Инфляция

1-тапсырма. Төменде берілген мәтінді қажетті сөздермен толықтырып оқыңыз.

Экономикалық ........ инфляция көп уақыт бойы қолданылып келе жатыр. «инфляция» термині АҚШ-та 1861-1865 жж. азамат соғысы тұсында, екі жыл ішінде доллардың 60%-ға ...... төмендеуі кезінде қолданыла бастады. Инфляция – бұл бағаның жалпы ...... Қазақстанда инфляцияның пайда болуына келесі себептер ...... қоғамдық ...... терең деформациясы мен диспропорциясы; экономикның ...... ; тауар ....... өндірушілердің монополизмі; милитаризацияланған экономика; мемлекеттік бюджеттің ақшасын ..... Қазақстандағы инфляциялық ....... мемлекеттік қаржыландырылумен және жеңілдік несиелендірумен ....... Ақшалай ....... бұзылуы және елде қаржы шиеленісуін құру; ұлттық өнімді бөлудегі нақты өзгерістер; инвестициялардың қысқаруы; тауарлар мен қызмет көрсетулерге бағалардың әркелкі өсуі инфляцияның ...... болып табылады.

Қажетті сөздер:салдары, құбылыс ретінде, деңгейінің өсуі, себепші болды, тетіктердің іс-қимылы, өндірістің, құрылымдық ауытқуы, ынталандырылды, өнімдерін, жүйенің, сатып алу қабілетінің, тиімсіз пайдалану.

2-тапсырма. .Мәтінді қайталап оқыңыз. Төмендегі сөйлемдердің қайсысы дұрыс? «Иә», «Жоқ» деп белгілеңіз.

	Иә	Жоқ
Өтпелі экономикада инфляция болмайды. Инфляция – бағаның жалпы деңгейінің өсуі. Инфляцияның болуына белгілі бір себептер себепші болады: - қоғамдық өндірістің терең деформациясы мен диспропорциясы - экономиканың құрылымдық ауытқуы - тауар өнімдерін өндірушілердің монополизмі - мемлекеттік бюджеттің ақшасын тиімсіз пайдалану - валютаның құнсыздануы

№	БАӨЖ тақырыбы және қысқаша мазмұны	Тапсырманы орындау үшін жоспарланған уақыт

	Жеке тапсырмалар мен практикалық сабақтардың материалдарын іздеп, дайындау
	БАӨЖ-дың тапсырмаларын орындау
	Тақырып бойынша қосымша әдебиеттерді меңгеру.
	Аралық және қорытынды бақылауға дайындық.
	СОӨЖ
	Барлығы

6. НЕГІЗГІ ЖӘНЕ ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

№	Авторы	Оқу құралы, оқулық атауы	Баспа және басылымы

Негізгі:
	Г.Т.Тұрсынова	Кәсіби қазақ тілі. Оқулық.	Алматы, 2011 ж. 250 б.
	З.Қ.Ахметжанова, З.Ш.Ерназарова	Іскерлік қазақ тілі. Оқулық	Алматы, 2007 ж. -250 б.
	Тымболова А.О	Кәсіби қазақ тілі..Кәсіби экономика тілі	Алматы, 2009 ж. 270б.
	Ақжанова А., Өтегенова Қ.	Кәсіби қазақ тілі (Экономика, бухгалтерлік есеп және аудит)	Астана, 2010ж. - 230б.
	Зейнулина А.Ф., Балпанов Н.М	Кәсіби-іскери қазақ тілі (Экономика).	Павлодар, 2007 ж. 297б.
Қосымша:
	З.Күзекова	Қазақ тілі (тілді оқытып үйретудің ортаңғы кезеңі) Оқулық/	Астана, «Таным» баспасы: 2003 ж. -220б.
	З.Күзекова, Г.Қарақұсова.	Қазақ тілі (жоғары оқу орындарының экономика факультеттеріне арналған) Оқулық/	Алматы, «Қаржы-Қаражат», 1997ж. -155б.
	Б.Жакенова	Менеджмент негіздері. Оқулық	Алматы, 2007 ж. 340б.
	С.Б.Сатыбалдыұлы	Маркетинг және менеджмент негіздері. Оқулық.	Алматы, «Фолиант», 2011ж. -320 б.
	А.И.Ныйқанбаева	Бухгалтерлік есеп негіздері. Оқу құралы.	Алматы, «Фолиант», 2010 ж. -160б.
	Р.С.Әбдішүкіров	Бухгалтерлік есеп. Оқу құралы.	Нұр пресс, 2009ж. -506б.

