемика жүреді.

 

В 1528 году Эразм, для своего времени лучший знаток античной литературы и языка, издает трактат под названием “Цицеронианец”,нацеленный против тех, кто в своем преклонении перед античностью, и в частности перед нормами классической, цицероновской латыни, терял всякое чувство меры.Его жесткое неприятие церемониальности современного ему католичества, иудейского законничества подтолкнуло на написание едкой и язвительной “Похвалы глупости” (1509). Это сатирически заостренное обличение нравов монашества, клира и общей развращенности времени оказалось прологом к великой богословской трагедии

Лютер последовательно развивал пришедшую ему однажды в голову идею о спасении одной верой. Ее логическим продолжением стал отказ от наличия в человеке свободной воли. Действительно, если мы не можем спастись делами, которые делаются по нашей воле, значит, воли нет. Воля человека – вьючное животное, и от нее не зависит, кто им управляет – Бог или Сатана. Все действия человека предопределены заранее, одним уготовано спасение, другим – бездна ада. И никакие действия человека, добрые дела, не способны нарушить данную установку, ибо корень дел – в греховной человеческой природе, раз и навсегда испорченной грехом, и поэтому не способной творить добро. Спастись мы можем только верой в Иисуса Христа.

4.Библияның ежелгі аудармалары. Аударма туралы таластар.

 

4.СептугинтаАлександрияда б.д.д ІІ-ІІІ ғасырларда жасалған Көне өсиеттің аудармалар жинағы көнегрек тіліне жасалған.Көне өсиеттің грек тіліне аударылған ең алғашқы кітап болып есептеледі сонымен қатар шіркеу какондылып кейінгі басқада әлем халықтарының тіліне соның ішінде славян т.б аудармалар үшін түпнүсқа ретінде пайдаланылды.

Синодтық аударма(орысша: Синода́льный перево́д) — Орыс тіліндегі Библияның 19 ғасырда жасалған, Орыс Православ шіркеуінің Киелі Басқарушы синоды тарапынан мақұлданған аудармасының жалпы көпшіліктің арасында қалыптасқан атауы; Орыс Православ шіркеуі танитын жалғыз аударма.

Көне келісім кітаптарының аудармасы көне еврей тіліндегі масорет мәтінінен жасалған, аударма кезінде көне шіркеу славян тіліндегі аударма да есепке алынған. Жаңа келісімнің мәтіні болса — грек тілінен аударылған.

Бұл аударма тек православ Шіркеуінде ғана емес, орыс тілінде уағыздайтын басқа да мәсіхшілік ағымдарда: баптистер[1], евангелистер, елушілдер, адвентистер және орыс рим католиктері тарапынан да қолданылады.

Аударманың тарихы

Библияның орыс аудармасының тарихы Ресей императоры ІІ-ші Александрдің пәрменімен ашылған Ресей киелі кітап қоғамының ашылуымен басталады. Сол қоғамның ішінде аударма жұмыстары шамамен 1816 жылы басталып кетті.

Оның алғашқы аудармашысы архимандрит Филарет болатын. Уақыт өте Ресей империясындағы ішкі саяси жағдайдың өзгеруімен бірге аударма жұмысы да тоқтатылды.

1818 жылы Қоғам төрт інжілдің, ал 1822 жылы бүкіл Жаңа келісімнің және Забур кітабының орыс аудармасын жарыққа шығарды. 1824 жылы Таураттың орыс аудармасы дайын болды. Бірақ 1826 жылы Ресей киелі кітап қоғамы жабылып, аударма жұмысы отыз жылға тоқтап қалды.

1845 жылы митрополит Филарет Синодқа (Орыс православ шіркеуінің басқарушы органы) «Грек жетпіс аудармашысының және славян аудармасының догматикалық дәрежесі және сақтау қолданылуы туралы» атты хат жібереді.

Аударма жұмысы І-ші Николайдың қайтыс болғанынан кейін жалғасын табады.

1858 жылғы наурыздың 20-сында Синод мынадай қаулы қабылдады: «Киелі Жазбаның, алдымен Жаңа келісімнің, содан соң біртіндеп Киелі Жазбаның басқа да бөліктерінің орыс тіліне аудармасы керек және пайдалы, бірақ ол шіркеулерде қолданылуға арналмаған; шіркеулерде славян мәтіні қолданыла беруге тиіс, ал аударма Киелі Жазбаны түсінуге арналған тек құрал ретінде ғана қолданылуға тиіс. Аударманы жүзеге асыруға бар мұқияттылықпен кірісіп, еврей және грек тілдеріндегі білімдері сыналған, Киелі Синод таңдап, бекіткен адамдарды араластыру керек».

1858 жылғы мамырдың 5-інде император ІІ-ші Александрдың рұқсатымен Орыс Православ шіркеуінің Киелі Синоды төрт рухани академияға: Петерборг, Мәскеу, Киев және Қазан рухани академияларына жаңа орыс аудармасын дайындауды тапсырды. Бұл аударманың негізі ретінде Ресей киелі кітап қоғамы бұрынырақ қабылдамай тастаған аударма қабылданды, оның кейбір бөліктері тіпті өзгеріссіз қалдырылды.

Аударманың түбегейлі нұсқасын Киелі Синод пен Мәскеу митрополитінің өзі Филарет (Дроздов) (1867 жылы қайтыс болғанға дейін) бекітіп отырды.

1860 жылы Төрт інжілдің, ал 1862 жылы Жаңа келісімнің басқа да кітаптарының аудармалары жарыққа шығарылды.

1860 жылы Көне келісімді аудару комитеті сайланды, ол үш профессордан тұрды: Моисея Александрович Голубевтен (қайтыс болғанынан кейін оның орнын Павел Иванович Савваитов басты), Даниил Авраамович Хвольсоннан және Евграф Иванович Ловягиннен. «Мұсаның Таураты» 1868 жылы жарыққа шықты.

