Тапсырма.
1. Халықаралық экологиялық ынтымақтастықтағы Қазақстанның ролі.
2 тапсырма.
Оқулықтар мен материалдарды пайдаланып, халықаралық табиғат қорғау ұйымдары және олардың атқаратын қызметтері бойынша төмендегі кестені толтырыңыздар:
Халықаралық табиғат қорғау ұйымдары және қызметтері
| Аталуы | Атқаратын қызметтері |
Әдебиеттер:
1. Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы,2004.
2. Оспанова Г., Бозшатаева К.С. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000ж.
3. Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.
4. Е.М.Үпішев, С.Мұқаұлы Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау 2 тарау 28-49 беттер
Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №12
Қазіргі таңдағы ғаламдық экологиялық мәселелер.
Мақсаты: Ғаламдық экологиялық мәселелердің салдарын талдау.
1.Өндіріс пен ауылшаруашылығының интенсивтілігіне байланысты экологиялық факторлар.
2.Қоршаған ортаның физикалық, химиялық және биологиялық ластануы және экологиялық генетикалық салдары.
3. Судың эвтрофикациясы. Эвтрофикацияны жылдамдататын элементтер
4. Аэротенк, метантек, биофильтрлер, биотоғандар, биорезервуарлар.
5. Орман ресурстарының мәселелері
Әдебиеттер:
1. Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы,2004.
2. Оспанова Г., Бозшатаева К.С. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000ж.
3. Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.
4. Е.М.Үпішев, С.Мұқаұлы Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау 2 тарау 28-49 беттер
Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы№13
Тұрақты дамудың әлеуметтік-экологиялық мәселелері.
Мақсаты: Әлеуметтік-экологиялық мәселелерді талдау.
1 тапсырма Төмендегі сұрақтар бойынша реферат жазыңыздар.
1. Әлеуметтік экологиялық дағдарыс және тұрақты даму.
2. Халық санының өсуі және оның сапалық өзгеруі.
3. Туылымға әсер ететін факторлар және отбасын жоспарлау.
4. Урбанизация мәселелері. Кедейшілік және кірістің теңсіз бөлінуі.
5. Энергетикалық кризис мәселесі., шешу жолдары.
6. Әлемдік өнім өндіру мәселесі. Ресурстық кризис.
7. Генофондтың өзгеруі, ортаның жалпы агрессивтілігінің өсуі, тірі организмдерге әсері.
Негізгі әдебиеттер :
Әдебиеттер:
1. Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы,2004.
2. Оспанова Г., Бозшатаева К.С. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000ж.
3. Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.
4. Е.М.Үпішев, С.Мұқаұлы Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау 2 тарау 28-49 беттер
Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы№14
Қоршаған ортаны қорғаудың принциптері мен әдістері.
1 тапсырма Төмендегі тақырыптар бойынша Эссе жазыңыздар
1. Қорық территориялары қоршаған ортаны қорғаудың формасы.
2. Ботаникалық бақтар, зоологиялық бақтар, табиғат ескерткіштері, қорықшалар.
3. Эндемик түрлер
4. Биосфералық резерваттар.
5. Қызыл кітап және оның биологиялық алуантүрлілікті қорғаудағы ролі.
6. Адамзаттың тұрақты дамуын қамтамасыз етудегі экологиялық білім мен ағартудың ролі.
2 тапсырмаЭкологиялық білім, экологиялық сана, экологиялық тәрбие, экологиялық мәдениет, экологиялық насихат ұғымдарын талдаңыздар.
Негізгі әдебиеттер :
1. Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы, 2004.
2. Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.
3. Оспанова Г., Бозшатаева. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000.
4. Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. Оқу құралы. Алматы,«Ғылым», 1997, қаз.ауд. Көшкімбаев Қ.С.
5. Мәмбетқазиев Е., Сыбанбеков Қ. Табиғат қорғау. Оқу құралы. Алматы, «Қайнар», 1990.
6. Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, «қазақ университеті», 2000.
7. Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алма-Ата, «Ана тілі», 1991.
8. Байтулин И.О. Экология Казахстана. Алматы, 2003.
Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №15
Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға қатысты өзекті экологиялық мәселелері.
Мақсаты: ҚР экологиялық мәселелерінің шешілу деңгейін талдау.
1 тапсырма Төмендегі тақырыптар бойынша Эссе жазыңыздар.
1. ҚР табиғи ортасының дестабилизация процесі., себептері мен салдары.
2. Аралдың әлеуметтік экологиялық проблемалары.
3. Ядролық қару жарақты сынаудың адамзатқа әсері мен салдары.
4. ҚР территориясындағы әскери-сынақ полигондары. Невада-Семей анти ядролық қозғалысы.
5. Қоршаған ортаның жағдайын бағалау әдістері мен критериилері.
Әдебиеттер:
1. Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы,2004.
2. Оспанова Г., Бозшатаева К.С. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000ж.
3. Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.
