ISBN 978-601-241-059-4 11 страница

Облыстың аумағы бойынша көптеген өзендер ағып өтеді, олардың ішіндегі ең бастылары: Нұра, Торғай, Сарысу, Шидерті, Улы Жыланшық, Құланөтпес, Қалмаққырған, Тұндық, Тоқырауын және т.б. Көбінесе тұзды кішігірім көлдер өте көп. Балқаш, Қарасор, Қыпшақ, Керей, Қарақойын, Қияқты көлдер ірі көлдер болып есептеледі.

Нұра өзенінде – Самарқанд, Шерубай Нұра, Кенгір өзенінде – Кенгір, Жезді, Атасу өзенінде – Қылыш су қоймалары салынған. Қ.Сәтпаев атындағы Ертіс Қарағанды арнасы облыс үшін маңызы өте зор.

Облыста 11 қала орналасқан: Абай, Балқаш, Жезқазған, Қарағанды, Қаражал, Қарқаралы, Приозерск, Саран, Сәтпаев, Теміртау, Шахтинск.

Поселкелері: Ағадыр, Ақжал, Ақтас, Ақтау, Ақшатау, Атасу, Жоғарғы Қайрақты, Гүлшат, Дария, Долинка, Жайрем, Жамбыл, Жарық (Сейфуллин), Жезді, Жезқазған, Изумрудный, Қайрақты, Қарабас, Қарағайлы, Қарсақпай, Киевка, Қоңырат, Қушоқы, Қызылжар, Мойынты, Молодежный, Жаңадолы, Осакаровка, Сарышаған, Саяқ, Токаревка, Топар, Ботақара, Шахан, Шашубай, Шұбаркөл, Шығыс Қоңырат (2002 жылы Қоңырат поселкесіне қосылған), Южный.

Экономиканың базалық саласында электр қуаты, отын, қара металлургия, машина жасау, химиялық өнеркәсіп негізгі рөл атқарады.

Қазіргі экономикалық жағдайдағы Орталық Қазақстанның түсті металлургиясының даму проблемалары:

1. Түсті металлургияның шикізаттық базасын кеңейту;

2. Шикізатты кешенді пайдалану;

3. Жезқазған өнеркәсіптік ауданының дамуына күрделі құрылысты жүргізіп, құрылыстың материалдық техниалық базасын нығайту, құрылыс материалдар өнеркәсібін дамыту қажет.

Орталық Қазақстанның ауыл шаруашылығын дамыту проблемалары: мал азығы базасын жақсарту; азықтық дақылдың өнімін арттыру; табиғи жайылымдарды және шабындықтарды дұрыс пайдалану; сумен қамтамасыз ету проблемалары.

Тақырыпты игеруді бақылау сұрақтары

1. Орталық Қазақстанның табиғи-экономикалық әлеуеті.

2. Аймақтың мамандандырылу бағыты.

3. Аймақтың ҚР экономикасындағы орны.

4. Аймақ облыстары экономикасының жағдайы.

5. Казіргі кездегі аймақ экономикасын дамыту проблемалары.

6. Аймақтың болашақтағы даму жолдары.

 

12 тарау. Солтүстік Қазақстан экономикасы

 

Солтүстік Қазақстан экономикалық ауданының құрамына Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстары кіреді. Ауданның аумағы 349 мың шаршы км. Тұрғындарыың саны 2,7 млн. адам, оның 46 пайызы қалалықтар, тығыздығы 1 шаршы км-ге 7,4 адам. Темір жол ұзындағы 2,7 мың км, асфальт төселген жол 18,2 мың км.

Аймақтың негізгі салалары: Темір рудасын қазу азбест, баксит өндіру, агро өнеркәсіптік кешен, жеңіл және тамақ өнеркәсіптері. Бұл аймақ еліміздің ЖІӨ-нің 16 пайызын құрайды. Қазақстанда темір, альюминий, полимталл рудасының мол қорлы қазбалары бар.