Содан соң 1875 жылға дейін Библияның қалған кітаптары жеке басылым болып шығып отырды. Жарыққа шыққан бөлімдердің барлығы 1876 жылы орыс тіліндегі толық Библия болып жинақталып басылды. Содан бері осы «Синодтық аударма» деп аталып кеткен аударма барлық орыс тілді христиан-мәсіхшілер оқитын Библияға айналды.

 

Билет

 

·Мадина аяттары ерекшеліктері

1. Құранның түсiрiлуi меккелiк (610-622 ж.) және мадиналық (622-632 ж.) кезеңге бөлiнедi. Бұл екi кезең өздерiне тән өзгешелiктермен ерекшеленедi.

1. Мадиналық кезеңде Исламның үш негiзiне: ораза, зекет және қажылыққа қатысты аяттар түсiрiлiп, iшкiлiк iшкенге, доңыз етiн жегенге, құмар ойнағанға, зинақорлыққа, орынсыз кiсi өмiрiн қиюға және ұрлыққа тыйым салынды.

2. Мадиналық кезеңнiң алғашқы дәуiрiнде мұсылмандарға меккелiк мушриктерге қарсы қару көтеруге тыйым салынған болатын. Бұдан мақсат: мұсылмандардың бойында сабырлылықты тәрбиелеу және адамдардың арасында артық шығынға жол бермеу. Қолға қару алып, мушриктерге қарсы шығуға мұсылмандардың саны көбейгеннен кейiн рұқсат етiлдi.

3. Мадинада мұсылмандар алғашқы рет яһуди және христиандармен қарым-қатынасқа түстi. Еврейлер Пайғамбарымызға (солләл-лаһу ъаләйһи уә салләм) Таурат, Забур және Iнжiлге қатысты сұрақтар берумен шектелмей, Исламның, Пайғамбарымыз (солләл-лаһу ъаләйһи уә салләм) бен мұсылмандарды беделiн түсiруге тырысатын. Осы себептен мадиналық кезеңде түсiрiлген аяттар өзiне басқа дiн иелерiмен қарым-қатынас жасау мәселелерiн қамтумен ерекшеленедi. Яһуди мен христиандармен некелесудi рұқсат ететiн аяттар да Мадинада түсiрiлген.

4. Мұсылмандардың арасында Исламды шын ықыласпен қабылдағандармен бiрге дiндi көзбояушылықпен дүние иелену үшiн қабылдаған мұнафықтар да болды. Олардың iшiнде мұсылмандарға ашық түрде қарсы шыға алмай, дiндi астыртын жоюға тырысатындары болды. Осы себептен мадиналық кезеңде мұнафықтардың зымияндық айла-әрекеттерiн ашып беретiн және мұнафықтармен қарым-қатынас жасау жолдарын баян ететiн аяттар түсiрiлген.

2.Қырағат имамдарықырағат – оқу деген сөз. Бұл жерде «Құран оқу» мағынасын білдіреді. Намазда оқылатын аяттың ең қысқасы Әбу Ханифа бойынша үш аят немесе осы үш аяттың көлеміндей бір яки екі аят. Қырағаттың парыз болуы. Аят: «Құраннан жеңіл келгенін оқыңдар» (Мүзәмміл, 20). Хадис: «Қырағатсыз намаз жоқ» (Муслим, Салат, 42). Екі мейлі төрт рәкат намаз болсын, оның тек екі рәкатында қырағат – парыз. Бірақ сол қырағатты алғашқы екі рәкатында оқу – уәжіп. Нәпіл мен үтір намаздарына келсек, олардың барлық рәкаттарында қырағат – парыз. «Фатиха» сүресін оқу уәжіп. Сондықтан «Фатиха» оқылмаса, намаз «тахрим мәкрүһ» (Харамға жақын мәкрүһ) ретінде дұрыс. Намазда «Фатиханы» оқуды ұмытқан жағдайда қателік (сәһу) сәждесін жасау керек. Намаздың негізгі тіректерін құраған қиям, рүкүғ сәжде секілді парыздарға қарағанда, қырағат – намаздың артық парызы. Сондықтан қиям, рүкүғ сәжде және соңғы отырыс мейлі жамағатпен, мейлі жалғыз оқығанда тәрк етілмейді де, қырағат имамға ұйыған адамға міндеттелмейді. Хазіреті Пайғамбарымыз (с.а.у.): «Имам – оған ұю үшін тағайындалып қойылған. Имам тәкбір айтқанда, сендер де айтыңдар, Құран оқыған уақытта, үнсіз болыңдар», (Бухари, Таксир, 19; Әбу Дәәуд, Салат, 68, 175) – дейді.

Имам Әбу Юсуп пен Имам Мұхаммедтің көзқарасы бойынша, қырағаттың тек арабша мәтіні болу керек. Құранды басқа бір тілге аударып оқу – дұрыс емес. Әбу Ханифа Құранды басқа бір тілге аударып оқуға болады деп иштиһад етсе де, кейіннен бұл көзқарасынан қайтқан. Қырағатты намазда іштен оқыса, қырағат саналмайды. Сол себепті, оны адамның өзі еститіндей немесе тілі әріптерді ақырын шығарып қимылдау керек. Бірақ жанындағылар еститіндей оқып, олардың көңілін бұзбау қажет

Құран оқу тәсілдерінің бірнеше түрі бар, олардың ең таралғандары мыналар:

· Ибн Амир Әбу Имран Абдуллаһ әл-Йасриби (һижри 118 жылы қайтыс болған). Құранға Шам өлкесінде үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері Һишам мен Ибн Закуандыкі.

· Абдуллаһ Ибн Касир әл-Мәкки (һижри 120 жылы қайтыс болған). Құранға Мекке қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері әл-Баззи мен Кунбулдыкі.