7.1. БАҒА ҚОЮ САЯСАТЫ

үдеріспен байланысты аудармада «трансформациялық әдістер», «трансформациялық модельдер» пайда болғаны белгілі.Аударма трансформациясында орын алмастыру, сөз қосу, ауыстыру, түсіріп тастау (опущения), яғни бір компонентін түсіру және т.б. әдістері бар. Белгілі бір шығарманы аударуда бірнеше тәсіл қатар қолданыла береді. Рекомендации к переводу СПП Сложноподчиненные предложения с придаточным изъяснительным 1) С помощью указательных местоимений не... соны, қандай... сондай; Примеры: Сен не iстейсiң, мен де соны iстеймiн. – Что ты будешь делать, то и я буду делать. Сложноподчиненные предложение с придаточным определительным. Глагол "деу" в форме "деген" означает "называемый" или "который называется" и используется при переводе СПП с придаточным определительным. Например: Мен "Шығыс" деген жорналды оқып отырмын. – Я читаю журнал, который называется "Шығыс". "Кiшкентай жанат" деген ертегi маған өте ұнайды. – Сказка, называемая "Кiшкентай жанат", мне очень нравится. Сложноподчинённые предложения с придаточными условия (Шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем). Для образования сложноподчинённых предложений с придаточными условия могут использоваться союзы "егер, онда" – "если, то (тогда)", но так как в казахском языке есть условное наклонение глагола, то в союзах нет необходимости и они часто опускаются. Сложноподчинённые предложения с придаточными цели (Мақсат бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем). В придаточном предложении цели поясняется для чего (с какой целью) совершается действие в главном предложении. Образуются двумя способами: глагол в неопределённой форме (у) +үшiн; глагол в повелительном наклонении (айын / айық / ңдар / сын и т.д.) + деп; глагол в будущем времени намерения (бақ / бек, пақ / пек, мақ / мек (шы/шi) – болып. Примеры: 1.Қазақ тiлiн үйрену үшiн, көп кiтап оқыдық. – Чтобы выучить казахский язык, мы много книг прочитали Сложноподчинённые предложения с придаточными уступительными (Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем). В таких предложениях действие главного предложения совершается вопреки условиям придаточного предложения, поэтому на русский язык такие конструкции часто переводятся как: "Хоть и...,..." или "Хотя..., но...". Образуются сложноподчинённые предложения с придаточными уступительными тремя способами: причастие прошедшего времени (ған / ген, қан / кен) + мен; глагол в условном наколонении (са / се) - да / де; деепричастие (а / е / й - часто "бола") - тұра / тұрса да. Примеры: 1.Күн салқын болғанмен, жатақхана жылы. – Хоть день и холодный, но в общежитие тепло. Сложноподчинённые предложения с придаточными времени (Мезгiл бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем) 1.1 Если действие главного предложения происходит в то же время, что и действие придаточного предложения, то к причастию прошедшего времени добавляются окончания местного падежа "да, де" или следует слово "кезде" - "в то время". Послелог "сайын" используется, если событие происходит регулярно – каждый день, каждый месяц и т.д. Мен келгенде, сен жоқсың. – Когда я пришёл, тебя не было. 1.2 Если действие главного предложения следует после действия придаточного предложения то добавляется или послелог "соң", или окончания "нан, нен" и послелог "кейiн" – "после". Послелог "берi" в таких предложениях означает "с тех пор, как". Сабақ бiткен соң, бiз үйге кеттiк. – Когда закончился урок (после того, как закончился), мы домой пошли. 1.3 И если действие главного предложения предшествует действию придаточного предложени, то добавляются или окончания "нан, нен" и послелоги "дейiн" или шейiн", или окончания "ша, ше". Сен келгенге дейiн, мен жұмысты бiтiремiн. – До того, как ты придёшь, я

Құзыреттілік	Тапсырма саны	Максималды балл (1 тапсырма үшін)	Бағаның жалпы % өлшемі
Белсенділік (сабақта ауызша жауап беру)
СӨЖ
Глоссарий
Аралық бақылау
Қорытынды сынақ
Барлығы

7.1. күндізгі бөлім студенттері үшін баға қою саясаты

Компоненттер	Тапсырма саны	1 тапсырма үшін максималды бал	Жалпы баға, %
№1 блок бойынша сұрақ
№2 блок бойынша сұрақ
№3 блок бойынша сұрақ
№4 блок бойынша сұрақ
Сабақтағы белсенділік
СӨЖ орындау
Қорытынды есеп ()
Қорытынды

8. Қорытынды бақылау модулі бойынша қорытынды сұрақтар тізімі

1Терминдердің құрылуы мен қолданылуы. Көпмағыналылық.

2. Жалпы ғылыми лексика.

3. 3.Жалпы қолданыстағы лексика.

4. Кәсіби шеберлік.

5. Қарым-қатынас стилі.

6. Іскерлік қатынастың сөйлеу этикеті.

7. Іскерлік хаттарды рәсімдеу тәртібі.

8. Кәсіби құжаттандыру тәртібі.

9. Нормативтік және құқықтық құжаттардың тілі.

10. Маманның кәсіби сөйлеуіндегі ғылыми сөйлеудің рөлі.

11. Ауызша аударманың тәсілдері.

12. Кәсіби қазақ тілі және стиль нормалары

13. Аударма кезіндегі синтаксистік трасформация.

14. Мамандық тілі материалындағы сөз тіркестерінің құрылу ерекшелігі

15. Мамандық тілі материалындағы сөйлемнің құрылу ерекшелігі

16. Мамандық тілі материалындағы мәтіннің құрылу ерекшелігі

17. Құжаттандыру. Хаттар

18. Терминология аудармасының ерекшеліктері.

19. Жазбаша аударманың тәсілдері.

20. Кәсіби және ғылыми жазба сөйлеудің реппродуктивті түрлері

№1. Мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейтудегі кәсіби қазақ тілінің рөлі.

1-тапсырма. Берілген сөйлемдерді толықтырыңыз. 1) Жеке кәсіпкерлікті әр азамат өзі немесе жолдастарымен, туыстарымен ... ... мүмкін. 2) Жеке кәсіпкерлік дегеніміз – түрлі қызметке, тауарларға ... ... бағытталған азаматтардың қызметі. 3) Оларға мемлекет қорынан ... беріледі. 4) Кәсіпкерлердің ... экономиканы ... бағытталған. 5) Тікелей ... ... кәсіпкерлерге фермерлер мен тұтыну тауарларын өндірушілері жатады. 6) Мемлекеттің және оның органдары толық ... .... берілген жеке кәсіпкерлердің жұмысына араласуға ... жоқ. 2-тапсырма. Мәтінді қазақ тіліне аударыңыз. В экономической теории широко используется принцип сочетания исторического и логического. Сам по себе историяеский метод- это способ научного познания, преполагающий исследование экономических явлений и прцессов в присущей им последовательности исторического развития Логический метод – это способ научного познания, предполагающий всестороннее и углубленное исследование причинно- следственных связей, сложившихся между изучаемыми явлениями. 3-тапсырма. Жағдаяттық тапсырма.Сіз құрбыңызбен жеке кәсіпкерсіз. Өз кәсіптеріңіз жайында сұхбат жүргізіңіздер. 4-тапсырма. «Жеке кәсіпкер қызметі тиімді/тиімсіз» тақырыбында пікір-сайыс жүргізіңіздер. 5-тапсырма.