Солтүстік Қазақстанда бұрынғы кеңес одағының темір рудасы қорларының 17 пайызы орналасқан. Солтүстік Қазақстанның темір рудасы магниттік және фосфорлық болып бөлініп, әр түрлі технологиямен өндіреді. Магниттік темір рудалары Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатында өңделеді. Бұл кәсіпорын еліміздің темір рудасының 65 пайызын өндіреді және энергия сыйымдылығы жоғары салаға жатады.

Химиялық өнеркәсіп Қостанай облысында орналасқан. Мұнда 21 мың тоннаға дейін химиялық жіптер мен және 384 мың тоннаға дейін синтетикалық жуу құралдары шығарылады. Темір рудасын шығаратын ірі кендерінің біріне Лисаковс жатады. Мұнда жылына 10,5 млн. тоннаға дейін руда өндіреді.

Машина жасау саласының кәсіпорындарына Петропавлдың двигательдер зауыты жатады және осы облыста мал шаруашылығына арналған құралдар өндірісі де қолға алынған. Солтүстік Қазақстан ел экономикасының астық пен мал өнімдерінің ірі өндірушісі болып табылады. Мұнда еліміздің астық дақылдарының 47 пайызы орналасып және 50 пайыз астық өнімдері өндіріледі. Мал шаруашылығынан жақсы дамыған салалары сүт өндірісі және ет пен жұмыртқа өндірістері.

12.1 Қостанай облысының экономикасы

 

Қостанай облысы - Солтүстік Қазақстанда орналасқан, 1936 жылы негізі қаланған. Оның аумағы 2010 жылдың қаңтар айында 196 мың шаршы километрді құрайды ( Қазақстанның жер көлемінің 7,7% ), халқының саны – 886,3 мың адам ( республика халқының 5,6%).

Әкімшілік орталығы – Қостанай қаласы, 1879 жылы құрылған, Тобыл өзенінің жағасында орналасқан. 2009 жылдың 1 қазанына дейін қалада 212,8 мың адам, немесе облыстың барлық халқының 24% тұрған. Халықтың тығыздығы – бір шаршы метрге 4,5 адамнан келеді. Халық аса тығыз орналасқан қалалар - Қостанай, Рудный және Лисаковск, аз орналасқандар — облыстың оңтүстік аудандары, олардың тығыздығы бір шаршы километрге 0,4- тен 0,8 адамға дейін құрайды.

Облыс Қазақстан Республикасының төрт облысымен (Ақтөбе, Қарағанды, Ақмола және Солтүстік Қазақстан) және Ресей Федерациясының үш облысымен (Орынбор, Челябинск, Қорған) шекараласады.

Әкімшілік бөлінуі:

Қостанай облысының Алтынсары ауданы;

Қостанай облысының Амангелді ауданы;

Қостанай облысының Әулиекөл ауданы;

Қостанай облысының Денисов ауданы;

Қостанай облысының Жангелді ауданы;

Қостанай облысының Жетіқара ауданы;

Қостанай облысының Қамысты ауданы;

Қостанай облысының Қарабалық ауданы;

Қостанай облысының Қарасу ауданы;

Қостанай облысының Қостанай ауданы;

Қостанай облысының Меңдіқара ауданы;

Қостанай облысының Наурызым ауданы;

Қостанай облысының Сарыкөл ауданы;

Қостанай облысының Таранов ауданы;

Қостанай облысының Ұзынкөл ауданы; Қостанай облысының Федоров ауданы.

Облыс аумағы жазық далалы жер бедерімен сипатталады. Солтүстік бөлігін Батыс – Сібір ойпатының оңтүстік- шығыс шеті, оның оңтүстігіне қарай Торғай үстірті; облыстың батысын- бұйратты жазық далалы Орал сырты үстірті орналасқан, оңтүстік-шығысын- Сарыарқа тау сілемдері алып жатыр. Облыс аумағын солтүстіктен оңтүстікке қарай Торғай жыра өзектері кесіп өтеді. Торғай үстіртінің орталық бөлігінде батыстан шығысқа қарай Сыпсыңағаш жыра өзектері өтеді.