· Әбу Бәкр Асым ибн Әбу ән-Нуджуд әл-Куфи (һижри 127 жылы қайтыс болған). Құранға Куфа қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері Әбу Бәкр мен Хафстыкі.

· Нафиғ ибн Абдуррахман ибн Әбу Нуғайм әл-Ләйси (һижри 169 жылы қайтыс болған). Құранға Медине қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері Қалун мен Уарштыкі.

· Әбу Амр ибн әл-Алә әл-Мәзини әл-Басри (һижри 154 жылы қайтыс болған). Құранға Басра қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері әд-Дури мен әс-Сусидікі.

· Хамза ибн Хабиб ибн аммара әл-Куфи (һижри 156 жылы қайтыс болған). Құранға Куфа қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері Халәф пен Халладтыкі.

· Әл-Кисаи Әбул-Хасан Әли ибн Хамза ибн Абдуллаһ әл-Куфи (һижри 189 жылы қайтыс болған). Құранға Куфа қаласында үйреткен. Оның оқу тәсілінің ең таралған үлгілері әл-Ләйс пен әд-Дуридікі.

Шын мәнінде аталған Құран ғалымдары өз кезеңінің ең танымал әрі білгір Құран зерттеушілері болмаған, бірақ бастапқыда Құран оқу тәсілдері көбейіп кеткесін сол кездің атақты мұсылман ғалымдары халифаттың басты қалаларындағы оқу тәсілдерінің бірін таңдап, соны эталон ретінде қабылдаған.

Бұл қырааттаррдың пайда болу себебі Ибн Әбу Һишамның айтуынша бастапқыда Осман ибн Аффанның кезінде жинақталған Құран нұсқалары мұсылмандар мемлекетінің аймақтарына жіберілген ол жақтағы адамдар Құран оқуды сахабалардан үйренген және соның себебінен айырмашылығы аз бірнеше Құран оқу тәсілі пайда болды. Бірақ бұл оқылулар Құран мағынасын өзгертпей, Осман жинаған және барлық сахабалар растаған Құран нұсқасына негізделген.

Қазіргі кезде Құран оқу тәсілдерінің ішінен Хафстың Асымнан жеткізген қырааты ең танымалы саналады және Құран мусхафтарының көбісі осы оқылуға сай жазылған.Мысырдан басқа Африка елдерінде Уарштың Нафиғтан жеткізген қырааты танымал. Ал Әбу Амрдың қырааты тек Суданның кей аудандарында қолданылады. Айта кетерлігі Құранның барлық қырааттары қабылдана бермейді және олардың жету санатын білмейінше Құранды оларға сәйкес оқуға болмайды. Сонымен қатар кей қырааттар тек бір жолмен ғана жеткесін қабылданбай, «шазз» (ақауы бар) саналады

 

 

3.Кумран қазбалары мен христиандықтың шығу тарихы туралы

Христиан діні (гр. Χριστός, Khristos, cөзбе-сөз аудармасы мәсіхтелгендер) Ибраһимдік дін (грекше Χριστός (Khristós) ағылшын тілінде 'anointed' - орыс тілі 'помазанный' - қазақша 'басты уқалау, сулау немесе басқа мәсіһ шалу') — Христостың өмірі мен Жаңа Өсиет іліміне негізделген монотеистік дін [1] . Әлем бойынша ең көп таралған дін. Шамамен 2.2. млрд христиан.Христиандардың басым бөлігі Исаның Құдайдың ұлы және Көне өсиетте айтылған адамзатты құтқарушы екеніне сенеді. Сондықтан христиандар Исаны Христ немесе Мессия көреді.

