Эргостерин алу
Эргостерин – эргоста – 5, 7, 22 – триен - 3β – ол* - майда еритін D2 витамині өндірістің бастапқы шикізаты және D2 витаминімен байытылған азықтық препараттар. D витаминдерінің тобына туыстас қосылыстарды біріктіреді, олардың ішіндегі маңыздысы антирахиттік қасиеті бар D2және D3 витаминдері. D2 витамині (эргокальциферол) эргостерин ультракүлгін сәулесімен сәулелендіру арқылы түзіледі, D3 витамині (холекальциферол) 7-дегидрохолестериннен түзіледі.
Адам мен жануар организмінде бұл қосылыстар азықтықтан фосфор мен кальцийдің қорытылып, сіңірілуін және олардың сүйек ұлпасына жиналуын реттейді.
Эргостерин мен D витамині құрылымының негізінде төрт көміртекті циклі (А, В, С, D) жатады. D витаминінде В сақинасы тұйықталмаған.
Эргостерин мен D витаминінің көмірсутекті құрылымы олардың липофильді құрамын анықтайды.
Эргостерин продуценттері
Эргостериннің табиғи көзі фитопланктондар, қоңыр және жасыл балдырлар болып табылады, дегенмен ашытқылар мен зең саңырауқұлақтары эргостеринге өте бай, олар өндірісте эргостерин алу үшін шикізат болып табылады. Эргостерин – ашытқылардың негізгі стерині, оларға басқа стериндерден 60-90% келеді: эргостериннің құрамы 0,2-0,5% құрайды, бірақ кейбір жағдайларда ашытқылардың құрғақ биомассасының 10%-ын құрайды.
Мәдени ашытқылар жабайы ашытқыларға қарағанда барлық кезде стериндерге бай болады; стериндердің ең мол мөлшері нан және сыра ашытқыларының құрамында болады. Беттік культивирлеуде нан ашытқылары эргостерин синтездеуші қасиеті бойынша (абсолютті құрғақ ашытқылардағы эргостерол % бойынша), келесідей ретпен орналасады: Saccharamyces carlsbergensis (0,49-4,3), S.ellipsoideus (1,2-1,5), Rhodotorula glutinis (0,7-0,9), Candida utilis (0,4-0,6), C. Тropicalis (0,2-0,3), Aspergillus және Penicillum саңырауқұлақтарының мицелийлеріндегі стериндердің құрамы құрғақ мицелий есеп бойынша 1,2-1,4% жетуі мүмкін (P. Westlingi 2,20% жуық).
Бактериялар негізінен стериндердің өте аз болмашы ғана мөлшерін синтездейді. Әдетте олардың жасушаларындағы стериндердің құрамы құрғақ биомассаның 0,001-0,1 мг/г құрайды. Стериндер Lactobacillus arabinosus, L. pentosus, Escherichia coli, Azotobacter choococcum, Micromonospora sp., Streptomyces griseus, Sphaerotillus natans, Rhodospirillum rubrum құрамынан анықталған. Бірақ скваленнің мол мөлшерде синтездейтін бактерияларының екі өкілі: Halo bacterium cutirumbrum және Methylococcus capsulatus. Сквален мен оның төрт гидроформасы Methanobacillus Rurnecevii метан түзуші бактериялардан бөлініп алынған.
Mycobacterium rumbrum жасушаларынан холестерин табылған (липидтердің жалпы мөлшерінің 7-8%).
Эргостерин биосинтезі
Стериндер, каротиноидтар, Q-кофермент топтарының қосылыстары терпендерге жатады, биосинтез жолы бір, «изопренді ережеге» бағынады. Осы ережеге сәйкес каротиноидтар (политерпендер), сонымен қатар убихиондар мен гиббереллин қышқылы төрт сатыда жүруі нәтижесінде изопренді бірліктерден синтезделеді; олар:
1.Ацетил-КоА-дан немесе лейциннен мевалонаттың түзілуі;
2. Мевалонилпирофосфатты декарбоксилирлеу және дегидратирлеу арқылы «активті изопрен»- изопентенил пирофосфаттың түзілуі және изопренді өзектерді конденсациялау арқылы ұзындығы әр түрлі ацикликалы терпендердің түзілуі;
3.Ацикликалы құрылысының циклизациясы;
4.Цикликалық құрылысының кейінгі модификациясы.