4. Е.М.Үпішев, С.Мұқаұлы Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау 2 тарау 28-49 беттер
Студенттердің өзіндік жұмыстарының тақырыптары және тапсыру формасы
(Әр аптаның дүйсенбісі сағат 14.00. де 318 аудиторида)
| Апта- лар | СӨЖ үшін тапсырмалар | Тапсыру формасы |
| Экология және оның қысқаша даму тарихы. 2 сағат | Ауызша сұрау | |
| Особьтар экологиясы-аутэкология. 2 сағат | Ауызша сұрау | |
| Экологиялық факторлар және олардың классификациясы. 2 сағат | Реферат | |
| Популяция экологиясы-демэкология 2 сағат. | Реферат | |
| Бірлестіктер экологиясы-синэкология. 2 сағат. | Презентация | |
| Экожүйенің құрылу заңдылықтары. 2 сағат. | Презентация | |
| Биосфера және оның тұрақтылығы 2 сағат. | Баяндама | |
| Тұрақты даму концепциясы. 2 сағат. | Баяндама | |
| Тұрақты даму теориясының ғылыми талдауын жасаудағы халықаралық ұйымдар әрекеті 2 сағат. | Презентация | |
| Табиғи ресурстар оларды тиімді пайдалану тұрақты дамудың негізгі аспектісі ретінде. 2 сағат. | Презентация | |
| Биосфера тұрақсыздығының шығыуындағы антропогендік фактордың әсері . 2 сағат. | Баяндама | |
| Қазіргі таңдағы ғаламдық экологиялық мәселелер. (климаттың өзгеруі, озон қабатының жұқаруы, ш-лейттену, биологиялық алуантүрліліктің азаюы, Әлемдік мұхиттың ластануы т.б.), оның туындау себептері мен салдары 2 сағат. | Дискуссия | |
| Тұрақты дамудың әлеуметтік-экологиялық мәселелері.2 сағат | Дискуссия | |
| Табиғатты қорғау және тұрақты даму. 2 сағат | Дискуссия | |
| Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға қатысты өзекті экологиялық мәселелері. 2 сағат. | Дискуссия |
СӨЖ тапсырмаларын орындау үшін мына әдебиеттер ұсынылады:
Негізгі әдебиеттер:
1.Р.С. Оразбаева «Экология негіздері», Астана-2003
2.Г.С.Оспанова «Экология», Алматы-2002
3.Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы, 2004.
4.Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.
5.Оспанова Г., Бозшатаева. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000.
6.Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. Оқу құралы. Алматы,«Ғылым», 1997, қаз.ауд. Көшкімбаев Қ.С.
7.Мәмбетқазиев Е., Сыбанбеков Қ. Табиғат қорғау. Оқу құралы. Алматы, «Қайнар», 1990.
8.Ақбасова А.Ж., Саинова Г.Ә. Экология. Алматы:Бастау,2003
9.Бейсенова Р.Р. экология және тұрақты даму пәнінен дәрістер жинағы Оқу құралы. Астана 2010 жыл.
10. Мұқаұлы С., Үпішев Е. Табиғат пайдалану экономикасы. Оқу құралы - Алматы: Экономика, 1999
Қосымша әдебиеттер:
1.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, «қазақ университеті», 2000.
2.Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алма-Ата, «Ана тілі», 1991.
3.Байтулин И.О. Экология Казахстана. Алматы, 2003.
4.Николайкин Н.И. и др. Экология М.: Дрофа, 2003.
5.Шилов И. А. Экология. М.: Высшая школа, 1997.
6.Христофорова Н.К. Основы экологии. Владивосток: Дальнаука, 1999.
7.Бродский А.К. Краткий курс экологии. СПб.: Изд-во С-Петербургского университета, 2000.
Ағымдық және аралық бақылау сұрақтары және пәнді оқытуды аяқтауға қатысты қорытынды бақылау материалдары.
1) Жыл мезгіл өгерістерінде эволюция процесінде негізгі реттеуші абиотикалық факторы:
a) Жауын, жаңбыр, қардың мөлшері
b) Күн ұзақтығының өзгеруі
c) Радиация
d) Температураның өзгеруі
e) Атмосфера қысымының өзгеруі
2) Организм таралу шегі немесе облысы дегеніміз:
a) ареал
b) зоогенді фактор
c) экологиялық ниша
d) экологиялық фактор
e) популяция
3) Тірі және өлі табиғат элементтері арасындағы өзара тұрақты қарым-қатынас негізінде біріңғай тұтастық құрайтын тірі ағзалар мен олардың мекендеу ортасының қауымдастығы:
a) экожүйе
b) популяция
c) агроценоз
d) биоценоз
e) биосфера
4) Эрозия түрлері:
a) улы
b) жел және су
c) техногендік
d) тұздылық және техногендік
e) желдік және тұздылық
5) Атмосфераға тасталынатын секунд бірлігіндегі үлкен көлемді қалдықтар:
a) периодтық
b) бір мезгілді
c) локолизацияланған
d) бір мезетті
e) үздіксіз
6) Гидропоника бұл:
a) энергия алу үшін суды қолдану
b) суаруға суды падалану
c) жануарларды тек қана сумен қоректендіру әдісі
d) астықтан жоғары өнім алудың бірден-бір жолы
e) ерітіндіде өсімдіктерді өсіру тәсілі
7) Өзінің масштабы мен таралуы бойынша ластану қалай бөлінеді?