. з-дың бас кезінде Рим империясының басқа бөліктеріндегідей Палестинада да әлеуметтік, қоғамдық қайшылықтар шиеленісіп тұрды. Сонымен қатар 1 ғасыр империяның жаңа саяси формасы қалыптасуының кезеңі болды. Антикалық тәртіптің дағдарысы, жаңа саяси шындықтың қалыптаса бастауы адамдардың өмірінде қиындық туғызып, қиыншылық пен зұлымдықтан құтылудың жолын іздеуге итермеледі. Сиқырға, Митраға, Исида, Осириске, т.б. сенім күшейді. Осы кезде дүниеге келген Христиан діні жан біткеннің барлығының Құдай алдындағы тең екендігін айтып, адамдардың көкейінде әділетсіздік пен қанаушылықтан құтылудың үмітін оятты. Құдай алдында барлық адамдар тең деген идея жергілікті билеушілер тарапынан үлкен қарсылыққа тап болып, Христиан дінін қабылдаушылар жаппай қудаланды. Олар жергілікті билік өкілдерінен қашып жүруге мәжбүр болды. Жер асты шіркеулері салынды. Дегенмен, көп ұзамай Христиан дінін уағыздаушылар көбейіп, оның қатарына тұрғындардың көп бөлігі, соның ішінде билік иелері де тартыла бастады. Христиан діні догматикасы 4 — 6 ғасырларда қалыптасты. Оның қалыптасуында каппадокиялық діни ғұламалар Григорий Назианзин (330 — 390), Григорий Нисский (335 — 394), Василий Кессарийский (330 — 397) маңызды рөл атқарды. Христиан догматтары үлкен тартыс-таластар арқылы жүйеленді. Бірақ діни таластар догматтардың канондығын анықтағасын да тоқталмады. Ақырында бұл таластар христиан шіркеуінің әр түрлі ағымдарға бөлінуіне алып келді. 5 ғасырдың ортасында ортодоксалдық Христиан дінімен келіспейтін Армян, Копт, Малабар, Эфиоп, Иаковит, Абиссин шіркеулері жіктелді. Орта ғасырлардан бастап Рим шіркеуі христиандарды өзіне бағындыруға тырысты. Бұған шығыстағы Византия қарсы болды. Нәтижесінде 9 — 11 ғасырларда Христиан діні “Батыс шіркеуі” (католиктер) және “Шығыс шіркеуі” (православтар) болып екіге бөлінді. 16 ғасырда католик шіркеуінен протестант шіркеуі бөлініп шықты. Сөйтіп, даму барысында Христиан діні негізгі үш тармаққа (православие, католик, протестантизм) бөлінді және олардың әрқайсысының өз ішінде әр түрлі ағымдар мен бағыттар пайда болды. Бұдан басқа несториандық, монофизиттік сияқты шағын тармақтар да кездеседі. Бұл ағымдар догматтардың әр түрлі түсіндіріліп, киелі кітапқа, діни ғұрыптарға әр алуан көзқарастары негізінде қалыптасқан.[8] Христиандық - атауын өзінің шәкірттерімен бірге діннің негізін қалаган Иисус Христос есімінен алады. Христиандық дін ілімі Қасиетті Жазу - Көне және Жаңа Өсиеттерге негізделген. Христиандық б.д.д. I ғ. Рим империясының қүрамында шиеленіскен экономикалық, саяси, қоғамдық-психологиялық, әлеуметгік және этникалық теңсіздік жағдайында, езгіде болған Палестинада пайда болды. Мүнымен радикалды-антиримдік көңіл-күйлер және империялық қүдіреттілікке қарсы наразылықтар байланысты. ӀӀ-ӀӀӀ ғғ. христиандық қауымдастықтарда сенаторлық және әскери салт аттылар атағы пайда бола бастады. Қауымдастықта ақсүйек және білімді адамдардың болуы радикализмді жойып, римдік билікпен бітісуге әкелді. Бүл үрдістің дамуына орай рим билеушілері христиандарды қуғын-сүргінге үшыратудан енді бүл дінге қолдау көрсетуге көшті, тіпті IV ғ. христиандықты Рим империясының мемлекеттік дініне айналдыруға дейін барды. Идеялық, ғибадат, институңионалды түрғьща христиандық жоқ жерден пайда болған жоқ. Римполитеизмі, египеттік Осирис және Исида ғибадаты, иран митраизмі, грекгік Кибена және Аттис ғибадаты және т.б., христиандар ой елегінен өткізбеуі мүмкін емес діни-мәдени орта қалыптастырды. Алайда, христиаңдықгың қалыптасуында иудаизм, өзінің монотеизм, мессиандық, эсхатология және т.б. идеяларымен ерекше рөл атқарды. Ол иудеохристиандық секта ретінде пайда болды. Мүның бәрі христиандық осыған дейін бар діни-мәдени мәліметгерді тек пайдаланып қойды деген сөз емес, ол керісінше, жаңа діни кешен қалыптастырды.

 

Кумранские рукописи, или свитки Мёртвого моря — название манускриптов, обнаруженных, начиная с 1947 года, в пещерах Кумрана, в пещерах вади Мурабба‘ат (к югу от Кумрана), в Хирбет-Мирде (к юго-западу от Кумрана), а также в ряде других пещер Иудейской пустыни и в Масаде.Кумранские свитки написаны в основном на древнееврейском, частично — на арамейском; встречаются фрагментыгреческих переводов библейских текстов. Иврит небиблейских текстов являлся литературным языком эпохи Второго Храма; некоторые фрагменты написаны на послебиблейском иврите. В основном применяется квадратный еврейский шрифт, прямой предшественник современного печатного шрифта. Основной писчий материал — пергамент из козьей или овечьей кожи, изредка папирус, часть рукописей выполнена выдавливанием на листах меди; для последних, позже свёрнутых в свитки для упаковки в кувшины, пришлось сконструировать специальное устройство для разрезания на фрагменты, так как из-за неизбежной коррозии разворачивание свитка грозило его полным разрушением. Чернила угольные (за единственным исключением апокрифа Книги Бытие). Палеографические данные, внешние свидетельства, а также радиоуглеродный анализ позволяют датировать основной массив этих манускриптов периодом от 250 года до н. э. до 68 года н. э. (период позднегоВторого Храма) и рассматривать их как остатки библиотеки Кумранской общины.

По содержанию кумранские рукописи можно разделить на три группы: библейские тексты (около 29 % от общего количества рукописей), апокрифы и псевдоэпиграфы, а также литература кумранской общины

 

 

4.Алғашқы христиандық қауымдастықтар.Алғашқы христиандық қауымдастықтардың жалпы атауы гностицизм 5 ғасырда христиандық ересьпен күресушілердің әсерімен бұл қозғалыстың әдебиеті толық жойылған,негізгі ілімі дуалистік көзқарасқа негізделіп,материалдық яғни адам тәні денесі зұлымдық оның себебі күн Адамзатты құтқаратын жалғыз Христос соған қатысты адамдар үш топқа бөлінеде 1.пневматики рухани адамдар 2 психиктер гноситицизм қабылдамаған тек иман келтірумен шектеліп,шынайы ақиқатқа жетпеген 3.соматиктер немесе тек материалдық денемен ғана шектелен физикалық өліммен аяқталатын құтқарылулары мүмкін емес адамдар тобы.

Николайтар ағымыда алғашқы х-дық ағымдардың бірі негізінен жаңа өсиеттің Апостол Иоаннның ашылуыларында қоғамды азғырушы топ ретінде сипатталған.

 

Докетизм, докеты (от др.-греч. δοκέω [dokeō] — «кажусь») — одно из старейших еретических христианских учений и его приверженцы, отрицавшие реальность страданий Христа и Его воплощение как противоречащие представлениям о бесстрастности и неограниченности Бога и утверждавшие иллюзорность его существования. Отзвуки докетизма сохранились в монофизитском понимании природы Христа.