Стериндер сквален түзумен С15 +С15 →С30 ол демеризделеді :
Протондардың ыдырауы мен циклизациясы кезінде холестерин мен эргостериннен ланостерин түзіледі:
Ланостериннің эргостеринге айналуы келесі сатылардың нәтижесінде жүреді:
1) ланостериннің деметилирленуі;
2) трансалкилирленіп 24(28) – метилен тобының түзілуі мен бір мезгілде С-24(25) қос байланыстардың қалпына келуі;
3) бүйір тізбектерінің денатурацияланып,С-22(23) қос байланыстарының түзілуі (құрамында Р-450 цитохромы бармонооксигеназды жүйелер
қатысады деп есептеледі);
4) Δ8 Δ7 изомеризациясы;
5) Дегидрогенирленіп, Δ5 түзілуі;
6) 24(28) метилен тобының метилге дейін қалыптасуы.
Стериндер синтезінің интермедиаттары болып ацетат, мевалон қышқылы, сквален, ланостерин табылады. Сквален - өсімдік және жануар текті стериндердің жалпы предщественигі, ашытқыларда жиналып, аэрацияда стериндерге айналады.
Стериндер синтезінің алғашқы екі сатысы каротиноидтар биосинтезі жолымен бірге сипатталған.
Жүру жолдары фарнезилпирофосфат деңгейінде ажырайды:
Реакциялардың тізбектесіп жүретіндігі толық анықталмаған, бірақ ланостериннен эргостеринге дейінгі жолда интермедиат ретінде қарастырылатын бір қатар заттар бөлініп алынған. Эргостерин синтезінің соңғы сатыларына қатысатын ферменттер ашытқының микросомасында локализденеді деп жорамалдайды.
Ашытқымен эргостериннің түзілуі
Стериндердің көбірек мөлшерін Saccharamyces carlsbergensis ИНМИ-101 және Saccharamyces carlsbergensis штамдары синтездейді. Saccharamyces carlsbergensis биомассасының құрамында 10% жуық эргостерин болады.
Ашытқылардың эргостеринді синтездеудегі ең қолайлы жағдайы – жақсы аэрация. Анаэробты жағдайда ашытқылар жасушасында эргостерин предщественигі – сквален жиналады. Оттегі биосинтетикалық жолдың алғашқы ферменті – скваленнің эпоксидазасына активирлеуші әсер етіп, стериндер синтезін индуцирлейді. Эргостерин синтезінің индукциясы газ фазасында О2 құрамы 0,03% - болғанда басталады да, концентрациясы 2% болғанда максимумге жетеді.
Стериндердің ашытқылармен биосинтезіне орта құрамында көміртегі мөлшері көп, азоттың мөлшері аз болғаны маңызды. Ақуызға бай ашытқыларды әдетте стериндер аз құрайды. Бұл мәліметтер бірінші кезекте нан ашытқыларына тиісті. Ортада C/N қатынасы жоғары болғанды Candida туыстасының ашытқылары эргостериндердің емес, липидтердің жиналуына әкеп соғады.
Н- алкандарды қолданатын ашытқылар үшін бұл липидтер көмірсуға қарағанда эргостерин синтезінде ең тиімді көміртегі көзі болып табылады. Бұл парафиндердің β-тотығуы нәтижесінде алкандардан ацетаттың (эргостерин предшественигі) түзілуімен байланысты болуы мүмкін. Нан ашытқылары үшін де ацетат стериндер биосинтезінде ең тиімді көміртегі көзі болып табылады .
Ашытқылар мен стериндердің түзілуіне гликолиз ингибиторлары оң әсерін тигізеді, сонымен бірге ашытқыларды витаминмен және бәрінен бұрын КоА құрамында эргостерин молекуласының құрылуына қатысатын пантотен қышқылымен қамтамасыз етеді.