Облыстың солтүстік бөлігінде қызыл қамысты- әртүрлі шөптесін өсімдікті, қайыңды-теректі шоқ ормандар мен қарағайлы орманды қара топырақтар (Арақарағай, Аманқарағай);Орталық бөлігінде - тікенді-қызыл қамысты шөптесін өсімдікті, негізінде осы аттас қорық ұйымдастырылған, Наурызымқарағай қарағайлы ормандары бар сарғылт топырақтар; оңтүстік бөлігінде- бетегеліқамысты және жусанды өсімдікті сарғылт топырақтар мен сұрғылт жерлер басым.

Қатал континентті, қысы ұзақ,қатал, жазы ыстық, құрғақ (әсіресе оңтүстік бөлігінде ). Қаңтар айының орташа температурасы -18 -190С, шілдеде- +19+220С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері облыстың солтүстігінде 250-300 мм және 240280 мм. Өсіп өну кезеңі солтүстікте 150-175 тәулік және оңтүстікте 180 тәулік.

Облыстың жер қойнауы: магнетитті және оолитті темір кендері, бокситтер, қоңыр көмір, асбест, отқа берік және кірпіш саз балшықтары, флюсті және цементті әк тас, шыны жасайтын құм, құрылыс тастары және т.б. пайдалы қазбаларға бай. Магнетитті кендер мен қоқыр темір кендерінің жиынтық қоры 15,7 млрд. тоннаны құрайды. Пайдалы қазбалар мен минералды шикізаттардың 400-ге жуық кен орындары, оның ішінде – 68 жер асты сулары, 19 боксит, 7 алтын, бір-бірден күміс пен никель кен орындары барланған.

Өзендер жүйесі сирек. Облыс көлемінде 300-ге жуық ұсақ өзендер бар. Ең ірілері - салаларымен Тобыл (облыс көлемінде 800 км) және Торғай (390км) өзендері. Тобыл өзенінде Жоғарғы Тобыл, Қаратамар және Амангелді су қоймалары орналасқан. Облыста 5 мыңнан астам көлдер бар, ішіндегі ірілері: Құсмұрын, Теңіз, Қойбағар, Ақкөл, Сарыкөл, Алакөл және т.б.

Өсімдіктері әртүрлі шөптердің далалық түрлерімен және әсіресе солтүстік бөлігінде соған сәйкес жер бедерімен ерекшеленеді. Облыс көлеміндегі орман алқаптарының көлемі- 274,1 мың гектарды, орманмен жабылған-215,1 гектарды құрайды. Жануарлар әлемі 334 түрмен көрсетілген, оның ішінде сүт қоректілердің 44 түрі, құстардың 261-түрі, су қоймаларында балықтың 23 түрі мекендейді.

Аймақта 107 аң аулау шаруашылықтары бар.

Облыс көлемінде 354,4 мың га ерекше қорғалатын табиғат аймақтары бар, оған Наурызым мемлекеттік табиғи қорығы, 3 мемлекеттік табиғи (зоологиялық) тапсырыс пен 9 мемлекеттік табиғи ескерткіштер жатады.

12.2 Солтүстік Қазақстан облысының экономикасы

Солтүстік Қазақстан облысы 1936 жылы құрылған.

Аумағы – 97,99 мың ш. км, республика аумағында үлес салмағы 3,6 пайызды құрайды

Тұрғындар саны 579,6 мың адамды, немесе республика тұрғындарының жалпы санынан 3,4 пайыз құрайды.

Қала тұрғындарының саны 239,2 мың. адамды немесе 41,3 пайызды құрайды, ауылдық — 340,4 мың. адамды немесе 58,7 пайызды құрайды.

