Игеру процесін реттеу 8 страница

Қатарлы жүйелерде өндіру және өндіру қатарларда ұңғылар саны әр түрлі болғандықтан, ұңғылардың орналасуын шартты геометриялық реттелген деп есептеуге болады.

Кен орынды игерудің техникалық көрсеткіштерін болжауда, бір элементтің мәліметтерін есептеу жеткілікті, кейін оларды жүйенің барлық элементтері бойынша қосуға жеткілікті.

Игерудің үшқатарлы және бесқатарлы жүйелері үшін түзудің ені ғана емес, айдау және өндіру ұңғыларының бірінші қатармен арасындағы арақашықтық (8 сурет), бесқатарлы жүйе үшін өндіру ұңғыларының екінші және үшінші қатарлар арасындағы арақашықтықтарға мән беріледі. түзуінің ені өндіру ұңғыларының қатар саны мен олардың арасындағы арақашықтыққа байланысты. Мысалы. l_{0 1}= l_{1 2} = l_{2 3} =700 м, то L_п = 4,2 км

4 суретте ұңғымалардың үшқатарлы жүйе кезіндегі орналасуы: 1-мұнайлылықтың шартты нұсқасы; 2-өндіру ұңғымалары; 3-айдау ұңғымалары.

5 суретте ұңғымалардың үшқатарлы жүйе кезіндегі орналасуы: 1 - мұнайлылықтың шартты нұсқасы; 2-өндіру ұңғымалары; 3-айдау ұңғымалары.

ω параметрі үшқатарлы жүйе үшін шамамен 1/3, ал бесқатарлы жүйе үшін 1/5-ке тең.

Үшқатарлы және бесқатарлы жүйелерді қолдану кезінде кен орын бойынша жоғары шығымға ие болады. Әрине, үшқатарлы жүйе, бесқатарлы жүйеге қарағанда интенсивтілеу болады.

Ұңғылардың аудандық орналасу жүйелері.

Тәжірибеде кеңінен қолданылатын мұнайлы кен орындарын игеру жүйелерін қарастырайық: беснүктелі, жетінүктелі және тоғызнүктелі.

Бұл жүйе элементі, бұрыштарында өндіруші ұңғысы бар, ал ортасында айдау ұңғысы бар квадратты сомдайды. Бұл жүйе үшін айдаушы және өндіруші ұңғылардың қатынасы 1:1-ді құрайды, ω=1.

6-шы сурет беснүктелі жүйе кезіндегі ұңғымалардың орналасуы көрсетілген: 1-мұнайлылықтың шартты нұсқасы; 2-өндіру ұңғымалары; 3-айдау ұңғымалары.

Жетінүктелі жүйе (6 сурет). Жүйе элементі өзімен бұрыштарында өндіруші ұңғылар, ортасында – айдау ұңғылары бар алтыбұрышты ұсынады. Өндіруші ұңғылар алтыбұрыштың бұрыштарында, ал айдау ұңғылар ортасында орналасқан. ω=1/2, яғни бір айдау ұңғыға екі өндіруші ұңғы келеді.

7-ші сурет жетінүктелі жүйе кезіндегі ұңғымалардың көрсетілген: 1-мұнайлылықтың шартты нұсқасы; 2-өндіру ұңғымалары; 3-айдау ұңғымалары.

Тоғызнүктелі жүйе 8 сурет. Айдау және өндіруші ұңғылар қатынасы 1:3, содан ω =1/3.

8-ші сурет тоғызнүктелі жүйе кезіндегі ұңғымалардың көрсетілген: 1-мұнайлылықтың шартты нұсқасы; 2-өндіру ұңғымалары; 3-айдау ұңғымалары.