Құптаңыз не құптамаңыз	Иә	Жоқ
1. Меншік –белгілі біреудің өзіне ғана тән иелігі 2. Меншіктің бір түрі болған елде бәсеке болады. 3. ҚР Конституциясында меншіктің бір түрі ғана көрсетілген.

6-тапсырма. Топ болып талқылаңыз.

Жеке меншіктегі және мемлекеттік меншіктегі асхана, шаштараз, дүкен, дәріханаларды салыстырыңыз. Ұтымды, ұтымсыз жақтарын салыстырыңыздар.

Ұтымды	Ұтымсыз
1. Жеке меншік ұйымдардың адамдарға қызмет көрсетуі жоғары деңгейде. 2. ..............................................................	1. Тапқан табыс мемлекеттің емес, жеке кәсіпкердің қалтасына түседі. 2. ..................................................................

7-тапсырма. ОБӨЖ-ге арналған тапсырма: Төмендегі сөздер мен сөз тіркестерімен сөйлемдер құраңыз.

№13. Тақырып шеңберіндегі микротақырыптар. Аударма кезіндегі синтаксистік трансформация.

Анықтамалық мәліметтер:Тіліміздің өркен жаюына аударма саласы да айтарлықтай үлес қосады. Жалпы алғанда тіл ғылымы саласында аударма мәселесі жан-жақты зерттеліп, бұл туралы көптеген теориялар мен тұжырымдар жасалуда. Солардың бірі аударма саласындағы трансформация әдісі. Оның негізгі анықтамасына келетін болсақ, аудармалық трансформация – белгілі-бір тілдегі сөздік және грамматикалық ережелерге сәйкес келетін мазмұнды екінші бір тілде сөйлеушілер түсінетіндей етіп алмастыру болып табылады. Осы

Анықтамалық мәліметтер:Қазіргі таңда, қоғамдық-әлеуметтік мүддеге сәйкес қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде ғылым саласында да толыққанды қызмет етуінің негізін қалыптастыруда, ең алдымен, ғылыми тілдің мәртебесін айқындау аса маңызды. Себебі ғылым саласындағы мәтіндердің тілін ғылыми тіл мен ғылыми стильдің қайсысына жатқызуға болады деген сауал осы күнге дейін біржақты анықталып, өзінің шешімін тапқан емес. Екіншіден, ғылыми тіл бірліктерінің ара-жігін ашып, олардың өзіндік ерекшеліктерін, сөздік түрлерінде орналасу орындарын анықтау, олардың ғылыми сипаттамаларын жасаудың қажеттілігі де белгілі болып отыр. Мемлекеттік тілдің әлеуметтік-қатысымдық қызметін кеңейту мен дамытуда оның ғылымда, өндірісте, елдің халықаралық байланыстарында қолдану аясының кеңи түсуі тіл үйренушілердің болашақ мамандығымен де байланысты екендігін көрсетеді. Кәсіптік-техникалық лицейлер мен ЖОО бітірген жас буын – әрі болашақ маман, әрі ҚР өндірісін ілгері дамытатын кәсіпкер. Оның алдыңғы қатарлы маман болуы өз елінің тілін жоғары деңгейде білуімен де терең сабақтасады. Соңғы жылдары әдіскер-ғалымдар қазақ тілін қарым-қатынас құралы ретінде меңгертумен қатар, студенттердің кәсіптік мамандығын ескере отырып игертудің тиімді жақтарын қарастыруда. Тілді мамандыққа қатысты оқытудың ұтымды жақтары: - тіл үйренушілер қазақ тілін кәсіби қатынас құралы ретінде қолдана алады; - кәсібіне байланысты жинаған сөздік қорды жұмыс орнында пайдаланып, өз мамандығына қатысты ой-пікірлерін нақты, анық жеткізу дағдысы қалыптасады; - қазақ тілінің танымдық қызметінің маңызы арта түседі; - қазақ халқының рухани және тарихи-мәдени байлығын тіл арқылы таныту негізінде тіл үйренушілер Қазақстан тарихымен, мәдениетімен, әдебиетімен, халықтың салт-дәстүрімен танысып, білімдерін молайтады; - күнделікті қызмет бабында ресми-іскери сөйлесуге тән тұлғаларды меңгеріп, мамандыққа қатысты ісқағаздарды жазуды үйренеді; - болашақ маманның тұлға ретінде қалыптасуына, өсуіне және дамуына, өз мамандығын саналы сезінуіне мүмкіндік туады. Осы тұрғыдан мамандыққа сай қазақ тілін сапалы оқыту – қазіргі уақыт сұранысынан туындап отырған өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Соңғы жылдары қазақ тілін мамандыққа сәйкестендіріп қатысымдық тұрғыдан оқыту әдістемесіне байланысты ғылыми зерттеулер жүргізіліп, ол зерттеулердің нәтижесінде кандидаттық, докторлық диссертациялар қорғалды. Қазақ тілін мамандыққа сай оқытудың басты ерекшеліктерін анықтауда, тиімді әдістемесін ұсынуда әдіскер-ғалым, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Ф.Ш. Оразбаеваның бүгінгі күнде үлкен бір ғылыми-әдістемелік мектебі қалыптасқан. Ғалым теориялық және әдістемелік тұрғыдан тілдік қатынастың негізін қалаған еңбегінде сөйлесім әрекетінің түрлерін – оқылым, жазылым, тыңдалым, айтылым, тілдесім деп бөліп қарастырады. 1-тапсырма.Берілген сұрақтарға жауап беріңіз. 1. Қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде ғылым саласында қызмет етуінің негізін қалыптастыруда ғылыми тілдің орны қандай? 2. Тілді мамандыққа қатысты оқытудың ұтымды жақтары 3. Ф.Ш.Оразбаева сөйлесім әрекетінің түрлерін нешеге бөлді? Экономист мамандығының қыры мен сыры Қазіргі таңда экономист мамандығы - ең танымал мамандықтардың бірі. Экономист дегеніміз - ол қаржыгер, есепші, маркетолог, менеджер, кәсіпкер т.б. Кәсіпорындардың жұмысының болуы осы мамандарға байланысты. Өйткені, экономист - кез келген кәсіпорынның жұмыс тиімділігін арттыру, шаруашылық қызметтерге сараптама жасау, ресурстардың барлық түрін тиімді пайдалана білуді зерттейтін, резервтерді