Ұлттық құрамы бойынша ол келесі сипаттағы түрде жағдай бойынша облыс бойынша санға қатысты — 583,6 мың адам):

қазақтар - 197,5 мың адам немесе 33,8 пайыз; орыстар - 292,4 мың адам немесе 50,1 пайыз; украиндер - 27,5 мың адам немесе 4,7 пайыз; немістер - 20,7 мың адам немесе 3,5 пайыз; поляктар - 13,3 мың адам немесе 2,3 пайыз; татарлар - 12,7 мың адам немесе 2,2 пайыз; басқа ұлттар - 19,4 мың адам немесе 3,4 пайыз.

Облыс тұрғындарының орташа тығыздығы 1 ш. км 6,0 адамды құрайды.

Облыс орталығы — Петропавл қ., 1752 дылы қаланған, тұрғында саны - 206,0 мың. адамды құрайды.

Әкімшілік-аумақтық бөлу:

Ауылдық аудандар 13

Облыстық бағыныстағы қалалар 1 Аудандық бағыныстағы қалалар 4 селолық (ауылдық) округтер 202

Солтүстiк Қазақстан облысы (СҚО) Қазақстанның ең солтүстiгiнде орналасқан, ал физико-географиялық қатынаста – Батыс-Сiбiрлiк жазықтың оңтүстiк және жарым-жартылай – Қазақ ұсақ шоқы аумағында (Сары-Арқа). Облыстың ең солтүстiк нүктесiнiң координаты: 55026/ с.е. (бұл Мәскеудiң ендiгiне сәйкес келедi) және 68059/ ш.б., шеткi оңтүстiк нүктенiкi – 52013/ с.е. және 67019/ ш.б., шеткi батыс нүктенiкi – 54000/ с.е. және 65057/ ш.б., шығыстық – 52050/ с.е. және 74002/

ш.б. шеткi нүктелер арасында Екi шеткi нүктенiң арақашықтығы бойлығы бойынша 8005/, ендiгi бойынша – 3013/ құрайды. Шеткi нүктелердiң тiкелей бойынша солтүстiк-оңтүстiк бағытында 375 км тең, батыс-шығыс – 602 км тең. Облыс Ресейдің Калужск, Тульск, Тамбов облыстары сияқты ендікте орналасқан. Алайда, теңіздер мен мұхиттардан алыс болуына байланысты, климаттың күрт континентальдылығымен сипатталғандықтан табиғи жағдайлары бойынша оның біраз айырмашылығы бар. Оның жеке және шектес аумақтарының жалпы жазықтығы еркін меридиональді және ендік ауа алмасуына ықпал етеді.

Облыс аумағы солтүстiкте Ресейдің Қорған, Түмен және Омбы облыстарымен, оңтүстiкте – ҚР Ақмола облысымен, батыста – Қостанай және шығыста – Павлодар облыстарымен шектеседi.

Облыс аумағының көп бөлігі Батыс-Сібір жазығының оңтүстік шетінде орналасқан, онда үстіңгі қабат деңгейі 200 метрден аспайды, және ескі арналы неогенді үстіртке жатады, ол Тобыл және Ертіс өзендерінің алқаптары арасындағы үлкен кеңістіктерді алады. Осы аумақтың көларалық үстінен неогенді жастағы тығыз балшықты тұқым қабаттары және көл генезисі орналасқан. Облыстың солтүстік-батыс бөлігінде шұңқырлар жүйесінен тұзды көлдерден бөлінеді: Калибек, Үлкенқарой, Теке, Селетытеңіз. Шұңқырлардың ойылғандығы 40-60 м, ал көлдер таяз сулы. Теке көлінің шұңқырларында облыстың ең төменгі нүктесі орналасқан, 29 м теңіз деңгейінің бетімен. Облыстың жазықтық бөлігі кеңістікті, тыстағы тұнба тұқымдары астында фундамент орналасқан, эпигерцинді жас платформасының Батыс-Сібір тақтасына сәйкес келеді. Тыстың қуаттылығы Булаев қ. ауданында 1800 м, ал тақтаның шекарасына тұнбалы қатпарлар берік орналған.