Рентген сәулесі ашытқыларға әсер еткенде эргостериннің құрамы 2-3 есеге артады, мұны липидтердің синтезіне жағдай жасайтын аминирлеу процесінің тежелуімен түсіндіреді. Жасуша метаболизмін бұзып, липид алмасуды жоғарылататын радиомиметикалық заттар ионизирленген сәулелер тәрізді әсер етеді. Мысалға, ашытқы жасушасына радиомиметикалық заттар (эмбихин) және рентген сәулесімен бірге әсер еткенде Sacch. сerevisiae түзетін стериндер шығымын бақылап салыстырғанда 109%-ға артады.
Полиенді антибиотиктер нистатин мен филипин ашытқы мембранасымен әсерлесіп, бақылаумен салыстырғанда стериндердің деңгейін 50-60%-ға жоғарылатады.
Стериндердің синтезі ашытқылардың өсуімен байланысты емес. Стериндердің мөлшері культура қартайса да жоғарылайды және ашытқылардың өсуі тоқтағаннан кейін де стериннің түзілуі жалғасады.
Продуцент метаболизмінде стериндердің рөлі толық түсінікті емес. Эргостериннің түзілуі және ашытқының тыныс алуы мен активтілігінің арасындағы байланыстың барлығы байқалады. Анаэробты жағдайда ашытқылар құрамында сквален өте көп, ал эргостерин аз болады. Мембрананың құрылымдық компоненті ретінде эргостериннің рөлін ашытқының жасушалық мембранасының өткізгіштігімен байланыстырады.
Ашытқыларда митохондрия фракциялары стериндерге бай келеді. Митохондриялар стериндер биосинтезіне қатысады, ал стериндер өз кезегінде митохондриялық құрылысының түзілуіне қатысады, олардың функциональдық активтілігіне әсер етеді деп есептеледі.
Стериндердің молекуласының құрамында ОН-топтары болады да, олар жасушада белгілі бір мөлшерде май қышқылдарының перепродукциясынан организмді қорғайтын детоксикация реакциясы деген пікір бар. Стериндер қышқылдардағы және жасушадағы басқа да қосылыстарды тасымалдау үшін қолданылады. Микоплазмалар жасушалық мембранаға стериндерді енгізеді. Sacch. сerevisiae ашытқылары құрамында еріген оттегі төмен жағдайда ортада экзогенді стериндерді жұтады, сонымен бірге олардың бір бөлігі трансформацияға ұшырап, коммерциялық бағалы стероидтар түзіледі. Мысалға, десмостеринді олар 24 β–метилхолестеринге, ал 24,25 – дегидроланостеринді – 7-дегидрохолестеринге айналдырады, олар кейіннен D3 витаминінің биосинтезінде интермедиат болып табылады.
Эргостеринді алу және қолдану
Өндірісте эргостеринді Sacch. сerevisiae, Saccharamyces carlsbergensis ашытқыларын, сонымен қатар мицелиалды саңырауқұлақтарды қолдану арқылы алады. Егіс материалын дайындауды үлкен мөлшерде инокуляторларда жүргізеді. Культивирлеуді жоғары температурада және құрамында азот көзіне қарағанда көміртегі көзі басым ортада күшті аэрацияда жүргізіледі.
Ашытқылар сонымен қатар Aspergillus және Penicillum туысындағы саңырауқұлақтарды кристалл түріндегі D2 витаминін немесе концентратын алу үшін қолданады. Мал шаруашылығында концентрат ретінде сәулелендірілген құрғақ ашытқыларды қолданады. Эргостериннің сәулені максимум жұтуы 280 нм екені анықталған. Дәл осы сәулелендіру эргостерин молекуласындағы А және В сақиналарының жеке байланыстарын қоздырып, оның D2 витаминіне айналуын тудырады. Сәулелендіруді толқын ұзындығы 280-300 нм ультракүлгін шамымен (құрғақ ашытқыны) немесе ашытқының жұқа қабатағы 5%-ды суспензиясымен жүргізеді. Толқын ұзындығы тым қысқа немесе тым ұзын сәулемен сәулелендіргенде стерин табиғатының басқа қосылыстарының түзілуін арттырады.
D2 витаминінің шығымына (және басқа да қосылыстардың түзілуіне) сәулелендіру ұзақтығы, температурасы, қосымша бөгде қоспалардың болуы әсер етеді. Сондықтан азықтық қоспа ретінде қолданылатын эргостеринді өте үлкен сақтықпен сәулелендіреді.