7-тапсырма. ОБӨЖ-ге арналған тапсырма:Мамандығыңызға байланысты термин сөздер тауып, жасалу тәсіліне тоқталыңыз. №12. Сұхбат, пікірсайыс қажетті сөйлемдер мен абзацтарды таңдай білу. Жеке кәсіпкерлік Жеке кәсіпкерлік – түрлі тауарларға (қызметке, көмекке) сұранысты қанағаттандыруға бағытталған азаматтардың қызметі. Мұндай жұмысты әр азамат өзі немесе жолдастарымен, туыстарымен бірлесе атқаруы мүмкін. Мемлекет кәсіпкерлікке көптеген жеңілдіктер жасап отыр. Оларға мемлекет қорынан несие беріледі, қажетті құрал жабдықтармен қамтамасыз етіледі. Мұндай көмек ең алдымен материалдық құндылықтар өндіретін кәсіпкерлерге беріледі. Кәсіпкерлердің қызметі экономиканы дамытуға, халықты қажетті тауарлармен, азық түлікпен қамтамасыз етуге бағытталған. Тікелей өндіріспен шұғылданатын кәсіпкерлерді (фермерлер мен тұтыну тауарларын өндірушілерді) қолдайтын және бәсекелестікті ұйымдастырып, материалдық жағынан көмек көрсететін қор ұйымдастырылған. Конституциямыздың 26-бабында: «Әркімнің кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, өз мүлкін кез келген заңды кәсіпкерлік қызмет үшін пайдалануға құқығы бар», деп жазылған. Қазақстан Республикасының Жеке кәсіпкерлікті қорғау және қолдау жөніндегі заңы басылып шықты. Мемлекеттің және оның органдары толық жұмыс еркіндігі берілген жеке кәсіпкерлердің жұмысына араласуға құқығы жоқ. Лауазымды адамдар жеке кәсіпкердің құқығын бұзатын болса, онда ол жауапқа тартылады. Қазақ топырағындағы кәсіпкерлік сонау ерте заманнан басталады. Ұлы Жібек жолы т.б. мұның айқын дәлелі. Қазақстанның басқа елдермен іскерлік байланысында Ұлы Жібек жолы ерекше орын алады. Экономикалық теория тілімен айтсақ,жібек бріншіден тауар, екіншіде ақша эквиваленті. Ұлы Жібек жолының бойында әр түрлі елдердің валюталары айналымда болды. Қазіргі таңда кәсіпкерлікті дамыту үшін көптеген шаралар жасалуда. Жақсы кәсіпкер болу үшін терең білім, маркетинг заңын білу керек. Шағын бизнесті өркендетуге қайта құру және даму банкісі қаржы береді. Халық банкі, Цеснабанк, Казкоммерцбанк, Центркредитбанк және т.б. ірі банктер осы бағдарламаға сәйкес жұмыс істейді. Рекомендации к переводу ССП 1. Предложения могут перечисляться через запятую и не связываться союзами (жалғаулықсыз салалас құрмалас сөйлем). 2. Предложения (жалғаулықты салалас құрмалас сөйлем) могут связываться следующими союзами: 1) және, да/де, та/те – и, да, к тому же; 2) бiрақ, ал, әйтсе де, сонда да – а, но, однако, но всё же; 3) не, немесе, бiресе, әлде – или, то. 4) сондықтан – поэтому; сол себептен, өйткенi – потому что; Примеры: 1.Жаз келдi де, күн жылынды. – Лето пришло, дни стали тёплые. Мұғалiм келмедi және сабақ болмады. – Учитель не пришёл, и урока не было. 2) Күз түстi, бiрақ күн әлi жылы. – Наступила осень, но дни ещё тёплые. Мен кеше досыма бардым, бiрақ ол үйде болған жоқ. – Я вчера пошёл к другу, но его дома не было. 3) Демалыс күнi бiз не теледидар көремiз, не шахмат ойнаймыз. – В выходной день мы либо телевизор смотрим, либо в шахматы играем. Жаңбыр бiресе жауды, бiресе басылды. – Дождь то шёл, то переставал. 4) Ол көп оқыды, сондықтан бiлiмдi адам болып шықты. – Он много занимался, поэтому стал образованным человеком. Мен ауырып қалдым, сол себептен сабаққа бармадым. – Я заболел, поэтому не пошёл на занятия. .