Суть учения — нематериальность телесной оболочки и земной жизни Христа. Следствием этого было утверждение, что из-за своей нематериальности Христос не мог страдать и умереть на кресте, и, следовательно, не мог и воскреснуть.

«Павликиане» — одно из наиболее значительных по размаху и последствиям средневековых еретических движений. Зародились в VII веке в Армении, в VIII—IX веках получили широкое распространение в Малой Азии и в европейских владениях Византийской империи. Своей целью считали сохранение исконной чистоты христианства, освобождение его от всех «элементов» язычества и идолопоклонства. Согласно учению павликиан, истинный, совершенный Бог имеет прямое отношение только к духовному миру, тогда как творцом видимого мира является демиург. Павликиане обвиняли кафолическую церковь в том, что она не различает эти две сущности, и, фактически, поклоняется демиургу. В своих диспутах с православными павликиане подчеркивали, что, в отличие от православных, поклоняющихся творцу этого мира, сами они верят в того, о ком Иисус говорил: «А вы ни гласа Его никогда не слышали, ни лица Его не видели»

Билет

 

·Құранның тарихи түпнұсқалары

 

Қасиетті Құран Мұхаммед пайғамбарға 23 жыл бойы үзік-үзік болып түсірілген — бұл оның бірден түсірілген басқа қасиетті кітаптардан айырмашылығы боп табылады. Пайғамбарға аят түскен сайын, ол қасындағы хатшы сахабаларға оларды оқитын болған. Олардың саны қырыққа дейін жетіп, тіпті пайғамбарлықтың ең ауыр кезеңінде де олар Пайғамбардың қасында жүріп, Құранды жазуды тоқтатпаған.

Меккедегі Құранды ең бірінші болып жаза бастаған адам Абдуллаһ ибн Сағд ибн Сарх болған. Ал Мединеде ең бірінші жаза бастаған адам Убәй ибн Кағб болған. Құранды хатқа түсірушілердің ішінде Әбу Бәкр, Омар ибн әл-Хаттаб, Осман ибн Аффан, Әли ибн Әбу Талиб, әз-Зубайр ибн әл-Аууам, Халид ибн Сағид ибн әл-Ас және т.б. болған[28].

Құран түсіп жатқан заманда оны құрма ағашының жапырақтарына, тастарға, теріге және т.б. материалдарға жазатын болған. Бұл жазбалар аяттардың түсуіне байланысты жасалатын болған. Сүрелер мен аяттар аралас түсетін болғасын, Мұхаммед пайғамбар сахабаларына қай аятты қай сүреге жазу керек екендігі туралы айтатын болған. Ибн Аббас Осман ибн Аффаннан жеткізген хадисте айтылған:

Бірнеше сүре бірден түсіп, Аллаһтың елшісіне уахи келгенде, ол өзіне хатшыларының бірін шақырып айтатын еді: «Бұны мынандай да мынандай зат туралы айтылатын сүреге орналастырыңдар»

Жазуға түсірумен қатар Құранды сақтауда оны жаттап алған адамдар үлкен роль атқарды. Құранды жатқа білетін, оны оқитын адамдарға уәде етілген сауап турасында көптеген аяттар мен хадистер келеді. Аллаһ айтады (әл-Анкәбут сүресі, 49 аят):

Бірақ ол — білім берілгендердің жүректеріндегі анық аяттар жіне тек қана қылмыскерлер ғана Біздің аяттарды жоққа шығарады.

Сонымен Мұхаммед пайғамбар жыл сайын Құранды Жәбірейіл періштеге оқып, тексеретін болған. Әбу Һурайрадан жеткен хадисте Жәбірейілдің осы үшін жыл сайын бір рет, ал Пайғамбар қайтыс болатын жылы екі рет келіп тексергені айтылған. Фатимадан келген хадисте Мұхаммед пайғамбардың сол жылы Құранды екі рет тексерілгенін айтып, өмірінің соңы жеткенін сезгені туралы айтылған.

Мұхаммед пайғамбардың тірі кезінде Құранның жазбалары бір қалыпқа бекітілмегенмен, сахабалар сүрелерді өздері хатқа түсіріп, арнайы тізімдер жасайтын болған. Бұндай тізімдер Абдуллаһ ибн Масғұдта, Убәй ибн Кағбта, Зәйд ибн Сабитта және т.б. сахабаларда болған. Абдуллаһ ибн Амр ибн әл-Астан келген хадисте айтылған:

Құранды төрт адамнан алыңдар: Абдуллаһ ибн Масғұдтан, Салимнан, Муаз ибн Жәбәлдан және Убәй ибн Кағбтан

Бұл аталған есімдермен қатар Құранды жатқа білген және оның сақтаушысы (хафиз) болған адамдардың қатарына Әбу Бәкрді, Омар ибн әл-Хаттабты, Осман ибн Аффанды, Әбу Мұса әл-Ашғариды, Сағд ибн Әбу Уаққасты, Хузайфа ибн әл-Йаманды, Әбу Һурайраны, Амр ибн әл-Асты және т.б. сахабаларды атайды. Әйелдердің арасынан Құранды Айша, Хафса бинт Омар, Умм Сәләмә және т.б. жатқа білген. Мұхаммед пайғамбардың кезіндегі көптігінің мысалы ретінде Маун құдығының қасындағы шайқасты атауға болады. Бұл шайқаста мушриктердің қолынан 70-тен аса Құранды тоығымен жатқа білетін сахаба қайтыс болған.