ТМД елдерінің өнеркәсіптері «D2 витаминімен байытылған азықтық гидролиз ашытқылары» деп аталатын препарат шығарады. 1 г абсолютті құрғақ ашытқы құрамында 5000 ИЕ D2 витамині, 46%-ға жуық шикі ақуыздар мен алмастырылмайтын аминқышқылдары, соның ішінде лизин, метионин, триптофан болады.
Кристалл түрдегі витаминін алу үшін ашытқыларды немесе саңырауқұлақ мицелияларын тұз қышқылы ерітіндісімен 110ºC температурада гидролизге ұшыратады. Гидролизденген массаны 75-78ºC температурада спиртпен өңдейді, 10-15ºC температураға дейін салқындатқан соң фильтрлейді. Фильтратты оның құрамындағы құрғақ затты 50%-ға жеткенге дейін булап, В тобы витаминдерінің концентраты ретінде қолданылады. D2витаминін фильтрациядан кейін қалған массадан алынады. Алынған массаны жуады, кептіреді, ұнтақтап, екі рет 78 ºC температурада көлемі үш есе көп спиртпен өңдейді.
Спиртті экстракцияларды құрғақ заттарының құрамы 70%-ға жеткенге дейін қоюлатады. Осылайша липид концентратты алынады. Оны NaOH ерітіндісімен жуады, ал стериндер жуылмаған фракцияда қалады. Эргостерин кристалдары ерітіндіден 0º температурада бөлініп түседі. Кристалдарды кристализациялау әдісімен тазартады, оны 69 %-ды спиртпен, сосын спирт пен бензол (80:20) қатынастағы қоспамен жуады да, қайта кристализациялайды. Алынған эргостерин кристалдарын кептіреді, эфирде ерітеді, сәулелендіреді, одан кейін эфирді айдайды, ал витаминнің ерітіндісін концентрлеп, кристализациялайды.Майлы концентраттын алу үшін витамин ерітіндісін фильтрациядан кейін стандартты деңгейге дейін маймен араластырады.
Антибиотик өндірісі мен лимон қышқылы өндірісінің қалдығын саңырауқұлақ мицелиясын эргостерин алу көзі ретінде қолдануға болады.
Қазіргі кезде Н-алкандар қолданатын Candida guilliermondii липид фракциясынан өндірісте эргостеринді алу жоспарлануда. Құрғақ ашытқы массасындағы қалдық көмірсуларды бөліп алу үшін петролейінді эфирмен экстрагирлейді. Осы кезде алынатын липидті фракция (микробтық майы) микробиологиялық өндірістің кері (қажетсіз) өнімі болып табылады. Микробтық майынан эргостерин, убихинон - 9 және басқа да майда еритін заттарды бөліп алады.
Азықтық витамин препараты өндірісі
Жануарлар организмінің қалыпты өсуіне арналған биологиялық активті заттардың ішінде бірінші орын алатын витаминдер болып отыр. Организмде витаминдердің көптеген процестерде катализатордың қызметін атқаруға қабілеті, организмде зат алмасуды қамтамасыз ететін көптеген биохимиялық реакцияларға қатысуы маңызды рөл атқарады және оның қоршаған ортамен байланысын қамтамасыз етеді.
Витаминдердің өнеркәсіптік өндірісі көптеген жылдар бойы оларды табиғи шикізаттан бөліп алу болатын, ал бұл бағалы тамақ өнімдерінің үлкен шығынымен байланысты. Мысалы, ірі қара малдың шикі бауырынан В 12 алған, β-каротинді сәбізден алған. Әрмен қарай витаминдер тобын химиялық синтездеу әдісімен алу жасалды. Бірақта витаминдердің химиялық синтезі күрделі көп сатылы процесс болып келеді. Өндірістегі процестер күрделі шығыммен жүреді, соңғы өнім витаминнің бағасы жоғары болып келеді. Витамин алудың бұл әдісі медициналық витамин препараты өндірісінде сақталады. Витаминдерді жануарлардың азығына қоспа ретінде қолдану үшін ірі масштабтағы өндіріс қажет, сондықтан витаминдерді дайындау өндірісінің арзан әдісі қажет болып отыр, бірқатар витаминдерді алуда перспективті әдіс болып микробиологиялық синтез әдіс саналып отыр. Жануарлардың және құстардың организмі қалыпты қызмет етуі үшін А1, D2, D3,К және т.б. витаминдер тобын жануарлардың және құстардың рационына қосу керек.