анықтайтын, табыстың қайнар көзін таба білетін, экономиканың бағыт бағдарын бағдарлайтын мамандық иесі. Сонымен қатар, экономист кең ауқымды ақпаратты анықтай білетін, төзімді, кез келген мәселенің дұрыс шешімін таба білетін, ұйымдастырушылық және есте сақтау қабілеті зор сегіз қырлы бір сырлы маман. Жаңа технология мен техниканы меңгеру барысында қаржы-есеп жүргізу жұмыстарын атқарады. Еңбек нарығында үнемі қажетті деп есептеліп, жалақысы 400-1500$-дан жоғары болуы - экономист мамандығының ерекшеліктерінің бірі. Бүгінгі түлек ертеңгі қатардағы жас маманнан бастап өнеркәсіп, өндіріс орындарының басшысы деңгейіне дейін жоғарылап, еліміздің экономикасын көтеруге ат салысатын білімді де білікті маман. Еңбек жолын жаңа бастаған маман 700-800$ жалақы алады.Жалақының әр түрлілігі экономика салаларының ерекшеліктеріне, жыл сайын өсіп отыратыны еңбек өтіліне байланысты. Мысалы: банк қызметкерінің жалақысы 1000$ -дан жоғары. 2- тапсырма. Сөздікпен жұмыс жасаңыз, мәтінді аударыңыздар. 3-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтар дайындаңыз. 4-тапсырма. Қазақ тілін зерттеу мақсатында келген американдық студент пен қазақстандық студент арасындағы сұхбатты жалғастырыңыз: - Хэлло, Джон! - Сәлем Болат. Қалың қалай? - Жаман емес. Кітапханада неге отырсың? Қазақ тілі бойынша көп сұрақтарым бар. Соларға жауап іздеп отырмын. -Қандай сұрақтар? Мен саған көмектесейін. - Қазақстанда мемлекеттік тіл қай тіл? - ... - Мемлекеттік тіл мәртебесін реттейтін қандай құқықтық құжаттар бар? -... - Қазақ тілі қандай тілдер тобына жатады? -... - Қазақ жазуында қандай графика қолданылған? 5- тапсырма. «Кластер» әдісі. «Экономист бейнесі» 6-тапсырма. Сіздің департаментіңізге бөлім бастығы қажет. Төменде берілген сөздерді пайдаланып, «Егемен Қазақстан» газетіне хабарландыру беріңіз. Қажет, талап, білім, жұмыс өтілі, басшы лауазымы, мүмкіндігінше, білу, анықтама, хабарласу керек. 7-тапсырма. ОБӨЖ-ге арналған тапсырма: Ауызша аударма туралы мәлімет беріңіз. №2. Экономист маманның кәсіби тілі. Қатынас жағдайы. Ауызша аударма. Анықтамалық мәліметтер:Кәсіби бағдар бере отырып оқыту қазақ тілінде сөйлеу тілін қалыптастыру мен дамытудың ең маңызды факторы болып табылады. Кәсіби бағдарлық дегеніміз – оқыту үрдісінде болашақ маманды қалыптастыру үшін қолайлы жағдай туғызу, тіл үйренушілерді мамандығына сәйкес оқыту,мамандықтарына қатысты лексикалық минимумды игерту. Кәсіби бағытты ескере отырып оқыту студенттердің таңдаған мамандықтарына қажетті білімді толық игерген,кәсіби мүмкіндігі мол маман иесін даярлауда өз әсерін тигізеді. Аударма - бір тілдегі ойды (ауызша, жазбаша) екінші тілге беру. Аударманың бірнеше түрі бар: 1. Ауызша аудару. Әр түрлі сөйленген сөздер, баяндамалар ізбе-із ауызша аударылады, шетелдерден келген ресми өкілдермен, қонақтардың пікір алмасуына аудармашылар көмектеседі.

№ 10. №2 блок бойынша бақылау сұрақтары № 11. Арнайы лексикамен жұмыс. Бәсеке Бәсеке деген не ? Бәсеке тауар өндірісі үшін де, нарықтық зкономика үшін де бірінші заң. Неге ? Біріншіден, әр өндіріске ынталандыру керек. Осы ынталандыру көзі – бәсеке болып табылады. Бұл- бәсекенің бір жағы. Ал екінші жағы- бірлестік. Кейбір әріптестер қаржысын, шикізатын ортаға салып, жақсырақ, сапалы әрі халыққа өте қажет тауарды шығаруды ойлайды, осы мақсатпен бірлеседі, рынокта өз өнімін өндіруге тырысады. Сонымен, бәсекенің бір жағы күрес, жарыс болса, екінші жағы бірлесу. Өмірдің өзі – бәсеке. Кішкентай баланың өмірінен де осы бәсекені байқауға болады. Егер де оларға тапсырма берсеңіз, біреуі екішісінен тез, жақсы орындауға тырысады. Бұл – бәсеке. Яғни, бұл адам бойында бар қасиет. Одақ кезінде тек қана мемлекеттік меншік болғандықтан бәсеке болған жоқ, тек бәсекенің екінші жағы- бірлестік қана болды. - мемлекет өркениетті өмірде екі жағы да бірге. Бәсекелестікте заңсыздық, алдау деген болмайды. - мемлекет экономиканы ілгері жылжытатын күш – бәсекелестік, екіншісі – істеген іске, оның нәтижесіне жауапкершілік. мемлекеттік меншікпен келеді. Бәсеке - өзара жарыс, бір-бірінен озу сайысы, сапалы өнім сайысы. 1-тапсырма. Мәтін бойынша берілген сөйлемдердің жалған не шынайылығын белгілеңіз.

Сөйлемдер	Ш	Ж
Әр өндірісте ынталандырусыз бәсеке болады.
Бәсекенің бірінші жағы- күрес, екінші жағы – бірлесу.
Мемлекеттік меншік болған жағдайда бәсеке болады.
Бәсеке - бір-бірінен озу сайысы, сапалы өнім сайысы.

2-тапсырма. Мәтіннен термин сөздерді тауып, сөйлем құрыңыз.

3-тапсырма.Тақырып бойынша өз ойларыңызды ортаға салыңыздар, сізде бәсекелестік қасиет бар ма? Бәсекеге қабілеттілік табысқа жеткізеді ме?

4-тапсырма. Мына сөйлемдердегі «табыс» сөзінің мағынасын түсіндіріңіз.

Әкесіне тапқан табысынапарып берді.

Әдебиет, мәдениет салаларында бұрын болып көрмеген ғажайып табыстарғақол жеткізді.

Қасиетті туған жеріме, туған еліме қайтып, туған-туыстарыммен табысатынболдым.

Мына құжатты ағаңа табыс ет.

Екеуіміз тіл табысааламыз деп ойлаймын.

5-тапсырма. Мына сөздермен сөйлемдер құрыңыз.

Табыс, табыс табу, табысты, табысы аз, табыстың көзі, табыстың бір бөлшегі, табысты болу, таза табыс, табыс мөлшері.