Қарастырылған ұңғылардың аудандық орналасу жүйелерінен интенсивтілігі ең жоғарғысы беснүктелі, ал ең төмені тоғызнүктелі. Барлық аудандық жүйелер «қатты» болып есептеледі

Ұңғылардың аудандық орналасу жүйесін қолдану қатарлы жүйеге қарағанда маңызды артықшылыққа ие болады, бұл кезде қабатқа толығымен әсер ету мүмкіншілігіне ие болады. Қатты біртексіз қабаттарды игеру кезінде қатарлы жүйесін қолданып, су немесе басқа агенттерді айдағанда, бөлек қатарларға тұйықталады. Ал, егер ұңғылардың аудандық орналасу жүйесінің бір элементінің айдау ұңғысы қабатқа толтырылатын агентті қабылдамаса немесе реттен шықса, онда элементтің басқа нүктесінде сондай сияқты ұңғыны бұрғылау немесе көрші элементтердің айдау ұңғыларына жұмыс агентінің интенсивті толтыру есебі арқылы қабаттан мұнайды итеруді орындау қажет болады.

Жоғарыда айтылғандай, қатарлы жүйелер үлкен иілгіштігіне байланысты ұңғылардың аудандық орналасу жүйелеріне қарағанда тігінен қабатты қамту әсерін өсіруде артықшылыққа ие. Сөйтіп, қатарлы жүйелер тік қималардағы біртексіз қабаттарды игеруде жақсырақ болады.

Игерудің соңғы кезегінде қабат өзінің бөлігінде мұнайды ығыстырғыш затымен толып қалады (мысалы су). Бірақ, су айдаушы ұңғылардан өндіру ұңғыларына жылжығанда, кейбір аудандарда жоғары мұнайға қанығушылыққа ие болады.

9 суретте беснүктелі жүйе элементінің игерудің тоғызнүктелі жүйесіне ауысуы.

Бұлардан мұнайды шығару үшін резервті қатарлардағы ұңғыларды алып, бұрғылауға болады. Осының нәтижесінде, тоғызнүктелі жүйені алуға болады.

Қарастырылғандардан игеру жүйелерінің келесі түрлері белгілі: кейбір жағдайларда жоспарда дөңгелектенген шоғырларда қолдануға болатын ұңғылардың батарейлі орналасу жүйесі (10 сурет); мұнай-газды шоғырларды игеруде қолданатын барьерлі сулану кезіндегі жүйе; аралас жүйелер-суреттелген игеру жүйелер комбинациясы, кейде ұңғылардың арнайы орналасуымен, оларды ірі кен орындарын игеруде және қиын геолого-физикалық қасиетті кен орындарда қолданады.

Бұдан басқа бұрын болған жүйенің бөлікті өзгерісі бар, мұнайлы кен орындарын игеруді реттеу үшін ошақты және сайлауды сулануды қолданады.

28. ҚҚҰ кезінде айдау көлемін анықтау.

1-ші суреттегі қимада нұсқаның сыртынан су айдауды қолдану кезіндегі мұнай кен орынды игерудегі өндіру және айдау ұңғыларының орналасуы көрсетілген. Мұнда мұнайлылықтың ішкі контурының бойымен өндіру ұңғыларының екі қатары бұрғыланған. Бұдан басқа, өндіру ұңғылардың бір ортаңғы қатары бар.

1-суретте. Нұсқаның сыртынан су айдау кезіндегі ұңғымалардың орналасуы: 1-айдау ұңғымалары; 2-өндіру ұңғымалары; 3-мұнай қабаты; 4-мұнайлылықтың сыртқы нұсқасы; 5-мұнайлылықтың ішкі нұсқасы.

Мұнайлылықтың контуры мен өндіру ұңғыларының бірінші қатары арасындағы арақашықтық , бірінші және екінші қатар арасындағы арақашықтық және сондай-ақ өндіру ұңғылардың арасындағы арақашықтық сияқты қосымша параметрлерді пайдалануға болады. Айдау ұңғылары мұнайлылықтың сыртқы нұсқасының артында орналасқан. 1-ші суреттегі өндіру ұңғыларының үш қатарының орналасуы ені бойынша салыстырмалы кішігірім кен орындарға тән. Егер кен орынның ені үлкен болған жағдайда, оның мұнайлылық ауданында өндіру ұңғыларының бес қатарын орналастыруға болар еді. Бірақ, қатарлар санын одан әрі көбейту, теория мен мұнайлы кен орындарын игеру кезіндегі тәжірибе көрсеткендей, орынсыз.