Микробиологиялық өндірісте азықтық препарат В2 және В12 витамині алынады. Одан басында эргостериннен азықтық ашытқыны УК жарығымен шағылыстыру арқылы алынған D2, витаминін микробиологиялық синтез өндірісі деп аталады.
Микроорганизмдер көптеген витаминдерді құрайды, олар көбінесе ферменттер құрамына кіреді. Биомассадағы витаминдердің құрамы және мөлшері берілген микроорганизм культурасының биологиялық қасиетіне және культивирлеу жағдайына байланысты. Азықтық ашытқыны В витаминдер тобына бай ағаш гидролизатынан және көмірсудан алады.
Олар келесі витаминдер тобын құрайды:
Тиаман (В1) -15-18
Рибофлавин (В2) -45-68
Биотин -1,6-3,0
Инозит -400-5000
Фолие қышқылы -3,4-21,5
Никотин қышқылы -440-610
Қоректік орта құрамын өзгертумен, жеке витаминдердің құрамын ұлғайтуға болады. Мысалы, ашытқы биомассасын қарқынды аэрациялауға және ортадағы темірдің құрамына В2 (рибофлавин) витаминдердің байланысы болады. Ашытқы жасушасындағы витаминдер құрамына микроорганизмдер әжептеуір әсер етеді. Демек, марганецтің азырақ қоспасы ашытқы клеткасында инозиттің жиналуына мүмкіндік жасайды, ал кобальттің мөлшерін көбейту В6 витаминдер құрамының (пиродоксин) ұлғаюына әкеледі.
В2 витамині (рибофлавин) –көптеген ферменттің құрамына кіреді, ақуыздың және майдың синтезінде, жасушаның тыныс алуына қатысады. Оның жетіспеуі өсуін бәсеңдетеді, ақуыздың алмасуын бұзады. В2 витаминінің тәуліктік қажеттілігі құстар үшін 3-4г (кристалл түріндегі препарат) құрайды 1 тоннада, ал 100кг тірі массада шошқа үшін 10-15 мг.
В2 витаминнің үлкен мөлшері бактериялық және микроскоптық саңырауқұлақ ашытқының кейбір түрлерін синтездеуге қабілетті В2 витаминнің биосинтезіндегі Еremothecium fshbyii микроскопиялық саңырауқұлақтың өнімділігі үлкен емес. Культуральды сұйықтықта 1г құрғақ биомассада 6000 мкг –дейін рибофлавин түзіледі. В2 витаминінің азықтық препаратын микробиологиялық әдіспен алу технологиясы қарапайым. Өндірістің процестері келесі негізгі сатылардан тұрады:
1. егіс материалын алу;
2. ферментация;
3. культуральды сұйықтықты булау;
4. концентрацияны кептіру.
Микроорганизм –продуценті ретінде Eremothecium ashbyii микроскопиялық саңырауқұлағы қолданылады. Қоректік ортаға 1-3% көмірсу (глюкоза ағымын, мелассаны немесе гидролды) қосады, 3-8 % жүгері экстракты немесе ашытқы автолизаты азот көзі ретінде (аммоний нитраты), микроэлементтер кейбір витаминдер және аминқышқылы қосылады.
Барлық уақытта тұрақты аэрациялаумен 28-30°С температурада культивирлеу ұзақтығы 80-84сағат, түптік культивирлеу әдісімен ферментерде культивирлеу процесі іске асырылады. Ферментация процесі аяқталғаннан кейін, культуральды сұйықтықты термоөңдеуге және вакуумның көмегімен құрғақ заттың құрамы 30-40 % болғанша булайды. Буланған концентратты шашыратқыш кептіргіште кептіреді. В2 витаминінің азықтық препараты сарылау-күңгірт түсті, ұнтақ, ылғалдылығы 10 % көп емес. Дайын өнімде 10мг/г кем емес бөлігін В2 витамині құрайды. Сонымен қатар, басқа да В тобындағы В1, В3, В6, В12 витаминдер тобы және никотин қышқылы болады.