6-тапсырма. Сабақты қорыту сұрақтары.

1. Бәсеке дегеніміз не?

2. Бәсекелестіктің тиімді / тиімсіз жақтарын ашып көрсетіңіз.

2. Табысыңызды қалай үнемдейсіз?

3. Болашақта қаражатыңызды қандай валютада сақтайсыз?

2. Жазбаша аударма. Барлық хат-хабар, ресми құжаттар, ғылыми және көркем шығармалар жазба түрінде аударылады. Ауызша аударманың екі түрі бар: - ілеспе (синхронды) аударма; - ізбе-із аударма. Ілеспе аударма –бастапқы мәтінді тыңдап қабылдай отырып, ілесе, қосарласа, бір мезгілде аудару. Аударудың бұл түрі түпнұсқа мәтіннің айтылуымен қатар жүріп отырады. Ізбе-із аударма ─ мәтін тыңдалып болғаннан кейін жасалатын ауызша аударманың түрі. Ізбе-із аударманы шартты түрде екіге бөлуге болады. Олар: парақтан аудару және абзацты-фразалы аударма. Ауызша аударма - бұл тәржіманың жазбаша түріне қарағанда күрделірек құбылыс; ақпараттың мазмұн межесін (план содержания) және құрылым межесін (план выражения) жазбай, ауызша жеткізу түрі. Сөйлеген сөздер, баяндамалар ілеспе түрде ауызша аударылады, шетелдерден келген ресми өкілдер мен қонақтардың пікір алысуына аудармашылар көмектеседі. Ауызша аударманың екі түрі бар: - ілеспе (синхронды) аударма; - ізбе-із аударма. Ілеспе аударма –бастапқы мәтінді тыңдап қабылдай отырып, ілесе, қосарласа, бір мезгілде аудару. Аударудың бұл түрі түпнұсқа мәтіннің айтылуымен қатар жүріп отырады. Арнаулы кабинеттерде ілеспе аударма түпнұсқаның мәтінін сөйлеушіге (мәтіннің авторына) ілесе отырып оқу арқылы, кей жағдайда сөйлеушінің ауызша баяндалған сөзін алдын ала дайындықсыз тікелей аудару арқылы жүзеге асырылады. Ғалым Ә.Тарақов ілеспе аударманың күрделілігін танытатын төмендегідей белгілерді атап өтеді: а) бір мезгілде тыңдап әрі сөйлеу қажеттілігіне байланысты туындаған психофизиологиялық дискомфорт; ә) баяндамашы не жарыссөзге шығушының микрофондағы сөзінің қайталанбауына қатысты психикалық кедергі. Өйткені баяндамашыны тоқтатуға, болмаса түсінбеген, не қалып қалған сөзін қайталап сұрауға болмайтындығы; б) аударманың қайталанбауына және үлкен аудитория тыңдаушыларына байланысты психикалық кедергі. Аудармада қателескенді қайта түзеуге болмайтындығы әрі кешірім сұрауға келмейтіндігі; в) сөз сөйлеудің жылдамдығына байланысты психофизиологиялық кедергі. Ізбе-із аударма ─ мәтін тыңдалып болғаннан кейін жасалатын ауызша аударманың түрі. Ізбе-із аударманы шартты түрде екіге бөлуге болады. Олар: парақтан аудару және абзацты-фразалы аударма. Ауызша аударманың бұл түрі жауапты келіссөздер, саяси, экономикалық-қаржылық, құқықтық және басқа да мәселелер төңірегіндегі ресми кездесулер кезінде, пресс-конференцияларда, семинарлар мен дөңгелек үстелдер кезінде жүзеге асады. Рекомендации к устному переводу При устных русско-казахских переводах важно определить целевую аудиторию. При переводе текста с русского языка переводчику требуется задействовать слова не только из активного словарного запаса, но и применять языковые конструкции из так называемого пассивного словаря. Как и в случае с любым другим языком, при переводе русского текста помните, что ваша задача заключается в передаче смысла, а не в дословном переводе текста. Важно найти в языке перевода - казахском - смысловые эквиваленты, а не подбирать слова из словаря. Выполняя перевод с казахского языка, следует обращать внимание не только на смысл и правильность переведенных фраз и предложений, но также стараться сохранить ритм и интонации оригинала

-слаборазвитых странах; - командно-админстративная, Или централизованная; - рыночная; - смешанная. Қаржы жүйесі Қаржы дегеніміз – экономикалық категория. Ол ұлттың табиғаты, қоғамдық өнімді бөлу кезінде пайда болған орталықтандырылған ақшалай қорлардың қалыптасуы және оларды өндіріске қолдану, қоғам қажеттілігін қанағатттанадыруды айтамыз.Оның обьектісі – қаржы ресурстары болып табылады, ал субьектісі- мемлекет, кәсіпорындар, мекемелер, өндірістік және өндірістік емес ұйымдар болып табылады. ТТұңғыш рет ақша қатынасы XV-XVII ғасырларда пайда болған.Ол ең алғаш Италияда қолданылды. Қаржы атауы дегеніміз – “ҚА” барлық табыс деген сөз. Қаржы есеп жүйесімен тығыз байланысты, өйткені олардың қызметі шаруашылық жүргізудің жеке обьектілері арасында өзара есеп айырысуға арналған. Қаржының материалдық мазмұны құрамына көптеген ақшалар қорлары енеді. Мысалы: мемлекеттік бюджет, әлеуметтік қамсыздандыру және сақтандыру, тұтыну қоры және тағы басқалар. Бұл ақша қорлары сан қилы деңгейде құрылып пайдалынады, кейбіреулері үнемі жұмсалса, кейбіреулері сақталады, ал енді біреулері жинақталады. 2-тапсырма. Мәтіннен термин сөздерді теріңіз. Сол сөздермен сөйлем құрыңыз. 3-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз. 1. Қаржыгер қандай адам болуы керек? 2. Қаржыгердің мақсаты не? 3. Қаржыгер қандай маман болуы керек? 4-тапсырма. Жағдайды суреттеуге (ситуация) арналған етістіктерді пайдаланып сөйлемдер құраңыздар, сөйлесіңіздер.