Әбу Бәкр нұсқасы

 

Түйенің сүйегіне жазылғанәл-Фатиха сүресі

Әбу Бәкр әс-Сиддиқтың халифалығы кезінде мұсылмандар өзін пайғамбармын деп жариялаған Мусайлиманың жақтастарымен Халид ибн Уәлидтіңбасшылығымен «өлім бағының» қасында шайқасады. Әл-Йамаманың тұрғындарымен болған бұл шайқаста 700-ден астам сахаба мерт болады. Көптегенхафиздердің өлімін көріп, Құранның жоғалуынан қорыққан Омар ибн әл-Хаттаб халифа Әбу Бәкрге Құранды толығымен жазып жинауға ұсыныс айтады. Онымен келіскен Әбу Бәкр Мұхаммед пайғамбардан Құранды жазып жүрген Зәйд ибн Сабитке осы ұсынысты айтады. Зәйд ибн Сабиттің айтуы бойынша «оның ұсынысы бойынша Құран жинағаннан гөрі тауды орнынан қозғалту оңайырақ еді». Бұл істе жақсылық бар екеніне келіскен ол құрма ағашының жапырақтарына, тегіс тастарға және адамдардың жүрегіне сақталған Құранды жинай бастайды. Бұл парақтар бірінші Әбу Бәкрде, сосын Омарда, оның өлімінен кейін Хафса бинт Омарда сқатаулы болды. Ибн Әбу Дәуд «әл-Масахиф» кітабында Әли ибн Әбу Талибтың мынадай сөзін келтірген:

Құранның нұсқаларын таратқан үшін ең үлкен сауапты Әбу Бәкр алады. Аллаһ Әбу Бәкрге рахым етсін! Ол Аллаһтың кітабын жинаған алғашқы адам болды.

Құранның Мұхаммед пайғамбардың кезінде-ақ жинала бастағаны туралы Құранның өзінде айтылған: «...Тазартылған парақтарды оқитын Аллаһтың елшісі» (әл-Бәйинә сүресі, 2 аят). Қазы әл-Бақиллани айтады:

Омар Пайғамбардың Құранды бір кітапқа жинамауы бұл істің тыйым салынғандығын білдірмейтінін түсінді. Бұл ойдың дұрыстығын түсінген Әбу Бәкр да осыған келіседі. Қасиетті мәтіндер де, ақыл-парасат та бұған еш қайшы келген жоқ. Оған қоса бір кітаптың болмауы уахидың бір бөлігінің жоғалуына алып келуі мүмкін еді. Содан соң олардың ойымен Зәйд және басқа сахабалар келісті.

Құранның ең ежелгі нұсқсы саналатын Осман нұсқасы

Мұхаммед пайғамбардың өлімінен кейін сахабалар өздері білген әдіске сәйкес жеті түрлі оқитын болған. Бірақ Ислам діні әлемге таралып, мұсылмандардың қоластына көптеген жаңа жерлер енгесін, сол сахабалар дінді қабылдағандарға Құранды өз әдісімен үйретіп, ол оқушы Құранның басқа әдіспен оқылуын естігенде жанжалдар пайда бола бастады. Мысалға Ирактыңмұсылмандары Құранды Абдуллаһ ибн Масғұдтың әдісімен, ал Шамның тұрғындары Убәй ибн Кағбтың әдісімен оқыитын болған.

Һижра жыл санағы бойынша 14 немесе 15 жылы халифа Османның әскерлері Арменияны бағындыруға аттанады. Халифаның әмірімен Ирақ пен Шамны әскерлері бір-бірімен қосылады. Ирақ әскерлерінің құрамындағы әл-Мадаинның әскерінің қолбасшысы болғанХузайфа ибн әл-Йаман осы жерде жиналған қолдың арасында Құранды оқу әдісінің кесірінен болған жанжалдың куәгері болады.

Соғыстан қайтқан соң, Хузайфа өз үйіне кірместен халифа Осман ибн Аффанға барып, болған жайтты айтады:

Мен Арменияның шекарасында шайқастым. Шам өлкесінің тұрғындары Құранды Убәй ибн Кағб оқыған сияқты оқиды да, Ирақтың тұрғындары естімеген заттарды айтады. Ал Ирақтың тұрғындары Құранды Абдуллаһ ибн Масғуд оқыған сияқты оқиды да, Шамның тұрғындары естімеген заттарды айтады. Сосын олар бір-бірін күпірлікте айыптайды[34].

Жанжалдардан қорыққан халифа Осман Зәйд ибн Сабитке, Абдуллаһ ибн әз-Зубайрға, Сағид ибн әл-Асқа, Абдуллаһ ибн әл-Харис ибн Һишамға Хафса бинт Омарда сақталғанӘбу Бәкр кезінде жиналған Құран нұсқасын көшіріп, таратуға әмір етеді. Ол парақтарды көшіріп болғаннан кейін, Осман түпнұсқаны Хафсаға қайтарып, жиналған Құранды түрлі аудандарға жіберіп, оған сәйкес емес Құран нұсқаларын өртеп жіберуге бұйырады[35].

Османның бұл шешімі тек атақты да сыйлы сахабалармен болған келісімнен кейін іске асты. Әли ибн Әбу Талиб айтқан:

Осман туралы тек жақсылық айтыңдар. Аллаһпен ант етемін, ол Құран парақтарымен істеген ісін тек бізбен ақылдасқаннан кейін ғана іске асырды. Ол бізге айтты: «Бұл оқылу туралы не айтасыңдар? Маған сендердің кейбіреулерің өзінің оқуы басқа оқылулардан артық деп айтатыны туралы қауесет жетті. Бұл сөздер күпірлік болуға жақын». Біз айттық: «Сен не ұсынасың?». Ол айтты: «Мен адамдарға өзгешелік пен қарама-қайшылықтар болмауы үшін (Құранның) бір нұсқасын қабылдауын ұсынам». Біз айттық: «Сенің ұсынысың қандай жақсы!»[36]

Ақыр соңында Зәйд ибн Сабиттың және басқа да сахабалардың атқарған үлкен еңбегінен кейін Құран бір қалыпқа келіп, оның жалғыз оқу әдісі болып құрайыштардың диалекті танылады. Осман жинаған Құран нұсқаларының саны жөнінде әртүрлі пікірлер бар: олардың саны төрт, бес немесе жетеу болған деген пікірлер бар. Ибн Әбу Дәуд Әбу Хатим әс-Сиджистанидің мынадай сөзін жеткізген: «Құранның Мекке, Шам, Йемен, Бахрейн, Басра және Куфа үшін жазылған және Медине қаласында қалған жеті нұсқасы жазылды».