Облыстың оңтүстік-батыс бөлігі Қазақ ұсақ шоқыға (Сары-Арқа) жатады және Көкшетау қыратының солтүстік-батыс бөлігімен ұсынылған. Сары-Арқа –ескі таулы ел, оның қатпарлы құрылымы палеозойда пайда болды. Желдену мен денудация процестері оң белгісімен неотектоникалық қозғалыстармен бірлесе, оның қазіргі заманға сай кескінін құруға әкелді. Көкшетау қыратының аумағы негізінен магматикалық және метаморфологиялық тау жыныстарынан құрылған.

Батыс Сiбiр жазығының оңтүстiк шекаралық шетi толқынды көнеабразиондық және абразионды-жинақтық жазықтарымен белгiленген, онда тау жыныстары терең кетпеген, топырақ қабатының астынан-ақ табылады. Үстiрттiң жазықтық бетiнде жалғыз тұрған төбелер немесе биiк емес шоқылар көтерiледi (2030 м дейiн). Одан жоғарырақ шоқылар сирек кездеседi, олардан – Сырымбет тауы, Бүркiт тауы (Жаман-Сопка). Бүркiт тауының биiктiгi көл үстi бойымен 371 м.

Көкшетау қыраты үшiн эрозионды-тектоникалық және эрозиондық алқап жүйелерi тән, кейде қайта тереңдетiлген, палеогеннiң аллювиальдi шөгiндiлермен толтырылған, көл, неогеннiң көлдi-аллювиальдi қалыңдықтармен, жарымжартылай заманға сай гидрожүйемен игерiлген.

СҚО аумағы меридиональдi бағытта терең және жақсы дамыған Есiл өзенi алқабымен қиылысқан.

Есiл облыс шегiнде жақсы өңделген алқабы бар, оның енi оңтүстiкте бiрнеше километрден солтүстiк бөлiгiнде 20-22 км дейiн жетедi.

Облыстың сол жақтық бөлiгiнде өте қызықты рельеф дамыған, жалынды атына ие болған. Ол морфологиясымен, яғни сыртқы көрiнiсiмен, геологиялық құрылысымен, пайда болу құпиялығымен ерекшеленедi.

Жал деп ұзын жайпақ қатарларды атайды, 1-2-ден 20-25 км дейiн созылады. СҚО шегiнде барынша көп ұзындығы 15 км құрайды. Жалдардың биiктiгi 3-4-тен 15-18 м дейiн созылады, биiктiгi 500-1500 м. Жалдарға тән ерекшелiктiң бiрi олардың бiрқалыпты бағдары: ұзын бiлiктерi батыс-оңтүстiк –батыстан шығыссолтүстiк-шығысқа қарай созылған.

Облыс аумағында 3425 қолданыстағы шұңқырлар және жоғалып кеткен көлдер бар. Олардан ең iрiсi (су айдынының алаңы бойынша): Селеты-Тенгиз (777 км2), Теке (265 км2), Шаглытенгиз (240 км2), Кiшi-Қарой (102 км2). Сиверга, Меңгесер, Становое, Үлкен Тараңғұл (Таранколь) және т.б. көлдердiң шұңқырлары 30-50 км және одан астам алаңдары бар. Алайда саны бойынша көлдер мен көлдiк шұңқырлар 1 км2 жуық алаңында басым.

Көлдердiң тереңдiгi генезис пен шұңқырларға байланысты. Ең тереңдiлiгiмен Көкшетау қыратының көлдерi ерекшеленедi: Шалқар – 15 м, Жақсы-Жаңғыстау - 14,5 м, Имантау – 10 м. Бiрақ, 5-3 м кем емес тереңдiгiмен көлдер басым.

Құнарлы қара топырақтарымен облыстың жазықтық рельефi аумақтың жоғарғы жер жыртылу деңгейiне ықпал еттi.