Жағдайдың жақсаруы	Жағдайдың нашарлауы
Көркейді	Кері кетті
Күшейді	Құлдырады
Гүлденді	Күйреді
Жақсарды	Күйзеліске ұшырады
Құлпырды	Дағдарысқа ұшырады
Деңгейі өсті	Деңгейі төмендеді
Жанданды	Нашарлады
Ілгеріледі	Төмендеді
Алға басты	Күрт төмендеді
Дамыды	Таза пайдасы жоқ
Көтеріле бастады

5-тапсырма. Сөйлемдердің орын тәртібін дұрыс келтіріңіз.

Жұмыс істеу, салық қызметкерлеріне, туғызып жүр, қиындық.

Көп толғанып жүр, тәжірибелі, көп ойланып, басшы.

Осы салада, кілті, барлық, экономиканың.

Жақсарады, салық, халықтың тұрмысы, көбейген сайын.

Басшы, қойып отырады, мәселелер, бізге, тың.

6-тапсырма. Мәтіннен сөз тіркесі түріндегі термин сөздерді теріп жазыңыз және аударыңыз.

7-тапсырма. ОБӨЖ-ге арналған тапсырма: Мәтіннен интернационалды сөздерді табыңыз.

Казахский язык относится к агглютинативным языкам, в которых отсутствуют предлоги (вместо них используются послелоги). Подобно большинству тюркских языков, порядок слов в словосочетаниях и предложениях и виды связей между словами в казахском языке строго определены. Так, в русском языке определение (прилагательное) может стоять перед определяемым словом или после него, а в казахском языке существует строгий порядок слов, и словосочетания строятся по модели "определение + определяемое", где в функции определения обычно выступает прилагательное или числительное. Помните о порядке слов в предложении. Для русского языка характерен прямой порядок слов: подлежащее, сказуемое, определение, дополнение либо обстоятельство. Для казахского языка характерен обратный порядок: подлежащее, определение либо обстоятельство, сказуемое. Для того, чтобы найти нужное слово в словаре, необходимо поставить его в начальную форму: начальная форма имени существительного– именительный падеж, единственное число; начальная форма имени прилагательного, порядкового числительного, причастия - именительный падеж, единственное число, мужской род, начальная форма глагола - инфинитив. 1-тапсырма.Берілген сөйлемдердің шын, жалған екенін анықтаңыз.

Сөйлемдер	Шын	Жалған
Ілеспе аудармада қателескенді қайта түзеуге болмайды
Ауызша аударманың 3 түрі бар.
Ізбе-із аударма парақтан аудару және абзацты-фразалы аударма болып екіге бөлінеді.
Ілеспе аударма жауапты келіссөздерде, ресми кездесулерде семинарларда қолданылады.
Ауызша аударма - ақпараттың мазмұн межесін (план содержания) және құрылым межесін (план выражения) жазбай, ауызша жеткізу түрі.

Мемлекеттік қызметкер міндеті

Мемлекеттік қызметкер:

- Республиканың Конституциясы мен заңдарын сақтауға;

- Қазақстан Республикасының Президенті бекіткен тәртіппен мемлекеттік қызметкер антын беруге;

- Азаматтар мен заңды тұлғалар құқықтарының, бостандықтары мен заңды мүдделерінің сақталуын және қорғалуын қамтамасыз етуге, заңдарда белгіленген тәртіп пен мерзімде азаматтардың өтініштерін қарауға, олар бойынша қажетті шаралар қолдануға:

- өзіне берілген құқықтар шегінде және қызмет міндеттеріне сәйкес өкілеттігін жүзеге асыруға;

- мемлекеттік тәртіп пен еңбек тәртібін сақтауға;

- өзіне заңда белгіленген шектеулерді қабылдауға;

- заңдарда белгіленген қызметтік әдеп пен нормаларын сақтауға;

- басшылардың бұйрықтары мен өкімдерін, жоғары тұрған органдар мен лауазымды адамдардың өз өкілеттігі шегінде шығарған шешімдері мен нұсқауларын орындауға;

- мемлекеттік құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны сақтауға

- -мемлекеттік меншіктің сақталуын қамтамасыз етуге

- Қызметтік міндеттерін тиімді атқару үшін өзінің кәсіби деңгейі мен біліктілігін арттыруға міндетті.

2-тапсырма. Сұрақтарды пайдаланып, жұп болып сұхбаттасыңыздар.

Болашақта мемлекеттік қызметке орналасасыз ба?