Ал осы нұсқалардын басқа Құранның нұсқалары өртелуге немесе өшіруліге бұйырылды. Әли ибн Әбу Талиб айтқан: «Османның Құранның нұсқаларын жағу шешімі туралы жақсылықтан басқа ештеңе айтпаңдар!»[37].

Әбу Бәкр нұсқасының арғы тарихы[өңдеу]

Құранның бір нұсқасы бекітіліп, халифа Осман басқа барлық Құран нұсқаларын жоюға бұйырғанымен, Хафса бинт Омарда Әбу Бәкр кезінде жиналған Құран нұсқасы сақтаулы қалып қойды. Медине қаласының әмірі болып Маруан ибн әл-Хакам тағайындалғанда ол Хафсадан сол парақтарды өзіне беруін сұрайды, бірақ Хафса оған келісімін бермейді. Тек Хафсаның қайтыс болуынан кейін ғана Абдуллаһ ибн Омар сол нұсқаны Маруанға беріп, ол өз кезегінде оның жазуын сумен шайып, жойды (немесе басқа риуаятта: жағып жіберді)[38].

Маруан ибн әл-Хакам бұл ісінің себебін былай түсіндірген:

Менің бұл ісімнің себебі, уақыт келе осы нұсқаның себебінен күмәнға түсетін адамдар шыға ма екен деп қорқамын[3

 

 

·Халифа түсінігі

 

2.Халифа (араб.: خليفة‎ —орынбасар) —

· ) Алла елшісінің (сау) орнын басушы, мұсылман қауымының басшысы. Құран Кәрімде адамды Алланың жер бетіндегі әміршісі, Құдайды танып, оған жақындаудың мүмкіндігіне ие жаратылыс деп біледі. Мұсылман қауымына Әбу Бәкір басшылыққа сайланғаннан кейін Халифа терминдік мәнге ие болды. Мұхаммед (ғ.с.) пайғамбардың ең жақын, алғашқы төрт халифасын (Әбу Бәкір, Омар, Осман, Әли) сүнниттер “әулие халифалар” деп таныды. Олардың өмірі мен ісі мұсылманға үлгі-өнеге болып саналды.

· ) Cопылықта бауырластықтың негізін салушыға немесе тармақ басшысының тікелей ізбасарларына берілетін атақ. Олар бауырластықтың рухани ұстазы болуымен қатар, силсилиа сабақтастығын жалғастырушы, тариқат басшысымен, сол арқылы пайғамбармен жалғастықтағы адам болып саналды

Әділетті төрт халифа (الخلفاء الراشدونәд-Хулафаур Рашидун) - Мұхаммед пайғамбардан соң халифатты басқарған әділетті төрт Әбу Бәкір, Омар, Осман ибн Аффан және Әли ибн Әбу Талиб халифа-сахабалар.

 

Әбу Бәкір11 жыл - 13 жыл Һижреттен бұрын 38 жыл - 13 жыл

Омар ибн әл-Хаттаб13 жыл - 23 жыл һижреттен бұрын 27 жыл - 23 жыл

Осман ибн Аффан23 жыл - 35 жылһижреттен бұрын 33 жыл - 35 жыл

Әли ибн Абу Толиб35 жыл - 40 жылһижреттен бұрын 11 жыл - 40 жыл

 

·Иисустың өмірі туралы Евангелиедегі айтылғандар (Матфей, Марк, Лук, Иоанның айтқандары).

3.Евангелия ізгі хабар деген мағына береді.Жаңа өсиеттің құрамына енген,Исаның жер биеетіндегі өмірі,ғажайыптары,дүниеге келуі,қайта тірілуі мен көккке көттерілу сияқты тақырыптарды қамтиды.Канондалған яғни шіркеу тарапынан мойындалған Е 4 нұсқасы белгілі олар өзінің авторларының құрметіне Матфей,Марк,Лука,Иоанн деп аталған.Әр Е -ның өзіндік ерекшеліктері бар,

Матфей Е -сының түпнұсқасы көне иврит тілінде жазылған.Негізгі мақсаты Исаның құтқарушы мессия ретінде дәріптеу,сонымен қатар шіркеу әдебі,бірлігі,о дүние мәселесінде Исаның айтқан сөздерін мысалға келтіреді.

Марк Е грек тілінде жазылған.Негізгі тақырыбы Исаның өмірімен уағыздары.Бұнда Исаның мүгедек,соқыр,науқас адамдарды емдеп ғажайыптар көрсетуі баяндалады.Құрылы жағынан ең қысқа.

Лука е мазмұны жағынан ең ұзақ кітап жаңа өсиетте матфей мен марктен кейін 3-ші кітап,Л е-сының ерекшелігі онда тарихи хронолоиялық процес ретінде Исаның өмір көрсетуде айқындалып сонымен қатар Исаның дүниеге келген сәтінен бастап емес,оған дейінгі алғышарттар мен оқиғалар Оның ішінде Иоанн шоқындырушының өмір жолы

Иоанн е Текст Евангелия от Иоанна (содержащий 21 главу) некоторые эксперты условно делят на четыре части:

Ап. Иоанну Ангел шепчет на ухо текст Евангелия от Иоанна, открытого на «В начале бе Слово».Русская икона

· Пролог — гимн о Христе, как воплотившемся вечном Слове и Боге,

· Проповеди и чудеса земной жизни Иисуса Христа,

· Страсти Христовы — период от тайной вечери до воскресения,

· Эпилог — явление воскресшего Христа ученикам-апостолам.