Климат және агроклиматтық ресурстары. Солтүстік Қазақстанның ең үлкен материк тереңдігіндегі орны оның климатының күрт континентальдылығымен сипатталады, оның тәндік белгілері қатты желдер мен дауылды ұзақ қыс, бірақ ыстық жаз.

Ең суық қаңтар айының көпжылдық орташа температурасы – 18.5оС жуық солтүстігінде, – 17.6 оС жуық оңтүстігінде, ал ең суық күндері – 45оС жетеді. Шілдеде температура орташа +19оС дейін солтүстігінде және +19.5оС оңтүстігінде, ал ең ыстық күндері +41оС дейін жетеді. Күн көзінің жарқырауы 2000 бастап 2150 сағатқа дейін жетеді. Радиациалық баланс 25-30 ккал/см2 дейін жылына, қарашадан бастап наурыз айына дейін – қарама-қайшы. Солтүстік Қазақстан үшін күнрайының тұрақсыздығын шақыратын ауа массаларының жиі алмасуы тән, қысқы уақытта континентальді арктикалық ауаның кірігуі температураның күрт төмендеуіне себепті, ал ауыспалы кезеңде көктемгі-күзгі қатқақтар байқалады. Атмосфераның циркуляциясы температураның және жауын-шашынның жылдан жылға күрт өзгеру себебі болып табылады.

Қысқы уақытта күн-райының ашық аспанымен циклонға қарсы типтері және тұрақты теріс температуралары басым. Желдер айқын белгіленген оңтүстік-батыс бағытымен сипатталады, орташа жылдамдығы 5.5 м/с жуық.

Көктем қысқа (20-30 күн), құрғақ және салқын, сәуір айының екінші жартысынан бастап басталады. Температуралардың 5о арқылы көктемгі ауысу орташа көпжылдық даталары 20-22 сәуірге келеді, 10оС арқылы – 8-10 мамырға келеді. Күзде ауысу 10оС арқылы орташа 18-20 қыркүйекке келеді, ал 5оС – 5-7 арқылы қазан айына. Мерзімнің ұзақтылығы орташа тәуліктік ауа температурасымен 10оС жоғары 130-140 күнге жуық, ал ауаның орташа температура сомасы 10оС жоғары 2000-2200оС құрайды. Соңғы көктемгі қатқақтың орташа датасы 20 мамырға қарай (16 сәуірден бастап 22 маусымға дейін), бірінші күзгі – 20 қыркүйек (19 тамыз-12 қазан). Қатқақтың болуы 25 шілдеде де байқалды (Булаев, 1997ж.). Аязсыз мерзімнің болу ұзақтығы жылына 100-120 күнге жуық, ал орташа тәуліктік температурасымен 0о С жоғары орташа 190 күнге жуық.

Жазғы уақытта күн-райының солтүстік және солтүстік-батыс желдерімен 4 м/с жуық жылдамдығымен циклональді типтері басым. Күз салқын, бұлыңғыр, кейде жаңбырлы.

Атмосфералық жауын-шашынның орта жылдық саны 290-295 бастап 425-435 мм. Дейін жетеді. Бәрінен аз облыстың оңтүстік-шығыс аудандары алады. Ылғалмен Көкшетау қыраты мен орман алқапты тау кендік аудандар қамтылған. Жылдың жылы жартысында (сәуір-қазан) жылдық норманың 80-85 % түседі ең жоғары шілдеде (45-75 мм). Қар беті тұрақты қыс аяғына орташа қуаттылығы 25-30 см жуық, 5 айға жуық жатады, қараша айынан наурыз айына дейін. Жауынның орта жылдық сомалары жылдар бойынша өзгеріп отырады. Мысалы, олар 164 мм (1936 ж.) 619 мм дейін (1905 ж.) және 594 мм (1995 ж.) өзгерді.