Егер өндіру ұңғыларының саны бестен көп болса, кен орынның ортаңғы бөлігі сыртқы сулану әсеріне дұшар болады, қабат қысымы мұнда төмендейді де, бұл бөлік ерітілген газ режимінде, ал бұрын болмаған газ шапкасы пайда болғаннан кейін газ арынды режимінде игеріледі. Әрине, бұл жағдайда нұсқаның сыртынан су айдау қабатқа тиімсіз әсер болып саналады .

Мұнайлы кен орындарының нұсқаның сыртынан су айдау арқылы игеру жүйелері, қабатқа әсер ететін басқа да жүйелер сияқты, қабатқа әсер етпейтін жүйелермен, параметрлерінің үлкен мәндерімен S_c және N_кр, яғни ұңғылардың сирек торларымен ерекшеленеді.

ω параметрі, нұсқаның сыртынан су айдау жүйесі үшін 1-ден 1/5-ке аралыққа дейін толқиды.

ω_р параметрі, қабатқа әсер ету арқылы мұнайлы кен орындарын игеру жүйелері 0,1-0,3 аралықта қамтиды.

Нұсқа ішінде әсер ету жүйесі

Алдыңғы уақытта мұнайлы кен орындарын игеру кезіндегі өрлеген ішкі контур әсері жүйесін, қабатқа сулану әсермен ғана қолданбаған, одан басқа қабаттардың мұнай бергіштікті ұлғайту мақсатында басқа әдістерін де қолданған. Бұл жүйелер қатарлы және аралас болып жіктеледі.

Игерудің қатарлы жүйелері.

Олардың әр түрлілігі – жандылық (блоктық) жүйелер. Кен орындарда бұл жүйелер кезінде, әдетте олардың созылып жатуына көлденең бағытта өндіру және айдау ұңғылары орын алады. Тәжірибеде бірқатарлы, үшқатарлы және бесқатарлы, өзімен өндіру ұңғылардың бір қатарының айдау ұңғылардың қатарымен, өндіру ұңғыларының үш қатарының және айдау ұңғылардың бір қатарының, өндіру ұңғыларының бес қатарының айдау ұңғыларының бір қатарының кезектесуін ұсынатын ұңғылардың орналасу құрылымы қолданылады.

Игерудің бірқатарлы жүйесі. Бұндай жүйеге сәйкес ұңғылардың орналасуы 2 суретте көрсетілген. Игерудің қатарлы жүйелерін енді басқа параметрлермен мінездеу қажет (көрсетілген ң негізгісінен басқа). Айдау ұңғыларымен өндіру ұңғылары арасындағы ара қашықтықтан басқа блоктың немесе түзудің енін ескеру қажет. (2 суретті қара)

2-суретте Игерудің бірқатарлы жүйесі көрсетілген: 1- мұнайлылықтың шартты нұсқасы; 2-айдау ұңғымалары; 3-өндіру ұңғымалары.

3-суретте Игерудің бірқатарлы жүйесінің элементі көрсетілген: 1-¼ ұңғымалардың шахматты түрде орналасу кезіндегі айдау ұңғымалары; 2-бір сызық бойында орналасқан ұңғымалардың орналасу кезіндегі айдау ұңғымалары жартысы; 3-4-өндіру ұңғымаларының ¼ бөлігімен жартысы.