По сравнению с синоптическими Евангелиями произведение Иоанна Богослова представляет наивысший уровеньхристологии, описывая Иисуса Христа в качестве вечного Логоса (Слово, Мудрость, Причина), который находится у истоков и в начале всех явлений, рассказывая о его земной жизни в качестве Спасителя человечества и объявляя его Богом.

По мнению религиоведа К. Рудольфа, текст Евангелия содержит явные параллели с гностицизмом: противопоставление Бога и Дьявола (или мира, «космоса»), света и тьмы, признание мира как царства «лукавого», разделение людей на происходящих «от Бога» и «от мира или дьявола», указание на то, что «иудеи не знают Бога

 

·Апокалипсис немесе дін басы Иоанн ашылымдары.

 

Иоанн аяны (не Апокалипсис гр. apokalypsis — аян) — Жаңа келісімнің (Інжілдің) бір кітабы.

Мәсіхшілік ұғым бойынша 95 ж. жазылып, жаңа келісімдік діни ережелерге енген бұл дүние Иса Мәсіх бен оның шәкірттері туралы қасиетті жазбалар ауторы апостол Иоанн делінеді. Аян ақырзаман туралы, Иса Мәсіх пайғамбар мен «күпірлер» арасындағы күрес, о дүниеде болатын сот, қиямет қайым хақында пайғамбарлық уағыздар болып табылады. Аян — Жаңа келісімге негіз болған ең алғашқы дүние.

Көне грек тілінде жазылған бүл діни уағыздарға Бабыл, Көне Мысыр, парсы аңыздары енген. Ондағы оқиғалар әр елдің өнер шеберлерін, әсіресе, суретшілері мен ақындарын қызықтырып, Шығыста да, Еуропада да көптеген көркем туындыларға арқау болған

 

 

Билет

 

1.Құрандағы теократиялық түсінік

 

1.Теократия - [ гр. theos - құдай, kratos - билік] – терминді Иосиф Флави енгізген негізінен Мұсаның заңдарына негізделген ертееврей мемлекетін сипасаяси билік шіркеу басшысының, дін басының қолында шоғырланатын басқару түрі.Бұл принцциптің негізінде халық пен мемлект билігі Құдай құзырында және биліктің жүзеге асуы пайғамбарлар,дін қызметкерлері,діни институттар арқылы болады.

 

 

2.Құран және қазақ топырағынан шыққан ғұламалар

Құран немесе Құран Кәрім (араб.: القرآن‎, al-qurʾān, [qurˈʔaːn]) — Ислам дініндегі басты қасиетті кітап. Мұсылмандар оныңМұхаммед пайғамбарға ақиқатты баян ету үшін түсірілгендігіне, адамзатқа одан үзілместен жеткен Аллаһтың сөзі екендігіне сеніп[1], иман келтіреді. Оны оқу (тиләуәт) арқылы Аллаһқа құлшылық қылады. Құран Тәурат пен Інжілден кейінгі аспандық кітап ретінде және араб тіліндегі кітаптардың ішінде шешендік тұрғысынан ең байы саналады. Құран уахидың түскен жері мен уақытына байланысты меккелік және мединелік боп бөлінген 114 сүреден тұрады.

Мұсылмандар Құран Мұхаммед пайғамбар 40 жасқа жеткеннен бастап өліміне шейін (632 жыл/11 һ.ж.) 23 жыл бойы Аллаһ тарапынан Жәбірейіл періште арқылы түсірілгеніне сенеді. Сонымен қоса мұсылмандар Құранның сахабалармен дәлме-дәл сақталғанына, оның аяттарының анық және баяндалған екендігіне, оның барлық замандағы күллі адамзатқа уағыз ретінде жіберілгеніне сенеді.

Мұхаммед пайғамбардың өлімінен кейін Құран әділетті халифа Әбу Бәкр әс-Сиддиқпен Омар ибн әл-Хаттабтың ұсынысына сәйкес бір нұсқаға жиналады. Екінші халифа болған Омардың өлімінен кейін Құранның бұл нұсқасы иман келтіргендердің анасыХафса бинт Омарда сақтаулы қалды. Бұл жағдай үшінші халифа Осман ибн Аффанның мұсылмандардың Құран оқудағы түрлі диалекттердің себебінен болған қайшылықтарын көргенге дейін жалғасады. Осман Хафсадан Құрайыш диалектіне сәйкес жазылған нұсқаны ортақ үлгі болу үшін сұрап алып, көшірмелерін жасауды, оған сәйкес емес нұсқаларды жоюды әмір етеді. Османның бұл жинақтаған Құранның нұсқасы халифат аумағына таратылып, ол бір нұсқасын өзіне қалдырады. Бұл нұсқа Османның мусхафы(Құранның экземплярын «мусхаф» деп атайды) аталып кетті. Зерттеушілер Осман жинаған Құранның нұсқасы Әбу Бәкр жинаған нұсқаға толығымен сәйкес санайды.

 

 

3.Махаббат проблемасы: жақыныңа махаббат, қайырымдылық, қатігездікті жою туралы Библиядағы ұғымдар

Махаббат Жаңа Өсиетте Агапе термини ретінде кездеседі.Христиан дінінің 3 негізінің яғни үміт,сенім махаббат.Шіркеу махаббат ең алдымен құдайға және жақыныңа деген сонымен бірге екеуі бір-бірінсіз болмайды.Махаббат табиғатынан ата-ананың балаға деген ешнәрсеге қарамастан жақсы көруі.

Адами махаббат өзімшіл,күнәхар,мінсіз емес.

 

4.Апостолдардың 24 өсиеті (Иаков, Павел, Петр, Иоанн).