В12 витамині (цианкобаламин) витаминдердің ішінде ерекше жоғары орын алады, демек ол өсімдік азығында толығымен болмайды, және азырақ мөлшерде жануар тектесте ( балық және ет-сүйек ұны, сүт өнімдерінің қалдығы) болады. В12 витаминінің кемшілігі болып, В12 витамині организмде жануарлардың өсуін тежейді және ауруға сырқатқа әкеледі. В12 витамині сонымен қатар өте жоғары биологиялық қасиетімен жануарларда бағалы өсімдік азығындағы ақуыздың сіңірілуі жоғарылайды. Өндірістік масштабта В12 витаминін алудың жалғыз ғана әдісі микробиологиялық синтез болып саналады.
Табиғатта В12 витамині көптеген микроорганизмдермен (мысалы, метан түзуші және пропион қышқылының бактериясымен) синтезделеді, сонымен қатар ағын суда термофильді метан ашуын іске асыратын бактерияның биоценазы. Микроорганизм клеткасында В 12 витаминінің шамамен 30 аналогы кездеседі, бірақта солардың ішінде тек екеуі ғана биологиялық активтілігін көрсетеді. Кобальттің құрлысына кіретін В12 витамині жалғыз ғана витамин.
Шет елдерде өндірісте В12 витамині таза кристалл түрінде өндіріледі. Кеңес Одағы кезінде өнеркәсіптік масштабта В12 витаминінің азықтық препараты (КМБ-12) шығарылды. Жануарларға жасалған көп реттік тәжірибемен оның азықтық концентраты және В12 витаминінің кристалл түріндегі препаратының жоғары биологиялық тиімділігі бекітілді.
 |  |
|
СН4 +СО2
Метил спирт
|
Тұз қышқылы
Натрий сульфаты
 |
Бу, көбік сөндіргіш
|
Конденцат
 |
Жылу тасымалдағыш
 |
58 cурет- Азықтық концентрат В12 витаминін алу өндірісінің технологиялық сызба нұсқасы
Азықтық концентрат В12 витаминін алуға арналған шикізат болып ацетон және бутил спирті микробиологиялық өндірістің қалдығы –ацетон бутил бардасы саналады.
Азықтық концентрат В12 витамині өндірісінің технологиялық процесі келесі негізгі сатылардан тұрады:
1. ацетон бутил бардасының ашуы;
2. метан ашудың тұрақтануы;
3. ашытпаның қоюлануы;
4. қоюланған ашытпаны кептіру;
5. КМБ-12 буып түю.
Қоректік ортаны дайындау
Аралас культураның үздіксіз термофильді метан ашуы 55-57 °С температурада ферментерде залалсыздалған жағдайда жүреді.
Ашу процесі жүретін ыдыстан тұнған бөлшектер ацетон бутил бардасы ферментердің төменгі бөлігіне беріледі, ал беткі жағындағы дайын ашытпаны бөліп алады. Метан ашуы ферментерде екі фазада жүреді. Бірінші фазада май қышқылы және аммиактың түзілуі жүреді, ал екінші фазада –метан, көміртегі диоксиді және В12 витамині пайда болады.
Метан ашу әлсіз сілтілі (рН 7,5-8,0) орта болады, В12 витамині ыдырайды. Осы жағдайды болдырмау үшін ашытпаға әртүрлі тұрақтандырғышты (тұз және фосфор қышқылы, натрий сульфаты) ортаның рН 6,3-6,5 аралықта ұстап тұру үшін қосады. В12 витаминінің синтезін интенсификациялау үшін ферментердегі кобальттың концентрациясын 4г/м3 жеткізу үшін кобальт хлоридін қосады және есеп бойынша 5л метил спиртіне 1м3 ашытпаны қосады.