Ұңғы торының тығыздығының параметрі және бірқатарлы, үшқатарлы және бесқатарлы жүйелер үшін параметрі, сыртқы сулану жүйелері үшін тәрізді, үлкен мәндер қабылдайды. параметрінің өлшемі жөнінде алдында айтылған болатын. ω параметрі, сыртқы сулану жүйелерге қарағанда, қатарлы жүйелер үшін нақты көрсетілген. Бірақ, ол шектер арасында толқу мүмкін. Мысалы, қарастырылып жатқан бірқаттарлы жүйе үшін ω≈1. Демек, тығыздаушы ұңғылардың саны шамамен (бірақ, дәл емес) өндіру ұңғылардың санына тең, себебі қатарларда осы ұңғылардың саны және , арақашықтықтары әр түрлі болуы мүмкін. Сулануды қолдану кезде түзуінің ені 1-1.5км-ді құрау мүмкін, ал мұнай беруді көбейту әдістерді қолдану кезінде одан төмен мәндер болады.

Бірқатарлы жүйеде өндіру ұңғыларының саны тығыздаушы ұңғыларының санына тең болғандықтан, бұл жүйе өте интенсивті. Қатты суарынды режимі кезінде өндіру ұңғыларының сұйықтық шығыны айдау ұңғыларға бітіп жатқан агенттің шығынына тең.

ω параметрі үшқатарлы жүйе үшін шамамен 1/3, ал бесқатарлы жүйе үшін 1/5-ке тең.

Ұңғылардың аудандық орналасу жүйелері.

Тоғызнүктелі жүйе 8 сурет. Айдау және өндіруші ұңғылар қатынасы 1:3, содан ω =1/3.

9 суретте беснүктелі жүйе элементінің игерудің тоғызнүктелі жүйесіне ауысуы.

29. Шеңберлі пайдалану қатарының шығымы

Кен орынның шеңбер конфигурациясы жағдайында контурлық қысымның өзгеруін радиусы R шеңбер формасының планында мұнайлы кенішке қабаттың нұсқа сырты облысынан судың келуі туралы серпімді режим есептерін шешу негізінде дәл болжауға болады (2 сур.).

2 сур. Планда шеңбер формасындағы мұнай кен орнының схемасы: 1 - мұнайлылықтың шартты нұсқасы; 2 - R шеңберлі мұнайлылық нұсқасының аппроксимациясы.

30. Түзу сызықты пайдалану қатарының шығымы.

Мұнайды сумен түзу сызықты ығыстыру сияқты, f(s) фунуциясында, (5) формуламен анықтаймыз, және оны (30) формулаға қойып, сондай-ақ (32) ескере отырып, суға қанығуды s анықтау үшін бір дифференциалды теңдеуді анықтаймыз, ол мына түрде болады:

(33)

Сондай-ақ, түзусызықты жағдай сияқты, қабаттағы уақыт бойынша сызықтың s = const орын ауыстыруын қарастырамыз. Бұл жағдайда:

(34)

(33)және (34) формуладан

Бұдан

(35)

Қабатқа айдалған және одан алынған сұйықтықтың баланс теңдеуін қарастырамыз. Қарапайымдылыққа жеткізу үшін ұңғыма радиусын нөлге жуықтаймыз, бұдан ,:

(36)

(29) формуласын ескере отырып

; (37)

Және осы мәндерді (36) формулаға қоя отырып, келесі интегралды қатынасқа келеміз

Ол нақты (17) қатынасқа сәйкес келеді түзусызықты қабаттан мұнайды сумен ығыстыру жағдайы үшін. Сондықтан былай тұжырымдауға болады,радиальды қабаттан мұнайды сумен ығыстырғанда (18) қатынас дұрыс және осыған дейінгі тұжырымдар, (19) формуланы қоса алғанда, мұнайды сумен ығыстыру фронтында суға қанығуды табуға қажет, сондай-ақ берілген анықтау үшін графикалық әдіс.

Уақыт радиусы қабатты сусыз игеруді (30) формуламен анықтаймыз. Егер = qt деп алсақ, онда:

(38)

(24) және (25) формулаларына сәйкес өнімнің сулануын ν табамыз, пайдалану қабатынан болған жағдайда. Ағымдағы мұнай бергіштікті η (28) формулаға сәйкес анықтаймыз. Сонымен мұнайды сумен ығыстырудың барлық маңызды технологиялық көрсеткіштерін анықтаймыз.