a) Жергілікті,региональды және глобальды
b) Қалалық, республикалық
c) Мемлекеттік, әлемдік
d) Қалалық, әлемдік
e) Мемлекеттік, аймақтық
8) ҚР экологиялық кодексі қашан жарық көрді?
a) 09.01.2007
b) 11.11.2002
c) 15.05.1998
d) 30.04.1996
e) 03.12.2003
9) Ақтау қаласында АЭС-ң базасында теңіз суын тұшыландыратын завод қай жылы іске қосылды?
a) 1973 ж
b) 1996 ж
c) 1981 ж
d) 1955 ж
e) 1983 ж
10) Экология ғылымының зерттеу нысаны:
a) табиғи ресурстарды пайдалану
b) адамның қоршаған ортамен байланысы
c) биологиялық және гоеграфиялық микро және макрожүйелер мен оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы
d) биоценоздағы өзгерістер
e) организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен қарым-қатынасы
11) Дербес ғылым ретінде экология шамамен қаншасыншысы жылы қалыптасты?
a) 1860 ж
b) 1900 ж
c) 1854 ж
d) 1954 ж
e) 1904 ж
12) Бәсекелестік дегеніміз не?
a) Бір тұрдің өкілінің екінші бір түр өкілін қорек немесе тіршілік ортасы ретінде пайдалану арқылы тіршілік етуі
b) Жануарлардың орын ауыстыруы арқылы тұқымдарын кеңістікке тарату құбылысы
c) Екі түрге жататын организмдердің кеңістікте бір-біріне еш бір зиянын тигізбей керісінше, селбесіп пайдалы тіршілік етуі
d) Әр түрге жататын организмдер бір-біріне қолалы жағдай туғыза отырып, селбесіп тіршілік ету
e) Бір немесе бірнеше түрге жататын организмдердің өзара қорек, тұрағы т.б ресурстардың жетіспеушілік жағдайындағы қарым-қатынастардың көрінісі
13) Редуценттер немесе қайта қалпына келтірушілерге жатады:
a) жасыл өсімдіктер
b) жануарлар
c) паразиттер
d) микроағзалар
e) саңырауқұлақтар
14) Зат және энергия айналымы жүретін, барлық организмдер бірге қызмет ететін, бір-бірімен және қоршаған ортамен әрекеттесетін орта келесідей аталады:
a) экологиялық ниша
b) экологиялық жүйе
c) биоценоз
d) ареал
e) биогеоциноз
15) Ортаның микробиогендік биотикалық факторларына мыналар жатады:
a) микробтар мен вирустар
b) қоршаған орта
c) жан-жануарлар
d) жасыл өсімдіктер
e) адамзат
16) Ақыл-ой сферасы деп мына сфераны айтқан:
a) тропосфера
b) гидросфера
c) биосфера
d) атмосфера
e) ноосфера
17) Атмосфералық ауаның химиялық құрамына не кіреді?
a) 24%азот, 52% оттегі, 2,6% аргон
b) 2 1% азот, 79%оттегі
c) 78,08% азот, 20,94% оттегі,0,93% аргон
d) 65% азот, 14% оттегі, 0,03% аргон
e) 50%азот, 27, 25% оттегі, 2,6% аргон
18) Жер климатын құрастыратын атмосфера қабаты:
a) магннтосфера
b) мезосфера
c) ионосфера
d) стратосфера
e) тропосфера
19) Гидросфера дегеніміз бұл:
a) жердің сулы қабаты
b) мұхит және теңіз сулары
c) тірі организмдер мекендеген жердің беті
d) жердің газдық қабаты
e) бисфераның газдық қабаты
20) Халқаралық деңгейінде орындалатын мониторинг:
a) локальды
b) аумақтық
c) глобальды
d) ұлттық
e) болжамдық
21) Қазақстанның басты су артериясы:
a) Есіл
b) Жайық
c) Ертіс
d) Еділ
e) Сырдария
22) Биосфералық қорықтар туралы халықаралық конференцияда Севилья стратегиясы қай жылы қабылдады?
a) 1987 ж.
b) 1993 ж.
c) 1990 ж.
d) 1949 ж.
e) 1995 ж.
23) Табиғатты қорғау дегеніміз:
a) биосфера мен атмосфераны ластанудан қорғау
b) тазалығыш аппараттарды қолдана отырып қоршаған ортаны қорғай
c) экологиялық системада тепе-тендікті сақтау
d) қоршаған ортаның тазалығын айтамыз
e) қоршаған ортаны ластанудан қорғауға арналған жұмыстар жиынтығы