Бір ферментердегі ашу процесінің ұзақтығы 2,5-3,5 тәулікті құрайды, ал екі тізбектелген аппарат -2,0-2,5 тәулікті құрайды. Метан ашу процесі негізінде 65% метаннан және 30% көміртегі диоксидінен тұратын (20м3/м3) газдың бөлінуімен жүреді. Газдың түзілу процесі қышқылдағанда күшейеді, булаудың алдында ашытпаны қыздырады және тұрақтандырады, ал көбіктің барынша пайда болуын тудырады, оған көбік сөндіргішті беруді талап етіледі.
Метан ашытпасы ферментерден буландырғыш аппаратқа келіп түседі, онда құрғақ заттың құрамы 20% дейін қоюлану процесі жүреді.
Құрғақ заттың құрамы 94% болғанша қоюланған ашытпаны шашыратқыш кептіргіште кептіреді. Метан ашу процесінде пайда болатын газдар және алынған табиғи газдар жылу тасымалдағыш болып қолданылады.
В12 витаминінің құрғақ азықтық концентраты, В12 витаминнің 100мкг/г кем емес құрамын құрайтын майда дисперсті қоңыр ұнтақ болып келеді. Концентрат гигроскопиялық сезімтал, сондықтан оны 15 кг қаптап герметикалық етіп буып түйеді. Жануарлар үшін В12 витаминінің қажет мөлшері 1т құрғақ азықтықта 50-100мг болады.
β-каротин (А провитамин) жоғары биологиялық активтілігі бар А витаминінің предшественнигі болып саналады, А витамині заттың алмасуына және өсуіне әсерін тигізеді, жануарлардың тамағының қорытылуына және тыныс алуының қалыпты болуын демейді. Жануарлар рационында А витаминінің аз болуы, жұқпалы ауруға төзімділігін төмендетеді, өсуін тежейді.
β-каротин жасыл өсімдік азығында (асқабақ, сәбіз) азырақ мөлшерде болады. Көптеген микроорганизмдердің клеткасында (бактерияда, ашытқыда) β-каротиннің азырақ мөлшері болады. Демек, Вlakeslea trispora саңырауқұлағының 1г құрғақ биомассасында 10-50 мг β-каротин болады. Қазіргі кезде β-каротинді микробиологиялық синтездеу әдісімен алу, В2 витамин өндірісінің технологиясымен сай, демек ұқсас.
Микроорганизм –продуценті ретінде Вlakeslea trispora саңырауқұлағы қолданылады. Қоректік орта ретінде өсімдік майы, меласса, мақта шитінің ұны қолданылады және жүгері экстрактын қолданады. Ферментация процесі қарқынды аэрациялаумен, 28-30°С темтературада және рН 6,2-6,7 аралығында периодты түрде жүреді. 72 сағаттан кейін каротиноидтың шығымы культураның өсуі 1л ортада 1г құрайды; мұндағы β-каротин шығымы 72% дейін жетеді.
Микробиологиялық синтездеу жолымен алынған β-каротин биологиялық активтілігі бойынша сәбізден және асқабақтан алынған β-каротин қарағанда басым болып асып түседі.
Тест сұрақтар
1. Қандай биологиялық - белсенді заттар энергия көзіне жатпайды?
А) Витаминдер;
В) Өсімдік ақуыздары;
С) Жануарлар ақуыздары;
Д) Майлар;
Е) Көмірсутектер;
2. В12 витаминінің продуценті:
А) Propioni bacterium;
Б) Photobacterium;
В)Mazabacterium;
Д) Pizopusbacterium;
Е) Candida туысы саңырауқұлақтары;
3.В12 витаминнің тұнуы жүргізіледі:
А) ацетон;
Б) су;
В) метанол;
Д) эатнол;
Е) басқа витамин;
4. В2 витамин продуценті :
А) Eremothecium аshbyii;
Б) Ashbyii salmonella;
В) E coli;
Д) E candida;
Е) Candida;
12 – сабақ. Фермент өндірісі
САбақ жүргізу формасы:Проблемалық
Проблема:Фермент препаратының продуценттері қандай талаптарға жауап береді, фермент препараты қандай мақсатты атқарады.
Дәріс жоспары:
1 Фермент препараты
2 Фермент препараты өндірісінің технологиясы