Петропавл қаласының гидрометереологиялық станциясы бойынша инструментальді байқаулар кезеңінде деректерді жалпылау, соңғы жылдары климаттың жылдық жауын-шашын түсу мөлшерімен жылуы байқалады. Жеке жылдары сонымен қатар көктемгі және жазғы жауынсыз кезеңдер болуы мүмкін, әсіресе өсімдік шаруашылығында кері әсер етеді. Жылына жауынсыз кезеңнің көп бөлігі, 20 жылда бір рет қайталанатын, 28 бастап 36 күн арасында. Жылына орта сандық күн атмосфералық кеуіп қалумен сәуір мен қазан айларында облыс аумағында 40-50 күн құрайды, Петропавлда 10 бастап 60 күнге дейін.

Агроклиматтық аудандастыруға сәйкес аймақ үш агроклиматтық облыстарға жатады.

1. Нашар-ылғалды біркелкі жылы, Көкшетау қыратының типтік орман алқапты ландшафтарымен қамтылған, онда ылғалдылық ГТК маңыздарымен белгіленеді (Г.К.Селяников бойынша гидротермиялық коэффициент), 1,0–1,1 тең. Тұрақты сомалармен кезеңділік температурасы 10 оС жоғары 2000-2100 оС жетеді.

2. Құрғақ біркелкі жылы, оған облыстың біраз бөлігі жатады, ол жарылған орман алқаптарымен және алқаптармен қамтылған, ГТК-мен 1.0 бастап 0.8 және тұрақты температура сомаларымен 10 оС жоғары 2100-2200 оС жуық.

3. Құрғақ, жылы, оңтүстік өңірдің шығыс және батыс бөліктерін Есіл өзені жазығына дейінгі бөлікті қамтиды, онда ГТК 0.9 бастап 0.7 дейін өзгереді, ал температуралардың сомалары 10о С жоғары – 2200-2400 оС жуық.

Облыста пайдалы қазбалардың көптеген түрлері анықталынған және әртүрлі дәрежеде зерделенді. 286 кен орны барланды. Солардың ішінде 34-металдық, 2металдық емес, 217-құрылыстық және технологиялық шикізат және 33-жер асты сулары, одан 6 минералды.

Облыс аумағы Солтүстік Қазақстан уран кенді, алмасты және қалайы-сирек металды аймағының бөлігі болып табылады. Онда минералды шикізаттың қомақты қоры анықталды, олар Қазақстан Республикасы теңгерімінде келесіні құрайды: қалайы бойынша-65%, цирконий-36,6%, уран-19%, титан-5%, вольфрам-1,1%.

Минералды шикізат базасын кеңейту перспективасы бар, әсіресе облыстың оңтүстік-батысында. Осында алтын, күміс, техникалық және зергерлік алмас, қалайы, титан, түсті және сирек металдар, қоңыр көмірдің бірқатар маңызды кенорындары мен кен көріністері бар.

Пайдалануда құрылыс тасы мен құмының кейбір кенорындары ғана болуда. Жақсытұз көлінде ас тұзы барланды және өндіру жүргізіледі. Тұз қоры мемлекеттік теңгерімге қойылды. Есіл және Уәлиханов аудандарында фосфорит-глауконит құмдарының алтын кенорындарын өнеркәсіптік бағалау мақсатында геологиялық барлау жұмысы жүргізілуде. Обухов титан-цирконий кені, Сырымбет қалайы кенорындарын өнеркәсіптік әзірлеу жүргізіліп жатыр.

Облыстың су ресурстары (Аққанбұрлық өз., Иманбұрлық өз.), Селеты, Чаглинка, Қамысақты, Ащысу, Қарасу, Чудосай өз. және уақытша ағысы бар басқа да су ағындарымен Есiл өзенi ресурстарынан құралады. 2300 көлдер бар, олардан 1266 – балық шаруашылық көлдерi. Жалда 328 көлдер бар. Содан басқа, облыста 1401 тоған және 4507 батпақ бар.