емес, жоқ, либо с помощью отрицательных суффиксов (ба/бе, па/пе, ма/ме): Ол хат жазған жоқ. – Он письмо не написал. Мен ұшақпен ұшпаймын. – Я самолётом не полечу. 2. Вопросительные предложения образуются: а) с помощью вопросительных местоимений (кiм? қандай? қай? и т.д.): Сiз қайда жұмыс iстейсiз?. – Вы где работаете? Мамандығыңыз қандай? – Какая у вас профессия? б) с помощью вопросительных частиц (ба/бе, па/пе, ма/ме): Сiз қазақ тiлiн үйренесiз бе? – Вы казахский язык изучаете? Сен театрға бардың ба? – Ты ходил в театр? в) с помощью интонации: Махаббат? – Любовь? Вопросительное слово при отсутствии глагола-сказуемого стоит на последнем месте - Ректорат қайда? (Где ректорат?); при наличии в предложении глагола-сказуемого вопросительное слово перед ним - Университет қайда орналасқан? (Где находится университет?). Конечно, в речи и в контексте с другими предложениями, встречаются исключения из правил, но об этом - позже. 3. Побудительные предложения выражаются повелительным наклонением глагола 2-го и 3-го лица: Осы суды iшпеңiзшi. – Пожалуйста, не пейте эту воду. Ол кiлем тазаласын. – Пусть он ковёр почистит. 4. Восклицательные предложения выражают различные эмоции: Көп рақмет! – Большое спасибо! Қандай жақсы кiтап! – Какая хорошая книга! В предложении причастие может выполнять роль любого члена предложения: подлежащего, сказуемого, дополнения, определения, обстоятельства. 1. Причастие, субстантивируясь, выполняет роль подлежащего в предложении. Например: Көргеннен көр-мө-ген-ім-көп. - Я мало видел. (дословно: больше невиденного, чем виденного), Көп жасаған білмес, көп көргөн білер. - Знает не тот, кто долго жил, а тот кто много видел. 2. Причастие, принимая личные окончания, выполняет роль сказуемого. Например: Ертең мен кел-ер-мін. - Завтра я приду. Емтихан бастал-ған-дықтан, студенттер оқу залында ұзақ отыр-атын болды. - Студенты долго сидят в читальном зале, так как начались экзамены. Мен былтыр күнде кітапханаға бар-атын-мын. - В прошлом году я ежедневно ходил в библиотеку. 3. Причастие, находясь перед именем, выполняет роль определения. Менің айт-ар сөзім осы. - Это (все) то, что я хотел тебе сказать. Мен шахмат ойнап отыр-ған баланы көрдім. -Я видел мальчика, играющего в шахматы. 4. Причастие, принимая падежные окончания, кроме именительного и родительного, выполняет роль дополнения. Сөнің жаз-ған-ың-ды алдым. -Я получил твою записку. Айт-қан-ың-ды түсіндім. -Я понял то, что ты сказал. 5. Причастие, принимая окончание одного из дательного, местного, исходного, творительного падежа или сочетаясь с союзами, выполняет роль обстоятельства. Үйге сабақ біт-кен соң келдік. -Мы пришли домой после окончания уроков. Біз үйден шығ-ар-да, ол да келді. - Он пришел, когда мы уже выходили из дома. Значение и употреблениедеепричастий в казахском и русском языках совпадают: в обоих языках деепричастие относится к глаголу-сказуемому и выражает обстоятельственные отношения с оттенком действия и в предложении является обстоятельством. В казахском языке в составе сложного глагола деепричастия могут выступать также в роли сказуемого: Қаланы аралап келіп қонақтар уйге қайтты- Погуляв по городу, гости вернулись домой. 1-тапсырма. Мәтінді қазақ тіліне аударыңыз. Экономические системы –это совокупность характерных для данной экономики явлений и поцессов: способа организации общественного производства, типов и форм собственности, принципов распределения и обмена экономических благ, механизмов ценообразования и др. Существует целый ряд экономических систем: традиционная – базируется на ручном труде и в настоящее время присутствует только

Мемлекеттік қызметкер міндетін толық орындайсыз ба? Өзіңіз мемлекеттік қызметкер міндетіне қандай талап қояр едіңіз? Кәсібіңізге қатысты бірнеше термин сөздерді атаңыз. 3-тапсырма. Мәтінді қазақ тіліне аударыңыз. Методы экономической теории Экономическая теория изучает отношения и закономерности, складывающиеся в прцессе экономического роста при ограниченных ресурсах, необходимых для жизни и развития общества. Специфика предмета предпологает специфику методологии и методов исследования. В экономической теории применяются различные методы познания: диалектический, позитивный, нормативный, исторический, логический, математический, метод систематизации факторов, метод научной абстракции, эксперимент, метод сравнительного анализа, метод графических изображения. 4-тапсырма. Төмендегі сөздердің мағынасын түсіндіріңіз. Мемлекеттік лауазым, мемлекеттік қызмет, мемлекеттік қызметші, лауазымды адам, біліктілік талаптары, ротация, мемлекеттік саяси қызметші. 5-тапсырма. Сөз тіркестерін сәйкестендіріңіз. Қатысушы құралдары Белсенді арту Үміт мемлекеттер Жауапкершілікті шешімдер Тиісті сезіну Тұжырымдамалық үлгі Ерікті бас айқындалды Оңтайлы көзқарас Жаңаша тарту Баспасөз миссия Бұқаралық бағыты Жауапты ұстанымы Жариялылық ақпарат 6-тапсырма. Сөздердің орын тәртібін дұрыс келтіріп, Қаржы министрлігінің құрылымын есте сақтаңыз. Қаржы министрлігі –бақылау кедендік комитеті, жұмыс борышкерлермен дәрменсіз комитет, қаржы мониторинг комитеті, комитеті салық, қаржы комитеті бақылау, комитеті қазынашылық, жекешелендіру комитеті және мемлекетті 7-тапсырма. ОБӨЖ-ге арналған тапсырма: «Мемлекеттік қызметшілердің құқықтары» туралы жазыңыз және оны ауызша аударыңыз. №3 Экономист-маманның ғылыми сөйлеуде кәсіби мәдениеті. Анықтамалық мәліметтер:Кәсіби маман іскери қарым-қатынаста алға қойған мақсатқа қалай қол жеткізе алады? Аудитория назарын қалай өзіңе аударуға, баурап алуға болады? Қалайша сөйлеу бірден-бір әсерлі болмақ? Шаршы топ алдында ауызша сөйлеудегі сендірудің құпиясы неде? Кәсіби маманның үздік сөйлеген сөзінің жетістігі немен өлшенеді? Мүмкін болар сендіру амалдарының бірден-бір тиімдісі деп қайсыларын атауға болады? Бұл сияқты сауалдарға жауап табу, әсіресе, кәсіби маманға - жаңадан қалыптасу үстіндегі үйренушіге оңай шаруа емес. Жалпы іскерлік қарым-қатынас адамды сыйлай білуден басталады. Іскерлік қарым-қатынас – алуан қызмет жүйесіндегі адамдар арасындағы